بررسی حرمت زیارت قبور توسط زنان از منظر فقهای مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری فقه تطبیقی مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

علمای اسلام زیارت را برای همۀ مسلمانان موجب ثواب و برکت دنیا و آخرت شمرده‌اند. در حال حاضر این عمل، به محل اختلاف میان مذاهب اسلامی، به‌ویژه فرقۀ وهابیت و سایر مسلمانان تبدیل شده است. فقهای مسلمان در طول تاریخ بر جواز و استحباب زیارت قبور اولیای دین فتوا داده‌اند. ابن‌تیمیه برای اولین بار فتوای حرمت زیارت را صادر کرد و بعدها علمای حجاز بر اساس تعالیم وی، این موضوع را به‌طورجدی مد نظر قرار دادند و از هر گونه زیارت ممانعت کردند. آنان شبهاتی مانند لعن پیامبر (ص) به زنان زیارت‌کننده، حرام بودن سفر برای زیارت و بدعت و بی‌ثمر بودن زیارت قبور را مطرح می‌کردند. با بررسی‌های انجام‌گرفته، مشخص شد که هیچ روایتی از حضرت رسول (ص) مبنی بر حرمت زیارت اهل قبور به‌طور عام و حضور زنان در قبرستان و زیارت قبور به‌طور خاص وجود ندارد، بلکه بر عکس، روایات معتبری در زمینۀ استحباب این عمل (به‌شرط عدم اشتمال بر حرام یا مفسده) وجود دارد و با توجه به صراحت در روایت یا مطلق بودن روایات در زیارت کردن نیز تفاوتی میان زن و مرد نیست.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A porohibition of women’s visitation of shrines from the perspective of the jurists practicing in the area of Islamic denominations

نویسندگان [English]

  • Hamid MalekMakan 1
  • Nasrin Fattahi 2
1 Assistant Professor in University of Tahran
2 Ph.D. Student of Theology in Qom University of Religions and Denominations
چکیده [English]

Islamic scholars have regarded pilgrimage by all Muslims as a cause to the divine grace and blessing of the world and hereafter. Nowadays, this practice has become a debatable issueamongIslamic denominations, especially the Wahhabi sect and other Muslims.Throughout the history, Muslim scholars have issued fatwa on the recommendatory and just sanctity of thepilgrimage of the shrines of Islam owlia. IbnTaymiyyahissued the fatwa on the pilgrimage of owlia’s shrines, and then Hijaz scholars highlighted the significance of this issue based on Taymiyyah’s teachings, and they prohibited any pilgrimage. They presented some doubts such as Prophet’s (PBUH) cursing to visiting women, prohibition of travel for pilgrimage, and heretic innovation and uselessness of the holy shrines. Using the research conducted, it was determined that there is no narration quoted by the Prophet (PBUH) on the prohibition of pilgrimage of the holy shrines in general and the denunciation of the attendance of women in such places in particular.On the contrary, there are some reliable narratives regarding the recommendation to this valuable task (in case of not performing anyunlawful or corrupt affair), and based onthe definitiveness in the narratives or the absolute validity of the narratives on the issue of pilgrimage, there is no difference between men and women in this regard.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shrines’ Pilgrimage
  • Wahhabi
  • Islamic Denominations

مراجع

  1. قرآن
    1. ابن‌باز، عبدالعزیز‌بن عبدالله، 30 مجموع فتاوی ابن باز، جزء، محقق محمدبن سعد الشویعر.
      1. ابن‌حجر هیثمی، احمد‌بن محمد (2000).  الجوهر المنظم فی زیاره القبر الشریف النبوی المکرم، قاهره، مکتبه مدبولی.
      2. ابن‌حنبل، احمد (1414ق). مسند الإمام احمد‌بن حنبل، القاهره، مؤسسه قرطبة.
      3. ابن‌عدی جرجانی (بی‌تا). ابی احمد عبدلله، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، دارالفکر.
      4. ابن‌عساکر، هبه‌الله الشافعی ابوالقاسم علی‌بن الحسن (۱۴۱۵).  تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر .
      5. ابن‌ماجه، محمد‌بن یزید (1426). سنن ابن‌ماجه، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
      6. ابن‌منظور (1405). لسان العرب، چاپ سوم، قم، ادب الحوزه .
      7. ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن ‌علی (بی‌تا)، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالصادر.
      8. ــــــــــــــــ،(بی‌تا). فتح الباری شرح الصحیح البخاری، بیروت، مکتبه العصریه.
      9. ابوداود، سلیمان‌بن الاشعث (بی‌تا). سنن ابی‌داود، الطبعه الاولی، دار ابن‌حزم.
    2. ابویعلی، احمدبن علی‌بن المثنی وصلی (1404 ق). مسند أبی‌یعلی؛ تمیمی، دمشق، دارالمأمون للتراث.
      1. امین، سید محسن (1387). تاریخ و نقد وهابیت، ترجمه کشف الارتیاب، قم، مطبوعات دینی.
      2. البانی، محمد ناصرالدین (بی‌تا).  السلسلة الصحیحة، ش 2488، نشر مکتبة المعارف الریاض.
      3. ــــــــــــــــــــــ، (۱۴۲۱). صحیح الترغیب و الترهیب، ریاض، مکتبه المعارف.
      4. بخاری، محمد‌بن اسماعیل (1424). صحیح بخاری، تحقیق: رضوان جامع رضوان، قاهره، مؤسسه المختار.
      5. بوطی، محمد سعید رمضان (بی‌تا). فقه السیره النبویه مع موجز لتاریخ الخلافه الراشده، دمشق، دارالفکر.
      6. ـــــــــــــــــــــــ،(1408). السلفیة مرحلة زمینة، بیروت، دارالفکر.
      7. ترمذی سلمی، محمدبن عیسى (بی‌تا). الجامع الصحیح (سنن الترمذی)؛ تحقیق:احمد محمد شاکر و دیگران، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
      8. حاکم النیسابوری، محمدبن عبدالله (1411). المستدرک على الصحیحین؛ تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة.
      9. خفاجى حنبلى مصرى، شهاب‌الدین احمد‌بن محمدبن عمر (1421). نسیم الریاض، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیة.
      10. ذهبی، محمدبن احمدبن عثمان (1963). میزان الاعتدال، محقق: علی محمدالبجاوی، بیروت، ناشر دارالمعرفه للطباعة و النشر.
      11. ــــــــــــــــــــــــ (۱۴۰۱). سیر أعلام النبلاء، بیروت، موسسة الرسالة.
      12. راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد (1412).  المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالعلم الدارالشامیة.
      13. رضوانی، علی‌اصغر (بی‌تا). سلسله مباحث وهابیت‌شناسی - وهابیت و شفاعت، تهران، مشعر.
      14. ـــــــــــــــ، (1390). سلسله مباحث وهابیت‌شناسى - زیارت پیامبر و اولیاء، تهران، نشر مشعر.
      15. رملی مصری انصاری، محمدبن عباس (1426). نهایة المحتاج الی شرح المنهاج؛ بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
      16. زارعی سبزواری، عباسعلی (١٣٧٨). پاسخ به شبهات وهابیت، تهران، نشر مشعر.
      17. ـــــــــــــــــــــ (1386). زیارت در نگاه شریعت، تهران، مشعر.
      18. سبحانی، جعفر (1388). آیین وهابیت، تهران، مشعر.
      19. ــــــــــــ (1391). بحوث فی الملل و النحل، چاپ سوم، قم، مؤسسه الامام صادق (ع).
      20. ــــــــــــ (1385). راهنمای حقیقت، تهران، مشعر.
      21. سبکی، عبدالوهاب‌بن علی (بی‌تا). طبقات الشافعیه الکبری، طناحی، محمود محمد، حلو عبدالفتاح محمد، بیروت، دارالاحیاء الکتب العربیه.
    3. سبکی، تقی‌الدین (1419). شفاء السقام فی زیارة خیر الانام؛ تحقیق: سید محمد رضا حسینی جلالی،چاپ چهارم، بی جا، بی نا.
      1. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن (1993م). الدر المنثور، بیروت، دارالفکر.
      2. شرنبلانی، حسن‌بن عمار (1315). حاشیه علی مراقی الفلاح، شرح نور الایضاح، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
      3. شوکانی، محمد‌بن علی (بی‌تا). نیل الأوطار سید الاخبار شرح منتقی الاخبار، بیروت، ناشر دارالجلیل.
    4. شهید اول، محمد‌بن مکى (1417). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، بیروت، انتشارات دارالفکر.
      1. ــــــــــــــــــــ (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة،چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    5. مکارم شیرازى، ناصر (1428). شیعه پاسخ مى‌گوید، چاپ هشتم، قم، انتشارات مدرسۀ امام على‌بن ابى‌طالب علیه‌السلام.
      1. طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین.
      2. طریحى، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران، کتابفروشی مرتضوى.
      3. طوسى، ابوجعفر (1411ق). محمد‌بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعة.
      4. عبدری فارسی، ابن‌الحاج محمدبن محمد (1404). المدخل، چاپ دوم، بی‌جا، دارالفکر.
        1. العجلی، احمد‌بن عبدالله (1405). معرفة الثقات، بی‌جا، نشر مکتبة الدار بالمدینة المنورة.
      5. العراقی، ولی‌الدین (۱۴۱۱ق). الاجوبه المرضیه عن الاسئله المکیه، محمد تامرطالبیه، بی‌جا، مکتبه التوعیه الاسلامیه.
      6. عربی، عبدالرحیم محمد (1431). احکام الزیارة فی الفقه الاسلامی، ریاض، مکتبة الرشد.
      7. ابن‌حبان، علاء‌الدین علی‌بن بلبان فارسی (1414). صحیح ابن‌حبان، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الرسالة .
      8. علامه حلی، حربن یوسف (1417). تذکره الفقها آل‌البیت، قم.
      9. العینی الحنف، محمود‌بن احمد (بی‌تا). عمده القاری فی شرح صحیح البخاری، طبع المصر.
      10. غزالی، محمد (1419 ق).  احیاء علوم الدین، بیروت، شرکه دارالارقم‌بن ابی‌الارقم.
    6. 51.    فتال نیشابورى، محمد‌بن حسن‌بن على‌بن احمد‌بن على (1375ش)، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین.
    7. فیض کاشانی، محمد‌بن شاه مرتضی (بی‌تا). الأصفى فی تفسیرالقرآن، محمد رضا نعمتی، محمد حسین درایتی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی(دفتر تبلیغات اسلامی).
      1. فیومی، احمدبن محمد (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دارالهجره.
      2. قسطلانی، احمدبن محمد محقق (بی‌تا). المواهب اللدنیة بالمنح المحمدیة، بارودی، عماد زکی، المکتبه التوفیقیه، قاهره.
      3. القشیری النیسابوری، مسلم‌بن حجاج (1426). القاهره، صحیح مسلم، مؤسسه المختار.
    8. قلمداران، حیدر علی (بی‌تا). زیارت و زیارتنامه، بی‌نا، بی‌جا.
      1. کاشانی، فتح‌الله‌بن شکرالله (1340). تفسیر کبیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، علمی.
      2. المتقی الهندی، عمادالدین علی (1405). کنز العمال، بیروت، مؤسسه الرساله.
      3. المز‌ی، للحافظ ‌المتقن‌ جمال‌‌الدین‌‌ابن‌ ‌الحجاج‌ یوسف (1983م). بیروت‌، ‌‌تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، مؤسسة الرسالة.
      4. معین، محمد (1387). فرهنگ فارسی معین، چاپ دوم، تهران، بهزاد.
      5. مکارم شیرازی، ناصر (1379). تفسیر نمونه، چاپ سی و نهم، تهران، دارالکتب اسلامیه .
      6. من اعداد اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه و الافتاء (1428). ویلیه فضل فی احکام الزیاره و آدابها، بیان ما تشرع زیارته و ما لاتشرع زیارته من مساجد المدینه النبویه، ریاض، اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه و الافتاء.
      7. النجدی، محمد محمود (1425). زیاره القبور عند المسلمین، کویت، غراس.
        1. الهیثمی، نورالدین علی‌بن ابی‌بکر (1967م). مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بتحریر العراقی و ابن‌حجر، چاپ دوم، بیروت، دارالکتاب العربی.
مجله علمی
دوره 11، شماره 4
دی 1394
صفحه 849-880

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 آذر 1394
  • تاریخ بازنگری: 30 خرداد 1395
  • تاریخ پذیرش: 17 بهمن 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار