جواز عفو مشروط در قتل عمد از منظر فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه فقه و حقوق جزا، مؤسسۀ عالی فقه و علوم اسلامی، حوزۀ علمیۀ قم، قم، ایران

چکیده

از مباحثی که در زمینۀ قصاص حائز اهمیت است و در کلمات فقیهان کمتر بدان پرداخته شده و نیازمند واکاوی است بررسی جواز و عدم جواز عفو مشروط و به تبع آن صحت این امر است. پذیرش عفو مشروط در قصاص بدین معناست که اگر اولیای دم گذشت از قصاص نفس قاتل را مشروط به قصاص عضوی از اعضای بدن او کنند این امر از نظر شرعی صحیح است. هدف پژوهش حاضر دستیابی به دلیل معتبری برای پذیرش عفو مشروط بود. با توجه به بررسی ادله حاصل آمد که عفو مشروط که در جامعۀ کنونی چه‌بسا مانع اجرای بسیاری از موارد قصاص شود مشروع است. اما بدین صورت که قاتل خود یا فرد ثالثی را باید مأمور کند تا عضوی از اعضای او را قطع کند و سپس اولیای مقتول او را عفو کنند و اولیای مقتول خود نمی‏توانند عهده‌دار این امر شوند. از آنجا که در نوشتۀ حاضر ادلۀ قرآنی و روایی بیشتر محل بحث بوده و از این طریق به واکاوی مسئله پرداخته شده، روش حل مسئله لفظی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Permissibility of Conditional Pardon in Premeditated Murder in the Viewpoint of Imamiyyah Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Yazdan Taherabadi
Department of Fiqh and Criminal Law, Higher Institute of Jurisprudence and Islamic Sciences, Islamic Seminary (Hawza) of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

One of the important issues regarding retribution, which is less discussed in the words of jurists and needs analysis, is the examination and consequently the validity of permissibility or impermissibility of conditional pardon. Accepting conditional pardon in retribution means that if the heirs' consent to refrain from retribution is conditioned by the amputation of a body part of the murderer, this is considered valid according to Islamic law. This study aimed at achieving a valid evidence for accepting conditional pardon. Based on the examination of evidence, it has been concluded that conditional pardon, which in contemporary society may prevent the implementation of many cases of retribution, is permissible. However, it should be done in such a way that the murderer or a third party is tasked with amputating a body part, and then the heirs pardon the murderer. The heirs themselves cannot be responsible for carrying out this act. Since the focus of the present study has been on Quranic and narrative evidence, and the issue has been discussed through this approach, the verbal problem-solving method has been used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constraint
  • Conditional pardon
  • Premeditated murder
  • Retribution
  • Obligation to self-Preservation
قرآن کریم.
استرآبادى، محمدجعفر بن سیف‏الدین (1388). لب اللباب فی علم الرجال. تهران: اسوه.ج2.
الاصفهانی التهرانی الحائری، محمد حسین (1363). الفصول الغرویۀ. قم: دار احیاء العلوم الاسلامیۀ.
اصفهانى، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.ج11.
انصاری، مرتضى بن محمد امین (1415 ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.ج3.
بجنوردی، حسن (1377). القواعد الفقهیۀ. قم: الهادی.ج3.
حر عاملى، محمد بن حسن (1409 ق). تفصیل وسائل الشیعۀ الی تحصیل مسائل الشرعیه. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.ج3، 10، 16 و21.
ــــــــــــــــــــــــــ (1412 ق). هدایۀ الأمۀ إلى أحکام الأئمة- منتخب المسائل. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة‌.
حکیم، سید محمد سعید طباطبایى (1427 ق). مسائل معاصرۀ فی فقه القضاء. چ 2. نجف: دار الهلال‌.
حلی، حسن بن یوسف (1413 ق). مختلف الشیعۀ فی أحکام الشریعۀ. چ 2. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌. ج9.
حلّى، جعفر بن حسن (محقق حلی) (1408 ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چ 2. قم: مؤسسه اسماعیلیان.ج2.
خمینی، سید روح‌الله (1421 ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (قدس سره‌).ج1.
ـــــــــــــــــــ (بی­تا). تحریر الوسیلة. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.ج2.
خویى، سید ابو القاسم موسوى (1422 ق). مبانی تکملۀ المنهاج. قم: مؤسسۀ إحیاء آثار الامام الخوئی (ره).
ــــــــــــــــــــــــــ (بی­تا). مصباح الفقهاهه. بی‌جا: بی‌نا.ج2.
رحمان‌ستایش، محمدکاظم و شهیدی، روح‌الله (1396). قواعد توثیق راویان. قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
شبیری زنجانى، سید موسى (1419 ق). کتاب نکاح. قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز‌.ج10.
طوسی، محمد بن حسن (1407 ق). تهذیب الأحکام. چ 4. تهران: دار الکتب الاسلامیة‌. ج7 و10.
ــــــــــــــــــــــ (1407 ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عمیدى، سید عمیدالدین بن محمد اعرج حسینى (1416 ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد. دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌. ج3.
کاظمى، عبدالنبى (1425 ق). تکمله الرجال. قم: أنوار الهدى. ج2.
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1429 ق). کافی. قم: الطبع الاسلامی‏. ج3، 5، 7 و14.
گنجینه استفتائات قضایی، مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه، سؤال 38.
لنکرانى، محمدفاضل (1421 ق). تفصیل الشریعۀ فی شرح تحریر الوسیلۀ – القصاص. قم: مؤلف.
مازندرانى حائرى، محمد بن اسماعیل (1416 ق). منتهى المقال فی أحوال الرجال. قم: موسسۀ آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
مدنی تبریزی، سید یوسف (1382). المسائل المستحدثۀ. چ 2. قم: دفتر آیت الله سید یوسف مدنی تبریزی.ج4.
مغربى، نعمان بن محمد تمیمى (1385 ق)‌. دعائم الاسلام. چ 2. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌. ج2.
مؤمن، محمد (1415 ق). کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
نجفى، محمدحسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چ 7. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ج42 و43.
 
 
The Holy Quran. (in Arabic)
Al-Isfahani Al-Tehrani Al-Hairi, M. (1984). Al-Fusul al-Gharawiyyah. Qom: Dar Ahya Al-Uloom al-Islamiyya. (in Arabic)
Amidy, S. A. (1995). Kanz al-Fawaid fi Solving Grammatical Problems . Islamic publications notebook, which was included in the University of Teachers Seminary of Qom.Vol3. (in Arabic)
Ansari, M. (1994). Kitab al-Makasab. Qom: World Congress of Commemoration of Sheikh Azam Ansari. Vol3 (in Arabic)
Bajanwardi, H. (1998). Jurisprudential Rules .Qom: Al-Hadi Publishing. Vol3 (in Arabic)
Estrabadi, M. (2009). Lab al-Lab in the science of men. Tehran: Asveh. Vol2. (in Arabic)
Hakim, S. M. (2006). Contemporary Issues in Judicial Jurisprudence (2 edition). Najaf: Dar Al-Hilal. (in Arabic)
Hali, J. (Hali scholar) (1987). Islamic Laws in Halal and Haram Issue. 2nd edition. Qom: Ismailian Institute. Vol2. (in Arabic)
Hilli, H. (1992). Different Shiites in the Rulings of Sharia (2 edition). Qom: A notebook of Islamic publications, which was included in it by the University of Teachers of the Qom Seminary. Vol9.(in Arabic)
Hurr Aamili, Muhammad bin Hassan (1989). Details of the means of Shia to the study of Shari'a issues. Qom: Al-Bayt Institute, peace be upon them. Vol 3, 10, 16, 21(in Arabic)
Hurr Ameli, M. (1991). Guiding the Ummah to the Rulings of the Imams - Selected Issues .Mashhad: Islamic Research Academy. (in Arabic)
Isfahani, M. (1995). Uncovering the Rules of Rulings. Qom: A Notebook of Islamic Publications and the University of Teachers Seminary of Qom. Vol11. (in Arabic)
Kalini, M. (2008). Kafi. Qom: al-Tabb al-Islami. Vol 3, 5, 7, 14 (in Arabic)
Kazemi, A. (2004). Takmil’ al-Rijal . Qom: Anwar al-Huda. Vol2. (in Arabic)
Khomeini, S. R. (2000). Book of Sale. Tehran: Imam Khomeini Quds Sarh Organization and Publishing Institute. Vol1. (in Arabic)
------------------. (without). Tahrir Al-Wasilah . Qom: Dar Al-Ilm Publications Foundation. Vol2. (in Arabic)
Khoyi, S. A. (2001). Founder of Completion of the Curriculum. Qom: Foundation for Revival of the Works of Imam al-Khoyi. Vol2. (in Arabic)
--------------. (without). Misbah al-Faqhaheh, Bina, Bina. Vol2. ( in Arabic )
Lankarani, M. (2000). Explanation of Sharia in Sharh Tahrir al-Wasilah - Al-Qisas. Qom: Author. (in Arabic)
Madani Tabrizi, S. Y. (2003). Al-Masal Al-Musthaddihah. 2nd edition. Qom: Office of Ayatollah Seyyed Youssef Madani Tabrizi. Vol4. (in Arabic)
Maghribi, N. (2006). The Pillars of Islam (2 edition). Qom: The Foundation of the Household, peace be upon them. Vol2. (in Arabic)
Mazandarani Ha'eri, M. (1995). The end of Al-Maqal fi Ahwal Al-Rijal. Qom: Al-Bayt (peace be upon him) Foundation for Revival of Tradition. (in Arabic)
Momin, M. (1995). Right Words on New Issues. Qom: A Notebook of Islamic Publications and the University of Teachers’ Seminary in Qom. (in Arabic)
Najafi, M. (1983). Jawahir al-Kalam fi Sharh al-Islam al-Islam (7 edition). Beirut: Arab Heritage Revival House. Vol42,43 (in Arabic)
Rahman Sataish, M. & Shahidi, R. (2016). Rules for Authenticating Narrators. Qom: Dar al-Hadith Publishing and Publishing Organization. (in Persian)
Shabiri Zanjani, S. M. (1998). Book of Marriage . Qom: Pzhoushi Raypardaz Foundation. Vol10. (in Persian)
Treasure of Judicial Inquiry, Judiciary Jurisprudence Research Center, Question 38. (in Persian)
Tusi, M. (1986). Al-Khalaf .Qom: A notebook of Islamic brochures, which was written by the Jamiat-ul-Mudarrin Seminary of Qom. (in Arabic)
---------. (1986). Tahdheeb al-Ahkam .Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah. Vol7,10 (in Arabic)