تحلیل ابعاد فقهی حقوقی شرط انتفاع مستودع از مال ودیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 گروه مطالعات اسلامی، فرهنگستان علوم ایران، تهران، ایران

3 گروه حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

ودیعه یک عقد احسانی است و به نظر می‏رسد اعتماد مودع در سپردن مال خویش به امین در اثر اقتدای مستودع به سیره نبوی در امانتداری بوده که این مهم درون‌مایه عقد است. با وجود این، هرچند مشهور فقهای امامیه رأی به سقوط ضمان امین داده‏ و اقامه هر شرطی که موجب اضرار وی شود را از جهات بطلان عقد می‏دانند، تاکنون استدلال جامعی در خصوص اشتراط شرطی مغایر با منافع مودع وجود نداشته است. بر این اساس، هدف از این پژوهش اثبات این حقیقت است که استقرار هر شرطی که اجبار و تعهدی را به مودع تحمیل کند خلاف اصل و نص است و موجب بطلان عقد خواهد شد. بنابراین، به دلیل مخدوش شدن تبرع مستودع در حفاظت از ودیعه باید به بطلان عقد فتوا داد. مضافاً آنکه استقرار چنین شروطی با نیات ائمه اطهار(ع) در ترویج احکام ناب اسلام، از جمله تبرع و احسان، مغایر است و اطلاق وصف امین به مستودع جایز نیست. این مطالعه از منظر روش‏شناسی با رویکرد قصدگرایی انجام شد که یافته‏های به‌دست‌آمده به صورت توصیفی‌ـ تحلیلی تبیین و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‏ای بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Jurisprudential and Legal Aspects of the Condition of Enjoying the Trustee from the Deposit

نویسندگان [English]

  • Haniyeh Zakerinia 1
  • Seyed Mostafa Mohaghegh Damad 2
  • Ehsan Kadkhodaei Elyadrani 3
1 Department of Private and Islamic Law, Faculty of law and Political Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Department of Islamic Studies, Iranian Academy of sciences, Tehran, Iran
3 Department of International law, Faculty of law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The deposit contract is the one of famous nominated contracts which are respectable before Shari'a and law. In this regard, the depositor (trustor) shows his trust in entrusting the property to the trustee as known ‘Amin’. Vis-a-vis, the trustee also in fallowing with holly prophet’s conducts (PBUH) in trustworthiness accepts to protect the deposit free of charge. Such acceptances are the essences of deposit contract which have been advised by Shari'a. Although, in accordance with Islam resources, there are lot of argumentations to exclude trustee liability e.g., establishing any clauses which cause to his liability will invalidate the deposit contract absolutely, there is no perfect jurisprudent argumentation regarding validation, revolution or invalidation of contract after establishing some clauses in contrary to depositor interests. Accordingly, in the authors belief, establishing any clauses to impose some commitments on the depositor's burden like contractual payment to trustee would be contrary to the principle and text, thus invalidate the deposit contract. In fact, such commitments conflict with the holly Imams intention in order to promote the pure Islamic rules such as donation. Accordingly, moreover contract invalidation, it is far from fair to call trustee as the Amin too. This study is classified into intentionalism methodology as well as presented the findings in a descriptive-analytical method, and the method of data gathering has been library-based.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Donation
  • Deposit
  • Nominated contracts
  • Trustee
  • Trustworthy

مراجع

آل کاشف الغطاء، محمدحسین (1359 ق). تحریر المجله. نجف: المکتبة المرتضویة.
اسماعیلی، محسن (1397). اقتضای ذات و اطلاق عقد ودیعه نسبت به مجانیت. قضاوت، 94، 37-54.
امامی، سید حسن (1370). حقوق مدنی. چ 8. تهران: اسلامیه.
انصاری، شیخ مرتضی (1414ق). صیغه العقود و الایقاعات. با حاشیه علی قزوینی. قم: شکوری.
باریکلو، علی‌رضا (1394). حقوق مدنی. چ 3.  تهران: مجد.
بجنوردی، میرزا حسن (1402ق). القواعد الفقهیه. قم: مطبعة خیام. ج 2.
بروجردی عبده، محمد (1380). حقوق مدنی. تهران: گنج دانش.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1388). الفارق. چ 2. تهران: گنج دانش.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1372). ترمینولوژی حقوق. چ 6. تهران: گنج دانش.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1379). مجموعة محشای قانون مدنی. تهران: گنج دانش.
حائری شاهباغ، علی (1328). شرح قانون مدنی. تهران: آفتاب.
حلی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (بی‌تا). تحریر األحکام الشرعیۀ على مذهب الامامیۀ. قم: آل البیت علیهم السلام.
شهید اول، مکی العاملی، محمد بن جمال‌الدین (1380). اللمعه الدمشقیه. چ12. ترجمه و تبیین: محسن غرویان. قم: دارالفکر. ج1.
شهید ثانی (1379). المباحث الفقهیه فی شرح الروضه البهیه. قم: کتاب‌فروشی وجدانی. ج 2.
شهیدی، مهدی (1380). حقوق مدنی. تهران: مجد. ج 3: تعهدات.
صفایی، سید حسین (1386). قواعد عمومی قراردادها. تهران: میزان. ج 2.
طاهری، حبیب‌الله (1375). حقوق مدنی عقود معین. قم: دفتر انتشارات اسلامی. ج 4.
عدل، مصطفی (بی‌تا). حقوق مدنی. چ 7. تهران: امیرکبیر.
فصیحی‌زاده، علی‌رضا (1377). اذن و آثار حقوقی آن. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
کاشانی، محمود (1377). حقوق مدنی 1. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. بخش 1.
کاتوزیان، ناصر (1369). عقود معین. تهران: یلدا. ج 3.
ـــــــــــــ (1390). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار. ج 9: آثار قرارداد.
کرکی، علی بن عبدالعالی (محقق ثانی) (1410 ق). جامعه المقاصد فی شرح القواعد. چ 2. قم: آل‏البیت(ع) لاحیاء التراث. ج 4.
کلینی، محمد بن یعقوب (1411 ق). اصول کافی. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات. ج 5
لطفی، اسدالله (1381). قاعدة استیمان در سقوط ضمان. دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 44، 99-121.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق). بحارالانوار. بیروت: داراحیاء التراث العربی. ج 67.
محقق حلی، جعفر بن حسن(14۰8ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ قم: موسسه اسماعیلیان.
مصطفوی، سید محمدکاظم (1417 ق). القواعد الفقهیه. چ 2. قم: النشر الإسلامی.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1412 ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. چ 3، قم: النشر الاسلامی. ج 12.
موسوی بجنوردی، سید حسن (1425 ق). القواعد الفقهیه. قم: اسماعیلیان. ج 2.
موسوی خمینی، سید روح‌االله (1415 ق). تحریرالوسیله. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
میرزای قمی، ابوالقاسم (1413 ق). جامع الشتات. تهران: کیهان تهران. ج 3.
نجفی، محمدحسن (1362). جواهر الکلام. چ 7. بیروت: دارالکتب اسلامیه. ج 27.
نراقى، محمد بن احمد (1380). مشارق الاحکام. قم: دبیرخانه کنگره فاضلین نراقى.
 
 
Adl, M. (no date). Civil Rights. 7th edition. Tehran: Amirkabir. (in Persian)
Al-Allameh Hilli, J. (no date). Tahrir al-ahkam al-shari'a ala mazhab al-imamiyah. Qom: Al-Al-Bayt (peace be upon them) Institute. (in Arabic)
Al-Kashif al-Ghita, M. (1940). Tahrir al-Majalah. Najaf: Al-Murtadawiya Library (in Arabic)
Al-Kulayni, M. (1990). Kitab al kafi. Vol. 5. Beirut: Dar Al-Ta Arif Lil-Matbu At (in Arabic)
Al-Najafi, M. (1983). Jawahir al-Kalam. Darul Kitab Islamia. Vol. 27. (in Arabic)
Al-Naraghi, M. (2000). Mashareq al-Ahkam. Qom: Secretary of Fazelin-e-Naraghi Congress.
Ansari, Sh. (1993). The formula of contracts and rhythms. with Ali Qazvini's margin. Qom: Shakuri. (in Arabic)
Ash-Shahid ath-Thani. (no date). ar-Rawda-l-Bahiyah fi Sharh al-lam'a-d-Dimashqiya. Qom: Vajdani Bookstore. Vol. 2. (in Arabic)
Al-Shahid al-Awwal, M. (2001). al-lam'a-d-Dimashqiya. translated and explained by Mohsen Ghoruyan. 12th edition. Qom: Dar al-Fikr Publications. Vol. 1. (in Arabic)
Bariklo, A. (2014). Civil Rights. 3rd edition. Tehran: Majd. (in Persian)
Bejnordi, M. (1981). Jurisprudential rules. Qom: Khayyam. Vol. 2. (in Arabic)
Boroujerdi Abdo, M. (2001). Civil Rights. Tehran: Ganj Danesh. (in Persian)
Emami, S. H. (1991). Civil Rights. 8th edition. Tehran: Islamia bookstore. (in Persian)
Fasihizadeh, A. (1998). Permission and its legal effects. Qom: Islamic Promosion Office of Qom Seminary. (in Persian)
Haeri Shah-bagh, A. (1949). Commentary on Civil Law. Tehran: Aftab. Vol. 6. (in Persian)
Ismaili, M. (2018). “Being Free of Charge” in Deposit Contracts: A Requirement of Substance or a Requirement of Absoluteness. Judgment, 94, 37-54. (in Persian)
Jafari Langroudi, M. (2009). Al-Fareq. 2nd edition. Tehran: Ganj Danesh Publications. (in Persian)
------------------------ (1993). Law Terminology. 6th edition. Tehran: Ganj Danesh. (in Persian)
------------------------ (2000). Annotation collection of Civil Law. Tehran: Ganj Danesh. (in Persian)
Kashani, M. (1998). Civil Rights. Tehran: Shahid Beheshti University. Part I. (in Persian)
Katouzian, A. (1990). Nominate Contracts. Tehran: Yalda. Vol. 3. (in Persian)
---------------- (2018). General Rules of Contracts. Vol. 9. Impacts of Contracts. Tehran: Publishing Co. (in Persian)
Karaki, A. (1989). Jami' al-maqasid. 2nd edition. Qom: Al-Al-Bayt (AS) Institute of Lahia Al-Tarath. Vol. 4. (in Arabic)
Khomeini, R. (1994). Tahrir al-Wasila. 3rd edition. Qom: The Qom seminary community. (in Arabic)
Lotfi, A. (2002). The rule of trust and the loss of liability. Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, 44, 97-121. (in Persian)
Majlesi, M. (1983). Bihar al-Anwar. Beirut:Dar Ihya al-Turath al-Arabi. Vol. 67. (in Arabic)
Mohagheq Helli. Najm al-Din, 1408 AH. Islamic Laws in Halal and Haram Issues. 2nd edition. Vol. 4. Qom: Ismailian Institute. (in Arabic)
Moghaddas Ardabili, A. (1991). Majma al-Faedeh val-Borhan fi Sharh al-Adhhan. 3rd edition. Qom: Al-Nashar al-Islami Institute. Vol. 12. (in Arabic)
Mousavi Bojanvardi, H. (2004). Al-Qava’ed al-Fiq’hiyyah (Jurisprudential rules). Qom: Ismailian. Vol. 2. (in Arabic)
Mustafawi, S. M. (1996). Al-Qava’ed al-Fiq’hiyyah (Jurisprudential rules). 2nd edition. Qom: Al-Nashar al-Islami Institute. (in Arabic)
Mirza-ye Qomi, A. (1992). Jameh al-Shatat. Tehran: Tehran Keihan Institute. Vol. 3. (in Arabic)
Shahidi, M. (2010). Civil Rights. Tehran: Majd. Vol. 3: Obligations. (in Persian)
Safai, S. H. (2006). General Rules of Contracts. Tehran: Mizan Publications. Vol. 2. (in Persian)
Taheri, H. (1996). Civil Rights: Certain Ccontracts. Qom: Islamic Publications Office. Vol. 4. (in Persian)
                                                                                                                                                                                      
مجله علمی
دوره 20، شماره 1
فروردین 1403
صفحه 17-30

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 17 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 دی 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار