نقد و بررسی دلیل اجماع بر حرمت مجسمه‌سازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

با نگاهی به کتاب‌های تاریخی می‌توان گفت که ساخت مجسمه، سابقه‌ای چندهزارساله دارد که به‌مرور زمان، تکامل و در شبه‌جزیرۀ عربستان، در فرهنگ بت و بت‌پرستی شکل یافت. هنگام ظهور اسلام، غالب مردم آن منطقه، در تاریکخانۀ بت‌پرستی زندگی می‌کردند. ولی با وجود برچیده شدن بساط بت‌پرستی از جوامع اسلامی، نگاه منفی به آن به‌دلیل پیشینۀ تاریکش، همچنان ادامه یافت و بعضی فقیهان با بهره‌مندی از اجماع و روایات، به حرمت ساخت مجسمه حکم دادند. از این‌رو بُعد کاربردی هنر مجسمه‌سازی، در جوامع اسلامی، موضوعی چالشی و بحث‌برانگیز شد. در این مقاله با بررسی و نقد اجماع به‌عنوان مهم‌ترین دلیل حرمت ساخت مجسمه، این نتیجه حاصل می‌شود که اجماع مورد ادعای قائلین به حرمت ساخت مجسه، مخدوش، استناد‌ناپذیر و استشهاد‌ناپذیر است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An investigation and criticism of thereasons for Ijma(IslamicConsensus) on the prohibition of building statues

نویسنده [English]

  • seyed mohammad reza hoseini
Assistant Professor at Payam-e Noor University
چکیده [English]

Surveying historical books reveals that building status has a history of thousands of years .Gradually, this art developed and in the Arabian Peninsula it turned into building and worshiping idols ,idolatry at the beginning of Islam, the majority of people in the region worshipped idols. After the eradication of idolatry through  Islam, in the Islamic countries ,the negative look and attitude towards making status continued  and the Islamic jurisprudents (Faqihs) relying on narrations (hadiths) issued the prohibition of building statues. Therefore, the artistic aspect of building statues  is still a challenging issue in the Islamic nations. The present study attempts to investigate and criticise the arguments for and against building statues and reveal that the reasons for the prohibition of building statues are not valid and the y can not be relied or considered as authentic.
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Statues
  • Islamic jurisprudence (fiqh)
  • Prohibition and Unanimous decisions
 
قرآن کریم.
2.
ابن منظور، محمد‌بن مکرم (1410 ه.ق)، لسان العرب، بیروت، لبنان، انتشارات دارالفکر.
3.
الجبل العاملی، زین‌الدین‌بن علی (شهید ثانی)، مسالک الافهام، چاپ سنگی، بی‌نا.
4.
------------------------ ، اللمعة الدمشقیه ،تحقیق سید محمد کلانتر، بیروت، لبنان، دارالعلم الاسلامی.
5.
الجوهر، ابونصر اسماعیل‌بن حماد (بی‌تا). تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق احمد‌بن عبدالغفور، بیروت، لبنان، ناشر دارالعلم للملایین.
6.
الحسینی الجبل العاملی، السید محمد جواد (1418ق) مفتاح الکرامة، الطبع الاولی، بیروت، دارالتراث.
7.
الخوری الشرطونی اللبنانی، سعید (1403ق) اقرب‌الموارد، قم، ایران، منشورات مکتبة آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
8.
الزبیدی، محمد مرتضی (بی‌تا). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، لبنان، ناشر المکتبة الحیاة.
9.
امام خمینی، روح‌الله (1374ش) المکاسب المحرمة، چاپ اول، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
10.
انصاری، شیخ مرتضی، المکاسب تحقیق سید محمد کلانتر، قم، ایران، مؤسسۀ مطبوعاتی دارالکتاب.
11.
بحرانی، یوسف احمد‌بن ابراهیم، (بی‌تا). حدائق الناظر، بیروت، لبنان، انتشارات دارالاضواء.
12.
تبریزی، شیخ میرزا جواد (1374). ارشادالطالب الی التعلیق علی المکاسب، قم، ایران، انتشارات اسماعیلیان.
13.
جوادی آملی، عبدالله (1378). درس خارج فقه، قم، مؤسسۀ اسراء.
14.
حائری یزدی، مرتضی (1383). ابتغاء الفضیلة فی شرح الوسیله قم، انتشارات علمیه.
15.
حسینی خراسانی (1374). مجلۀ فقه، ویژۀ هنر، شمارۀ 4 و5، دفترتبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم،ص.
16.
خوانساری، سید احمد، (1355). جامع المدارک، چاپ دوم تهران، ایران، مکتبة الصدوق.
17.
خویی، سید ابوالقاسم (1372). مصباح الفقاهة، چاپ دوم، النجف، المطبعة الحیدریه.
18.
دهخدا، علی اکبر، (1345). لغت‌نامۀ دهخدا، تهران، ایران، مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
19.
راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، چاپ اول، بیروت، دارالقلم‏.
20.
شیخ حسن‌بن زین‌الدین (1378). معالم الدین و ملاذ المجتهدین، ایران، المکتبه العلمیه الاسلامیه .
21.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1423ق). حاشیۀ کتاب المکاسب، تحقیق شیخ عباس محمد آل سباع قطیفی، چاپ اول، لبنان، دارالمصطفی، لاحیاء التراث.
22.
طباطبایی، علی‌بن محمد (بی‌تا). ریاض‌المسائل، قم، ایران، انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
.23. محقق اردبیلی، احمد‌بن محمد، مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ایران، انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
24.
الطریحی، فخرالدین‌بن ‌محمد (1416ق). مجمع البحرین،تحقیق سید احمدحسینی، تنظیم محمود عادل، مرتضوی.
25.
26.
طوسی، شیخ ابی‌جعفر محمد بن الحسن، التبیان، بیروت- لبنان، دار لاحیاء التراث العربی.
طوسی،-------------------------(1417ق). تحقیق محمد رضا انصاری قمی، قم، ایران.
27.
فیروزآبادی، مجدالدین محمد‌بن یعقوب شیرازی (بی‌تا). القاموس المحیط و القابوس الوسیط، بی‌نا.
28.
کلینی، محمد‌بن یعقوب (1362ق). اصول کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، بیروت، لبنان، نشر دارالتعارف.
29.
محقق حلی، جعفربن حسن (1403ق). معارج الاصول، رضوی، قم، ایران، مؤسسۀ آل‌البیت (علیهم‌السلام).
30.
محقق کرکی، علی‌بن حسین (بی‌تا). جامع المقاصد، چاپ اول، قم، ایران، مؤسسۀ آل‌البیت لاحیاء التراث العربی.
31.
32.
محمدی، ابوالحسن (۱۳۸۳). اصول فقه. چاپ هجدهم، تهران، ایران، انتشارات دانشگاه تهران.
مرضی، علی‌بن حسین (علم الهدی) (1346). الذریعة الی اصول الشیعه، تهران، دانشگاه تهران.
33.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389). فرهنگنامۀ اصول فقه، قم، ایران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.‏
34.
مشکینی اردبیلی، میرزا علی (1348). اصطلاحات الاصول، الطبعه الثانیه، قم، ایران، انتشارات حکمت.
35.
معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی، چاپ چهارم، تهران، ایران، انتشارات امیر کبیر.
36.
مغنیه، محمد جواد (1993م). الفلسفات الاسلامیة، چاپ ششم، دارالجواد، بیروت، لبنان، دارالمکتبة الهلال.
37.
ملکی اصفهانی، مجتبی (1379). فرهنگ اصطلاحات اصول، قم، نشر عالمه.
38.
منتظری، حسینعلی (1417ق). دراسات فی المکاست المحرمة، چاپ اول، قم، ایران، چاپخانۀ نگین.
39.
میرزای قمی، قوانین الاصول، ایران.
40.
نجفی، شیخ جعفر‌بن خضر (1422ق). کشف الغطاء عن مبهمات شریعة الغراء، قم، ایران، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
41.
نجفی، شیخ محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ هفتم، لبنان، دارالاحیاء التراث العربی.
42.
نراقی، احمدبن محمد مهدی (1373). مستند الشیعه، قم، ایران، مؤسسۀ آلالبیت، الاحیاء التراث.