تأثیر معاینه و تحقیق محل در اِقناع وجدان علم قاضی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 مربی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

تأثیرات هر یک از معاینه و تحقیق محل بر علم دادرس کیفری، با توجه به ماهیت و شکل تأثیرگذاری، بر دو قسم ماهوی و شکلی ‌تصو‌ر‌شدنی خواهد بود و این در حالی است که فرض قانونی، بر «اَماره بودن» تمامی حالت‌های صدور معاینه و تحقیق محل، طبق مادۀ 221 قانون مجازات اسلامی قرار گرفته است. در پژوهش پیش‌رو با هدف اثبات حالتی که دادرس به «مشاهدۀ مستقیم» موضوع اتهام می‌پردازد، به اثبات فرضیۀ «دلیل به معنای خاص» بودن آن پرداخته‌ایم و نتیجه گرفته‌ایم که تأثیر شکلی و ماهوی هر یک از معاینه و تحقیق محل بر علم دادرس، بر خلاف قاعدۀ «طریقت داشتن ادلۀ کیفری»، دارای «موضوعیت» است و در صورت عدم مغایرت با سایر ادله (عرضی بودن)، در «طول» ارادۀ دادرس و مقدم بر سایر دلایل به معنای عام بوده و بر استدلال خود، بند الف مادۀ 302 ق.آ.د.ک. و معاینۀ اجساد را شاهد آورده است. مهم‌ترین آثار «دلیل به معنای خاص» دانستن علم حاصله از مشاهدۀ مستقیم نسبت به «اماره» قرار دادن همۀ موارد صدور معاینه، تقدم دلیل بر اماره و حکم قطعی بودن آن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Local Examinations and Investigations on the Case of the Judge' Conscious about his Knowledge

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rasoul Ahangaran 1
  • Mojtaba Mohammadi Zadeh Kermani Nejhad 2
1 Full Professor, College of Farabi, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Instructor, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The effects of each local examination and investigation on the knowledge of the criminal prosecutor, with regard to the nature and the shape of influence on two substantial and procedural forms is imaginable. However, the legal assumption is based on the "presumption” of all of the states of issuing the local examination and investigation under the Article 221 of the Islamic Penal Code. This article aims to prove the case when the prosecutor “directly observe” the subject of the accusation to prove the assumption of the “reason in its specific sense”. It has been concluded that the effect of each procedural and substantial local examination and investigation on the knowledge of the prosecutor is relevant in spite of the rule “having a way to criminal reasons”. In the case when it is against the other reasons (being horizontal) it is in the "length" of the will of the judge and precedes the other reasons in their general sense and to prove this argument it brings the section A of the Article 302 in the Code of Criminal Procedure and the examination of the dead body as witness. The most important effects of knowing the knowledge gained through direct observation as “a reason in its specific sense” rather than “to presume” all cases of examination are the priority of the reason over presumption and the definitiveness of the verdict.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Presumption
  • Examination
  • the Knowledge of the Judge
  • Reason
  • Direct Observation
  1. ابن منظور،جمال‌الدین محمدبن مکرم، ابوالفضل (۱۴۱۴ ق). لسان العرب، جلد۴، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر اسلامی.
  2. انوری، حسن (۱۳۸۳). فرهنگ بزرگ سخن، جلد ۷، چ دوم، تهران: انتشارات سخن.
  3. آخوند خراسانی، محمد کاظم(۱۳۸۸). کفایة الاصول، جلد ۲، قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم.
  4. آشوری، محمد (۱۳۸۴). آیین دادرسی کیفری، جلد ۲، تهران: سمت.
  5. تدین، عباس (۱۳۹۱). تحصیل دلیل در آیین دادرسی کیفری، چ  دوم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
  6. جعفری لنگرودی، محمد جعفر(۱۳۷۰). مکتب‌های حقوقی در حقوق اسلام، تهران: گنج دانش.
  7. ــــــــــــــــــــــــــــ (۱۳۶۷). دائرة‌المعارف علوم اسلامی، تهران: گنج دانش.
  8. ــــــــــــــــــــــــــــ (۱۳۷۶).دانـشنامۀ حـقوق، جلد ۳، چ سوم، تهران: امیرکبیر.
  9. حق‌وردیان، داود؛ پورقهرمان، بابک(1396). طریقیت یا موضوعیت داشتن ادلۀ اثباتی جرم در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 با رویکردی بر فقه، دورۀ 10، شمارۀ 3، پاییز: 37 – 50.

10. حیدری، الهام (۱۳۹۳). اعتبار علم قاضی در صدور احکام کیفری در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، پژوهشنامۀ حقوق کیفری، پاییز و زمستان، شمارۀ ۱۰: ۸۹ - 110.

11. خالقی، علی (۱۳۸۸). آیین دادرسی کیفری، جلد ۲، چ سوم، تهران: شهر دانش.

12. خورسندیان، محمد علی (۱۳۸۳). بررسی حجیت علم قاضی در فقه و حقوق ایران، علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، تابستان ۱۳۸۳، شمارۀ 41: ۱۱ – 42.

13. دغیم، سمیه (بی‌تا). موسوعه مصطلحات الامام فخرالدین الرازی، لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.

14. دهخدا، علی اکبر (۱۳۴۱). لغتنامۀ دهخدا، جلد ۲۰، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

15. دهقانی منشادی، مجید (۱۳۸۴). علم قاضی و رابطۀ آن با سایر ادلۀ اثبات دعوا، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی.

16. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (۱۴۰۴ ق). معجم مفردات الفاظ قرآن، چ دوم، قم، دفتر نشر کتاب.

17. زحیلی، وهبه مصطفی (۱۴۰۴ ق). الفقه الاسلامی و ادلّته، جلد ۶، بی‌جا، بی‌نا.

18. زراعت، عباس؛ حاجی‌زاده، حمید رضا (۱۳۸۸). ادلۀ اثبات دعوا، کاشان: قانونمدار.

19. زراعت، عباس؛ متقی اردکانی، امید (1394). تعارض ادلۀ اثبات دعاوی کیفری؛ پیامدها و راهکارها، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، پاییز و زمستان، شمارۀ ۱۳: ۶۳ - 94.

20. سجادی، جعفر (۱۳۷۳). فرهنگ معارف اسلامی، جلد ۳، تهران: کومش.

21. سمایی، مهدی؛ شمس ناتری، محمد ابراهیم(۱۳۹۵). اقتضائات موضوعیت داشتن دلایل شرعی در قانون مجازات اسلامی، حقوق اسلامی، تابستان، شمارۀ 49: ۳۱ - 55.

22. سنهوری، عبدالرزاق (۱۹۷۵). الوسیط فی شرح القانون المدنی، قاهره: نشر جامعه.

23. شمس، عبدالله (۱۳۸۴). آیین دادرسی مدنی، جلد 3، تهران: انتشارات دراک.

24. طریحی، فخرالدین (۱۴۰۸ ق). مجمع البحرین، جلد ۴، چ سوم، تحقیق سید احمد حسینی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.

25. طوسی، محمدبن حسن (بی‌تا).التبیان فی تفسیر القرآن، جلد ۴، تحقیق احمد حبیب قصیر العاملی، النجف الاشرف: المطبعه العلمیه.

26. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین‌بن علی‌بن احمد (۱۴۱۳ ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد ۱۴، قم: مؤسسه معارفة الإسلامیة.

27. علوی، سید ترمه (1391). بررسی تطبیقی معاینۀ محل جرم در ایران و ترکیه، تهران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.

28. عمروانی، رحمان (1387). بررسی ماهیت کارشناسی، معاینه و تحقیق محلی، دادرسی، آذر و دی، شمارۀ 71: 11 - 15

29. قمی سبزواری، علی‌بن محمد (بی‌تا). جامع الخلاف و الوفاق، بی‌جا: پاسدار اسلام.

30. قیم، عبدالنبی (۱۳۸۴). فرهنگ معاصر فارسی عربی، تهران: فرهنگ معاصر.

31. کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۵). اثبات و دلیل اثبات، جلد ۲، تهران: نشر میزان.

32. محمدی، علی (۱۳۸۷). شرح رسائل؛ جلد  ۱، چ هفتم، قم: دارالفکر.

33. مدنی، سید جلال‌الدین (1385). ادلۀ اثبات دعوا، چ نهم، تهران: پایدار.

34. مشکینی، علی (۱۳۷۴). اصطلاحات اصول، قم: نشر الهادی.

35. مصطفوی، حسن (۱۳۶۸). التـحقیق فـی کلمات القرآن الکریم، چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.

36. مطهری، مرتضی (۱۳۸۴). آشنایی با قرآن، قم: صدرا.

37. ــــــــــــــ (۱۳۸۹). عدل الهی، انتشارات صدرا.

38. مظفر، محمد رضا (۱۳۷۰). اصول الفقه، جلد ۲، چ چهارم، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

39. معین، محمد (۱۳۸۰). فرهنگ فارسی معین، تهران: سرایش.

40. میرشکاری، عباس(1390). بررسی دلیل از حیث کاشفیت آن، تهران، مجلۀ کانون، اردیبهشت، شمارۀ 116: 142 – 184.

41. نایینی، محمد حسین (۱۴۰۹ ق). فوائدالاصول، جلد ۳، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.

42. نجفی، محمد حسن (۱۴۰۴ ق).جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چ هفتم، لبنان: دارالاحیاء التراث العربی.

43. نراقی، احمدبن محمد مهدی(۱۴۱۷ ق). عوائدالاحکام، چ اول، قم: مرکز النشر التابع المکتب الاعلام الاسلامی.

44. نقوی، مهدی (1377). امارۀ کیفری، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، تابستان و پاییز، شمارۀ 13 و 14: 152 ـ 177.

45. ولایی، عیسی (۱۳۸۷). فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نشر نی.

46. هاشمی، سید محمود (۱۳۷۵). علم قاضی، قم، فقه اهل‌بیت، زمستان، شمارۀ 8: ۱۵ – 35.

47. ــــــــــــــــــ (۱۳۷۸). بایسته‌های فقه جزا، تهران: نشر دادگستر.