کیفیت استیفای حق خیار در صورت تعدد وراث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم و معارف قرآن ، دانشگاه علوم و معارف قران کریم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

اگر حق خیار به عنوان یکی از حقوق قابل انتقال از طریق ارث، به ورّراث متعدد تعلق بگیرد و بین ایشان در استفاده از این حق اختلاف نظر وجود داشته باشد، با این مشکل مواجه می‌شویم ورثه متعدد حق خود را چگونه استیفا خواهند نمود؟ مسئله‌ای که درسیرتحول خودبه طورکلّی باچهاردیدگاه اصلی مواجه شده است؛ برخی حق خیاررابه نحومستقل وبه صورت عامّ استغراقی برای دارندگان این حق فرض نموده اند، جمعی ازفقهاحق خیار را به گونه ترسیم نموده اند که هر یک از ورثه نسبت به حصّه خودمالک باشند و در حدّ سهم خود از آن استفاده عدّه‌ای دیگر حق خیار را برای مجموع دارندگان حق به نحوعام مجموعی ثابت دانسته‌اند، برخی دیگر خیار را برای صرف یا طبیعی وجود وارث ثابت می‌دانند، در این مقاله ضمن انتقاد از نظریّات مطروحه و بیان اشکالات و انتقادات سبت به آن‌ها نظریه تفکیک بین عنوان کلّی حق خیار و مصداق آن مورد تأکید قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Quality of Obtaining the Right of Cancellation in the Presence of Multiple Heirs

نویسنده [English]

  • Seyyed Mostafa Malihi
Department of Private Law, Faculty of Quranic Sciences and Education, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

If the right of cancellation, as a right that can be transferred through inheritance, belongs to several heirs and there is a disagreement between them regarding the use of this right, we will face this problem: how will the multiple heirs claim their rights? This problem has generally faced four main views in the course of its evolution. It has been assumed by some of the jurists as an independent all-inclusive right for those entitled to the right. A group of jurists have drawn the right so that every one of the heirs can be the owner of his own share and can use it based on his/her share. Another group has considered a fixed share for all entitled to the right, while others have considered a fixed share for the mere existence of the heir. This article, while criticizing the proposed theories and stating the problems and criticisms of them, emphasizes the theory of separation between the general title of the right of cancellation and its example.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Right of Cancellation
  • Heir
  • Revocation
  • Signature
  • Termination
آخوندحراسانی، محمدکاظم بن حسین هروی، حاشیة المکاسب، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ وارشاداسلامی، 1406ه.ق.
اراکی، محمدعلی، کتاب الخیارات، قم، مؤسسه درراه حق، 1414ه.ق.
اصفهانی، محمدحسین، الحاشیة علی المکاسب، قم، انوارالهدی، 1418ه.ق.
حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، قم، مؤسسة السید الشهداءالعلمیة1405ه.ق.
خوئی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهة، قم، مدینة العلم، بی تا.
خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثارالإمام الخوئی، 1418ه.ق.
رشتی، میرزا حبیب الله، فقه الامامیة (قسم الخیارات)، قم، کتابفروشی داوری، 1407ه.ق.
روحانی، سیدمحمد، المرتقی الی الفقه الأرقی-کتاب الخیارات، تهران، موسسه الجلیل للتحقیقات الثقافیه، 1420ه.ق.
سبحانی، جعفر‌، دراسات موجزة فی الخیارات و الشروط‌، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة‌، قم، 1423 ه‍ ق‌
شهیداول، محمدبن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم، انتشارات اسلامی، 1417ه.ق .
شهیدثانی، زین ادین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ه.ق.
شهیدی، میرزا فتاح شهیدى‌، هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب‌، چاپخانه اطلاعات‌، تبریز، 1375 ه‍ ق‌.
شیخ انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، قم، 1415ه.
شیخ الشریعة اصفهانی، فتح اللّه بن محمد جواد نمازى‌، نخبة الأزهار فی أحکام الخیار‌، دار الکتاب‌، قم، 1398 ه‍ ق‌.
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، الحاشیة علی المکاسب، قم مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1421ه.ق.
عاملی، سیدجوادبن محمدحسینی، مفتاح الکرامة فی شرح قواعدالعلامة، قم، انتشارات اسلامی، 1419ه.ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهراسدی، قواعدالاحکام فی معرفة الحلال والحرام، قم، انتشارات اسلامى، 1413ه.ق .
فخرالمحققین، محمدبن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائدفی حل مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ه.ق.
کرکی، محقق ثانی، جامع المقاصدفی شرح القواعد،، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السّلام لإحیاءالتراث، 1414ه.ق.
مقدس اردبیلی، احمدبن محمد، مجمع الفائدةوالبرهان، انتشارات اسلامى، 1403ه.ق .
نائینی، میرزامحمدحسین، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران، المکتبة الحیدریة، 1373ه.ق.
نراقى، مولى محمد بن احمد، مشارق الأحکام، در یک جلد، کنگره نراقیین ملا مهدى و ملا احمد، قم - ایران، دوم، 1422 ه‍ ق
نراقی، ملااحمد، محمدمهدی، مستندالشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، 1415ه.ق.)
نراقی، ملامحمدبن احمد، مشارق الاحکام، قم، کنگره نراقیین، ملااحمدوملامحمد، 1422ه.ق.
وحیدخراسانی، حسین، انصاری قمی، محمدرضا، العقدالنضید| (تقریرات درس خارج فقه مسجداعظم)، قم، دارالتفسیر، 1432ه.ق.
ب. منابع به زبان انگلیسی
Ibn Abi Jumhur Ahsa'i, Muhammad bin Ali (1984), Awali al-Leali al-Aziziyya in Al-Ahadith Al-Diniyeh, vol. 3, first edition, Qom - Iran, Dar Seyyed al-Shahada publishing house. ( in Arabic)
Ibn Idris Hali, Muhammad bin Mansour (1989), Al-Raer, Qom, Islamic Publishing House. ( in Arabic)
Ibn Hamzah Tusi, Muhammad bin Ali (1987), al-Wasila to Nile al-Fadilah, research by Muhammad al-Hasoun, Qom, Marashi-Najafi Library. ( in Arabic)
Araki, Muhammad Ali (1994), Esftataat, vol. 1, first edition, Qom, famous publishing house. ( In Persian)
Esfahani, Hossein bin Muhammad Ragheb (1991), Al-Qur'an Vocabulary, in one volume, Dar Al Alam - Al Dar Al Shamiya, Lebanon - Syria, first. ( in Arabic)
Imam Khomeini, Ruhollah Mousavi (n.p.), Tahrir al-Usilah, Dar-e-Alam Press Institute, Qom - Iran, first. ( in Arabic)
Ansari, Zakaria bin Ahmad (1997), Fateh al-Wahhab, Dar al-Kutb al-Ulamiya, Beirut. ( in Arabic)
Tabrizi, Mirza Javad (1996), Ess al-Hudood wa Ta'azirat, first edition, Qom, Mehr Press. ( in Arabic)
Har Amili, Muhammad bin Hasan (1993), Vasal al-Shia, vol. 28, Qom, Al-Al-Bayt (AS) Lahia al-Tarath Foundation. ( in Arabic)
Hosseini Haeri Yazdi, Seyyed Kazem (1984), Al-Qadafi Fi Fiqh al-Islami, first edition, Qom, Majmael al-Fikr al-Islami. ( in Arabic)
Hosseini Shirazi, Seyyed Muhammad (2007), Man Fiqh al-Zahra, peace be upon him, first edition, Qom - Iran, Rashid. ( in Arabic)
Hali, Jafar bin Al-Hassan (1988), Shar'e al-Islam, vol. 4, second edition, Tehran, Esteghlal Publications. ( in Arabic)
Hali, Hasan bin Yusuf (1989), Irshad al-Azhan to Akhmat al-Iman, research by Fars al-Hasoon, vol. 2, first edition, Qom, Islamic Publishing House. ( in Arabic)
Halli, Jamal al-Din, Ahmad bin Muhammad Asadi (1989), Al-Mutsaghat Man Sharh al-Mukhatsar, first edition, Mashhad - Iran, Islamic Research Council. ( in Arabic)
Hamiri, Nashwaan bin Saeed (1999), Shams al-Uloom and Dawa Kalam al-Arab Man al-Kalum, Beirut, Dar al-Fakr al-Mawdeen. ( in Arabic)
Johari, Ismail bin Hammad (1989), Al-Sahah - Taj al-Lagha and Sahah al-Arabiya, 6 volumes, Dar Al-Alam for the Millions, Beirut - Lebanon, first. ( in Arabic)
Khwansari, Seyyed Ahmad, Jame al-Madarak fi Sharh Khazrat al-Nafi, vol. 7, second edition, Qom - Iran, Ismailian Institute. ( in Arabic)
Khoei, Seyyed Abulqasem Mousavi 1984), Basics of the Compendium of Al-Manhaj, Vol. 42, 1st Edition, Qom - Iran, Imam Al-Khoei Works Foundation ( in Arabic).
Rafei, Abdul Karim bin Muhammad (n.p), Fath al-Aziz, Sharh al-Awjiz, Dar al-Fikr. ( in Arabic)
Shushtri, Mohammad Taqi (1985), Al-Naja'a fi Sharh al-Lama'a, vol. 11, first edition, Tehran - Iran, Sadouq bookstore. ( in Arabic)
shahide Thani, Zain al-Din bin Ali Amili (1993), Masalak Al-Afham al-Tankih Shar'e al-Islam, vol. 15, first edition, Qom - Iran, Al-Maarif Islamic Institute.
In Arabic
The first martyr, Muhammad bin Jamal al-Din Makki al-Amili (1993), Ghaya al-Murad fi Sharh Nakat al-Irshad, Vol. 1, Qom - Iran, Publications of the Islamic Propaganda Office of the Qom Theological Seminary. ( in Arabic)
Sadooq, Muhammad bin Ali (1992), Man Lai Hazara al-Faqih, Ali Akbar Ghafari's research, vol. 3, second edition, Qom, Islamic Publishing House. ( in Arabic)
Saimri, Mufleh bin Hassan (1999), Ghaya al-Maram fi Sharh Shar'ee al-Islam, vol. 4, 1st edition, Beirut - Lebanon, 1st, Dar Al-Hadi. ( in Arabic)
Aamili, Seyyed Javad bin Mohammad Hosseini (1998), Miftah al-Karamah fi Sharh al-Qa'aa al-Alama, vol. 1, Qom - Iran, Islamic Publications Office affiliated with the Qom Theological Seminary Society. ( in Arabic)
Tabatabai, Seyyed Ali (1983), Riaz al-Masail, vol. 15, first edition, Qom, Al-Al-Bayt Institute (A.S.). ( in Arabic)
Tousi, Khwaja Naseer al-Din (2005), Javaher al-Fareez, first edition, Qom - Iran, Institute of Islamic Jurisprudence Encyclopaedia on the religion of Ahl al-Bayt, peace be upon them. ( in Arabic)
Tousi, Muhammad bin Hassan (1986), Tahzeeb al-Ahkam, vol. 10, 4th edition, Tehran, Dar al-Kitab al-Islamiya. ( in Arabic)
Tousi, Muhammad bin Hasan (1974), Al-Mabusut, Bija, Al-Maktab Al-Mortazawieh. ( in Arabic)
Fadel Lankarani, Muhammad (2001), Description of the Shari'ah, Kitab al-Hudud, first edition, Qom, Center of Fiqh of Imams of Athar. ( in Arabic)
Fazel Handi, Muhammad bin Hasan bin Muhammad al-Isfahani (1995), Kashf al-Latham wa al-Ibham on the Rules of Al-Ahkam, vol. 8, first edition, Qom, Islamic Publications Office affiliated with the Qom Theological Seminary Society. ( in Arabic)
Fakhr al-Muhaqqin, Hali Muhammad bin Hasan bin Youssef (1967), Izbah al-Fawid fi Sharh al-Qasas al-Qasas, Vol. 1, 1st edition, Qom - Iran, Ismailian Institute. ( in Arabic)
Karki, second scholar, Ali bin Hossein (1993), Jami al-Maqasid fi Sharh al-Qasas, vol. 9, second edition, Al-Bayt Institute, peace be upon them, Qom - Iran. ( in Arabic)
Kilini, Muhammad bin Yaqub (1986), Al-Kafi, research by Ali Akbar Ghafari, vol.7, 4th edition, Tehran, Dar al-Kitab al-Islamiyyah. ( in Arabic)
Golpaygani, Seyyed Mohammad Reza Mousavi (1991), Al-Dar al-Manzoud fi Haqam al-Hudud, vol. 1, first edition, Qom, Dar al-Qur'an al-Karim. ( in Arabic)
Second Majlisi, Muhammad Baqir (1983), Miryah al-Aqool fi Sharh Akhbar Al-Ar-Rasoul, vol. 23, second edition, Tehran-Iran, Dar-e-Ketub al-Islami. ( in Arabic)
First Majlesi, Muhammad Taqi (1985), Rawdat al-Mutaqeen fi Sharh Man Lai Hazra al-Faqih, scholar/corrector: Seyed Hossein Mousavi Kermani- Alipanah Eshtherdi- Seyed Fazlullah Tabatabai, vol. 10, second edition, Qom, Kushanpur Institute of Islamic Culture. ( in Arabic)
Madani Kashani, Haj Agha Reza (1989), Kitab al-Qasas for Fiqhaa and Al-Khwas, second edition, Qom - Iran, Islamic Publication Office affiliated with the Qom Seminary Teachers Society. ( in Arabic)
Jurisprudence Research Center of Judiciary (n.p), Treasury of Judicial Inquiry, software. ( In Persian)
Mustafavi, Seyyed Mohammad Kazem (2000), Al-Qasas (Ma'a Qaas al-Faqih), 4th edition, Qom, Islamic Publishing House ( in Arabic).
Muqds Ardabili, Ahmed bin Muhammad (1982), Majma al-Fedat wa Al-Barhan in the Sharh of Irshad al-Azhan, first edition, Qom - Iran, Islamic Publications Office affiliated with the Qom Theological Seminary Society. ( in Arabic)
Muntazari, Hossein Ali (n.p), Risaleh Istftatayat, vol. 3, first edition, Qom, unpublished. ( in Arabic)
Muntzari, Hossein Ali (n.p), Kitab al-Hudud, first edition. Qom - Iran, Dar al-Fakr publishing house. ( in Arabic)
Montazeri, Hossein Ali (1992), Al-Ahkam al-Sharia on the religion of Ahl al-Bayt, peace be upon them, 1st edition, Qom - Iran, Tessara publication. ( in Arabic)
Makarem Shirazi, Nasser (2006), Istftatayat Jadid, vol. 3, second edition, Qom - Iran, Imam Ali Ibn Abi Talib School Publications, peace be upon him. ( In Persian)
Mousavi Ardabili, Seyyed Abd al-Karim (2006), Jurisprudence of Boundaries and Ta'azirat, Vol. 1, II، Qom - Iran, Al-Nashar Foundation for Al-Mufid
University, may God have mercy on him. ( in Arabic)
Mirzai Qomi, Abolqasem (1996), Jame Al-Shatt, research by Morteza Razavi, Tehran, Kayhan Publishing House.
Najafi, Mohammad Hassan (1987), Jawaharlal Kalam in the description of Islamic Laws, researched by Abbas Qochani-Ali Akhundi, vol. 32-41-42, 7th edition, Beirut, Dar Ihiya al-Tarath al-Arabi. ( in Arabic)
Hashemi Shahroudi, Seyyed Mahmoud (a group of researchers under Shahroudi's supervision) (2005), Fiqh culture according to the religion of Ahl al-Bayt, peace be upon them, vol.3, first edition, Qom - Iran, Institute of Islamic Jurisprudence on the religion of Ahl al-Bayt, peace be upon them. ( In Persian)