بررسی فقهی – حقوقی تاثیر انکار بعد از اقرار به قتل عمد در سقوط قصاص نفس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

چکیده

اصل در فقه، حقوق مدنی وکیفری این است که انکار بعد از اقرار مسموع نیست و از این اصل مواردی مانند رجم به اتفاق فقها و حد قتل به نظر برخی از فقها و ماده 173 قانون مجازات اسلامی استثناء شده و انکار بعد از اقرار در این موارد مسموع است. در خصوص تاثیر انکار بعد از اقرار در قصاص نفس دوفرع قابل بحث است فرع اول: اقرار به قتل عمد و سپس اقرار شخص دیگر به همان قتل و رجوع اقرار کننده اول از اقرار؛ فرع دوم: اقرار به قتل عمد و سپس انکار آن بدون وجود اقرار شخص دیگری به همان قتل؛ موضوع این مقاله فرع دوم است که بحث مبسوطی  در متون فقهی نشده است و به این سوال پاسخ داده شده است که آیا از مجموع ادله استفاده می شود انکار بعد از اقرار در قتل عمد مسقط قصاص می باشد؟ نتیجه تحقیق این است که با توجه به روایت جمیل بن دراج و ادله دیگر انکار بعد از اقرار موجب سقوط قصاص است. هدف مقاله بررسی فقهی موضوع در جهت اصلاح قانون و روش تحقیق از نظر محتوا توصیفی و تحلیلی و از جهت گردآوری منابع کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-legal investigation regarding the effect of denial after confession on the fall of Qisas

نویسنده [English]

  • Hojjatollah Fathi
Professor assistance at Department of Law, Research Institute of Islamic Systems, Research Institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran
چکیده [English]

According to civil and criminal law, denial after confession of the perpetrator of murder is not accepted; however, most scholars (at least some jurists) and Article 173 of the Islamic Penal Code exclude cases such as Rajm from this principle. In other words, in this case, the denial can be examined after the confession. Two issues can be discussed regarding the effect of denial after confession on Qisas. The first case: confessing to intentional murder and then another person confessing to the same murder and the first confessor denying the confession. The second case is confessing to intentional murder and then denying it without the presence of another person's confession to the same murder. The subject of this article is to examine the second case, which has not been extensively discussed in jurisprudence texts. In this article, this question has been answered. Is it possible, based on the totality of the evidence, that denial after confessing to intentional homicide will not result in Qisas? The research results show that according to the narration of Jameel bin Darraj and other evidence, denial after confession can cause non-Qisas. The article aims to examine the issue in a jurisprudential manner in order to amend the law. The research method is descriptive and analytical; documents are collected from library sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • intentional murder
  • denial after confession
  • the fall of Qisas
الف. منابع به زبان فارسی
ابن ابی‌جمهور احسائی، محمد بن علی( 1405 ه‍ ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیه، ج 3، چاپ اول، قم - ایران، دار سید الشهداء للنشر.
ابن‌ادریس حلی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر، قم، نشر اسلامی.
ابن‌حمزه طوسی، محمد بن علی(1408ق.)، الوسیلة الی نیل الفضیله، تحقیق محمد الحسون، قم، کتابخانه مرعشی‌نجفی.
اراکی، محمد علی(1373ش.)، استفتائات، ج1، چاپ اول، قم، نشر معروف.
اصفهانى، حسین بن محمد راغب(1412 ه‍ ق.)، مفردات ألفاظ القرآن، در یک جلد، دار العلم - الدار الشامیة، لبنان - سوریه، اول.
امام خمینی، روح الله موسوی(بی تا.)، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم - ایران، اول.
أنصاری، زکریا بن احمد(1418ق.)، فتح الوهاب، دارالکتب العلمیه، بیروت.
تبریزی‌، میرزا جواد(1417هـ .ق‌.)،  اسس‌ الحدود و التعزیرات‌، چاپ‌ اول‌، قم‌، مطبعه مهر
حر عاملی، محمد بن حسن(1414ق.)، وسائل الشیعه، ج28، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث.
حسینی حائری یزدی، سید کاظم(1405هـ.ق.)، القضاء فی الفقه ا لاسلامی، چاپ اول، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
حسینى شیرازی، سید محمد(1428 ه‍ ق)، من فقه الزهراء علیها السلام، چاپ اول، قم - ایران، رشید.
حلی، جعفر بن‌ الحسن(1409ق)، شرائع الاسلام، ج4 ، چاپ دوم، تهران، انتشارات استقلال.
حلی، حسن بن یوسف(1410ق.)، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، تحقیق فارس الحسون، ج 2، چاپ اول، قم، نشر اسلامی.
حلّى، جمال الدین، احمد بن محمد اسدی(،1410 ه‍ ق.)، المقتصر من شرح المختصر، چاپ اول، مشهد - ایران، مجمع البحوث الإسلامیة.
حمیری، نشوان بن سعید(1420 ه‍ ق‌.)‌، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت، دار الفکر المعاصر‌.
جوهرى، اسماعیل بن حماد(1410 ه‍ ق)، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، 6 جلد، دار العلم للملایین، بیروت - لبنان، اول.
خوانساری، سید احمد ، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج7 ، چاپ دوم، قم - ایران، مؤسسه اسماعیلیان،
خوئی، سید ابوالقاسم موسوی (1405 ه‍ ق.)، مبانی تکملة المنهاج، ج42 ، اول، چاپ اول، قم - ایران، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره.
رافعی، عبدالکریم بن محمد(بی تا)، فتح العزیز شرح الوجیز، دارالفکر.
شوشترى، محمد تقى(1406 ه‍ ق.)، النجعة فی شرح اللمعة، ج 11، چاپ اول، تهران - ایران، کتابفروشى صدوق.
شهید ثانی، زین الدین بن علی عاملی(1413 ه‍ ق.) ، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج15 ، چاپ اول، قم - ایران،  مؤسسة المعارف الإسلامیة.
شهید أول، محمد بن جمال الدین مکی العاملی(1414 ه‍ ق.)،  غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، ج،  اول، قم - ایران، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
صدوق، محمد بن علی(1413ق.)، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، ج3، چاپ دوم، قم، نشر اسلامی.
صیمرى، مفلح بن حسن(1420 ه‍ ق.)، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، ج4، چاپ اول، بیروت - لبنان، اول، دار الهادی.
عاملى، سید جواد بن محمد حسینی(1419 ه‍ ق.) ، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، ج، اول، قم - ایران، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبائی، سید علی(1404ق.)، ریاض‌المسائل، ج15، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت(ع).
طوسى، خواجه نصیر الدین( 1426 ه‍ ق.)، جواهر الفرائض، چاپ اول، قم - ایران، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
طوسی، محمد بن حسن(1407ق.)، تهذیب الاحکام، ج10، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
طوسی، محمد بن حسن(1351ش.)، المبسوط، بی جا، المکتبه المرتضویه.
فاضل لنکرانی، محمد(1422 ق)، تفصیل الشریعه، کتاب الحدود، چاپ اول، قم، مرکز فقه ائمه اطهار.
فاضل هندی، محمد بن حسن بن محمد الاصفهانی(1416ق.)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج 8، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فخر المحققین، حلّى محمد بن حسن بن یوسف(1387 ه‍ ق.)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج، چاپ اول، قم - ایران، مؤسسه اسماعیلیان.
کرکى، محقق ثانى، على بن حسین(1414 ه‍ ق.) ، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج9، چاپ دوم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم – ایران.
کلینی، محمد بن یعقوب(1407 ﻫ.ق.) ، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، ج7، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
گلپایگانی، سید محمد رضا موسوی(1412ﻫ.ق)، ‌الدرالمنضود فی احکام الحدود، ج1، چاپ اول، قم، دارالقرآن الکریم.
مجلسی دوم ، محمد باقر(1404 ه‍ ق.) ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج23، چاپ دوم، تهران - ایران، دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی اول، محمدتقی(1406ق.)، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، محقق/ مصحح: سید حسین موسوى کرمانى- على‌پناه اشتهاردى- سید فضل الله طباطبائى‌، ج10، چاپ دوم‌، قم، مؤسسه فرهنگ اسلامی کوشانپور.
مدنی کاشانى، حاج آقا رضا( 1410 ه‍ ق.)، کتاب القصاص للفقهاء و الخواص، چاپ دوم، قم - ایران، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه(بی تا.)، گنجینه استفتائات قضایی، نرم افزار.
مصطفوی، سید محمد کاظم( 1421ق.)، القواعد (مائة قاعدة فقهیه)، چاپ چهارم‌، قم، نشر اسلامی.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1403 ه‍ ق.) ، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، چاپ اول، قم - ایران، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
منتظرى، حسین على(بی تا) ، رساله استفتاءات، ج3، چاپ اول‌، قم، بی نشر.
منتظری، حسین علی(بی تا.)،  کتاب الحدود، چاپ اول. قم - ایران، انتشارات دار الفکر.
منتظری، حسین علی(1413 ه‍ ق.) ، الأحکام الشرعیة على مذهب أهل البیت علیهم السلام، چاپ اول، قم - ایران، نشر تفکر.
مکارم شیرازى، ناصر(1427 ه‍ ق.)، استفتاءات جدید، ج3، چاپ دوم، قم - ایران، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.
موسوى اردبیلى، سید عبد الکریم(1427 ه‍ ق.) ، فقه الحدود و التعزیرات، ج 1، دوم، قم - ایران، مؤسسة النشر لجامعة المفید رحمه الله.
میرزای قمی، ابوالقاسم (1375)، جامع الشتات، تحقیق مرتضی رضوی، تهران، انتشارات کیهان.
نجفی، محمدحسن (1366ش.) ، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق عباس قوچانى- على آخوندى‌، ج32- 41- 42، چاپ هفتم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‌.
هاشمى شاهرودی، سید محمود (جمعى از پژوهشگران زیر نظر شاهرودى)( 1426 ه‍ ق.)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج3، چاپ اول، قم - ایران، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
ب. منابع به زبان انگلیسی
Ibn Abi Jumhur Ahsa'i, Muhammad bin Ali (1984), Awali al-Leali al-Aziziyya in Al-Ahadith Al-Diniyeh, vol. 3, first edition, Qom - Iran, Dar Seyyed al-Shahada publishing house.( in Arabic)
Ibn Idris Hali, Muhammad bin Mansour (1989), Al-Raer, Qom, Islamic Publishing House. ( in Arabic)
Ibn Hamzah Tusi, Muhammad bin Ali (1987), al-Wasila to Nile al-Fadilah, research by Muhammad al-Hasoun, Qom, Marashi-Najafi Library. ( in Arabic)
Araki, Muhammad Ali (1994), Esftataat, vol. 1, first edition, Qom, famous publishing house. ( In Persian)
Esfahani, Hossein bin Muhammad Ragheb (1991), Al-Qur'an Vocabulary, in one volume, Dar Al Alam - Al Dar Al Shamiya, Lebanon - Syria, first. ( in Arabic)
Imam Khomeini, Ruhollah Mousavi (n.p.), Tahrir al-Usilah, Dar-e-Alam Press Institute, Qom - Iran, first. ( in Arabic)
Ansari, Zakaria bin Ahmad (1997), Fateh al-Wahhab, Dar al-Kutb al-Ulamiya, Beirut. ( in Arabic)
Tabrizi, Mirza Javad (1996), Ess al-Hudood wa Ta'azirat, first edition, Qom, Mehr Press. ( in Arabic)
Har Amili, Muhammad bin Hasan (1993), Vasal al-Shia, vol. 28, Qom, Al-Al-Bayt (AS) Lahia al-Tarath Foundation. ( in Arabic)
Hosseini Haeri Yazdi, Seyyed Kazem (1984), Al-Qadafi Fi Fiqh al-Islami, first edition, Qom, Majmael al-Fikr al-Islami. ( in Arabic)
Hosseini Shirazi, Seyyed Muhammad (2007), Man Fiqh al-Zahra, peace be upon him, first edition, Qom - Iran, Rashid. ( in Arabic)
Hali, Jafar bin Al-Hassan (1988), Shar'e al-Islam, vol. 4, second edition, Tehran, Esteghlal Publications. ( in Arabic)
Hali, Hasan bin Yusuf (1989), Irshad al-Azhan to Akhmat al-Iman, research by Fars al-Hasoon, vol. 2, first edition, Qom, Islamic Publishing House. ( in Arabic)
Halli, Jamal al-Din, Ahmad bin Muhammad Asadi (1989), Al-Mutsaghat Man Sharh al-Mukhatsar, first edition, Mashhad - Iran, Islamic Research Council. ( in Arabic)
Hamiri, Nashwaan bin Saeed (1999), Shams al-Uloom and Dawa Kalam al-Arab Man al-Kalum, Beirut, Dar al-Fakr al-Mawdeen. ( in Arabic)
Johari, Ismail bin Hammad (1989), Al-Sahah - Taj al-Lagha and Sahah al-Arabiya, 6 volumes, Dar Al-Alam for the Millions, Beirut - Lebanon, first. ( in Arabic)
Khwansari, Seyyed Ahmad, Jame al-Madarak fi Sharh Khazrat al-Nafi, vol. 7, second edition, Qom - Iran, Ismailian Institute. ( in Arabic)
Khoei, Seyyed Abulqasem Mousavi 1984), Basics of the Compendium of Al-Manhaj, Vol. 42, 1st Edition, Qom - Iran, Imam Al-Khoei Works Foundation( in Arabic).
Rafei, Abdul Karim bin Muhammad (n.p), Fath al-Aziz, Sharh al-Awjiz, Dar al-Fikr. ( in Arabic)
Shushtri, Mohammad Taqi (1985), Al-Naja'a fi Sharh al-Lama'a, vol. 11, first edition, Tehran - Iran, Sadouq bookstore. ( in Arabic)
shahide Thani, Zain al-Din bin Ali Amili (1993), Masalak Al-Afham al-Tankih Shar'e al-Islam, vol. 15, first edition, Qom - Iran, Al-Maarif Islamic Institute. The first martyr, Muhammad bin Jamal al-Din Makki al-Amili (1993), Ghaya al-Murad fi Sharh Nakat al-Irshad, Vol. 1, Qom - Iran, Publications of the Islamic Propaganda Office of the Qom Theological Seminary. ( in Arabic)
Sadooq, Muhammad bin Ali (1992), Man Lai Hazara al-Faqih, Ali Akbar Ghafari's research, vol. 3, second edition, Qom, Islamic Publishing House. ( in Arabic)
Saimri, Mufleh bin Hassan (1999), Ghaya al-Maram fi Sharh Shar'ee al-Islam, vol. 4, 1st edition, Beirut - Lebanon, 1st, Dar Al-Hadi. ( in Arabic)
Aamili, Seyyed Javad bin Mohammad Hosseini (1998), Miftah al-Karamah fi Sharh al-Qa'aa al-Alama, vol. 1, Qom - Iran, Islamic Publications Office affiliated with the Qom Theological Seminary Society. ( in Arabic)
Tabatabai, Seyyed Ali (1983), Riaz al-Masail, vol. 15, first edition, Qom, Al-Al-Bayt Institute (A.S.). ( in Arabic)
Tousi, Khwaja Naseer al-Din (2005), Javaher al-Fareez, first edition, Qom - Iran, Institute of Islamic Jurisprudence Encyclopaedia on the religion of Ahl al-Bayt, peace be upon them. ( in Arabic)
Tousi, Muhammad bin Hassan (1986), Tahzeeb al-Ahkam, vol. 10, 4th edition, Tehran, Dar al-Kitab al-Islamiya. ( in Arabic)
Tousi, Muhammad bin Hasan (1974), Al-Mabusut, Bija, Al-Maktab Al-Mortazawieh. ( in Arabic)
Fadel Lankarani, Muhammad (2001), Description of the Shari'ah, Kitab al-Hudud, first edition, Qom, Center of Fiqh of Imams of Athar. ( in Arabic)
Fazel Handi, Muhammad bin Hasan bin Muhammad al-Isfahani (1995), Kashf al-Latham wa al-Ibham on the Rules of Al-Ahkam, vol. 8, first edition, Qom, Islamic Publications Office affiliated with the Qom Theological Seminary Society. ( in Arabic)
Fakhr al-Muhaqqin, Hali Muhammad bin Hasan bin Youssef (1967), Izbah al-Fawid fi Sharh al-Qasas al-Qasas, Vol. 1, 1st edition, Qom - Iran, Ismailian Institute. ( in Arabic)
Karki, second scholar, Ali bin Hossein (1993), Jami al-Maqasid fi Sharh al-Qasas, vol. 9, second edition, Al-Bayt Institute, peace be upon them, Qom - Iran. ( in Arabic)
Kilini, Muhammad bin Yaqub (1986), Al-Kafi, research by Ali Akbar Ghafari, vol.7, 4th edition, Tehran, Dar al-Kitab al-Islamiyyah. ( in Arabic)
Golpaygani, Seyyed Mohammad Reza Mousavi (1991), Al-Dar al-Manzoud fi Haqam al-Hudud, vol. 1, first edition, Qom, Dar al-Qur'an al-Karim. ( in Arabic)
Second Majlisi, Muhammad Baqir (1983), Miryah al-Aqool fi Sharh Akhbar Al-Ar-Rasoul, vol. 23, second edition, Tehran-Iran, Dar-e-Ketub al-Islami. ( in Arabic)
First Majlesi, Muhammad Taqi (1985), Rawdat al-Mutaqeen fi Sharh Man Lai Hazra al-Faqih, scholar/corrector: Seyed Hossein Mousavi Kermani- Alipanah Eshtherdi- Seyed Fazlullah Tabatabai, vol. 10, second edition, Qom, Kushanpur Institute of Islamic Culture. ( in Arabic)
Madani Kashani, Haj Agha Reza (1989), Kitab al-Qasas for Fiqhaa and Al-Khwas, second edition, Qom - Iran, Islamic Publication Office affiliated with the Qom Seminary Teachers Society. ( in Arabic)
Jurisprudence Research Center of Judiciary (n.p), Treasury of Judicial Inquiry, software. ( In Persian)
Mustafavi, Seyyed Mohammad Kazem (2000), Al-Qasas (Ma'a Qaas al-Faqih), 4th edition, Qom, Islamic Publishing House( in Arabic).
Muqds Ardabili, Ahmed bin Muhammad (1982), Majma al-Fedat wa Al-Barhan in the Sharh of Irshad al-Azhan, first edition, Qom - Iran, Islamic Publications Office affiliated with the Qom Theological Seminary Society. ( in Arabic)
Muntazari, Hossein Ali (n.p), Risaleh Istftatayat, vol. 3, first edition, Qom, unpublished. ( in Arabic)
Muntzari, Hossein Ali (n.p), Kitab al-Hudud, first edition. Qom - Iran, Dar al-Fakr publishing house. ( in Arabic)
Montazeri, Hossein Ali (1992), Al-Ahkam al-Sharia on the religion of Ahl al-Bayt, peace be upon them, 1st edition, Qom - Iran, Tessara publication. ( in Arabic)
Makarem Shirazi, Nasser (2006), Istftatayat Jadid, vol. 3, second edition, Qom - Iran, Imam Ali Ibn Abi Talib School Publications, peace be upon him. ( In Persian)
Mousavi Ardabili, Seyyed Abd al-Karim (2006), Jurisprudence of Boundaries and Ta'azirat, Vol. 1, II، Qom - Iran, Al-Nashar Foundation for Al-Mufid University, may God have mercy on him. ( in Arabic)
Mirzai Qomi, Abolqasem (1996), Jame Al-Shatt, research by Morteza Razavi, Tehran, Kayhan Publishing House.
Najafi, Mohammad Hassan (1987), Jawaharlal Kalam in the description of Islamic Laws, researched by Abbas Qochani-Ali Akhundi, vol. 32-41-42, 7th edition, Beirut, Dar Ihiya al-Tarath al-Arabi. ( in Arabic)
Hashemi Shahroudi, Seyyed Mahmoud (a group of researchers under Shahroudi's supervision) (2005), Fiqh culture according to the religion of Ahl al-Bayt, peace be upon them, vol.3, first edition, Qom - Iran, Institute of Islamic Jurisprudence on the religion of Ahl al-Bayt, peace be upon them. ( In Persian)