شناخت معنای هنر مبتنی بر روش رایج معناشناسی در فقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد مدعو، دانشکدة هنر، دانشگاه سوره، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم و معارف اسلامی، دانشگاه علوم و حدیث، قم: ایران

چکیده

حضور جدی فقه در عرصه‌های فردی و اجتماعی هنر، نیازمند موضوع‌شناسی و به‌تبع معناشناسی متناسب با مختصات آن است. اما هیچ‌گاه بابی برای موضوع مستنبطة عرفی هنر، گشوده نشده تا معنای آن در چارچوب موضوع‌شناسی رایج در فقه تعریف شود. بنابراین به‌منظور نقش‌آفرینی فعال فقه در عرصۀ هنرها و تعیین خط‌مشی کارامد از آنها با جهت‌گیری فقهی، ضروری است که روش کشف معنا از ابواب فقهی، استحصال و در تعریف هنر، مورد بهره‌برداری قرار گیرد. با توجه به اینکه یکی از چالش‌های فرعی در دستیابی به هدف مذکور، تعریف‌ناپذیری ذاتی موضوع هنر است؛ تلاش بر این بوده است تا با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، ابتدا روش معناشناسی در فقه، بازخوانی شود و سپس در جهت کشف معنای هنر و ارائۀ تعریف از آن به‌کار رود، به‌نحوی که وجه جامعه‌شناختی و عرفی آن را تضمین کند. بر این اساس در گام نخست فرایند معناشناسی موضوعات در فقه با بررسی ادلۀ فقها، ترسیم شده و در ادامه با نفی تعریف‌پذیری ذاتی از هنر، مؤلفه‌هایی پیشنهاد شده است که در حکم تعریفی غیرذاتی، حائز دو ویژگی مهم است؛ اولاً در ضمن آن جهت سیال، عرفی و جامعه‌شناختی هنر لحاظ شده است؛ ثانیاً انطباق آن با روش فقها در شناخت معانی مستنبطة عرفی، سبب می‌شود که سازگاری حداکثری با دستگاه فقاهت در هضم معنای هنر داشته باشد و به همین اعتبار تعیین تکلیف آن ـ اعم از ابعاد فردی و اجتماعی ـ میسر شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Knowing the Meaning of Art Based on Common Method of Semantics of Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Mahdi Amini 1
  • Jafar Sarbazzadeh 2
1 Visiting Professor, Faculty of Art, University of Sooreh, Tehran, Iran
2 M.A., Faculty of Islamic Sciences and Education, University of Quran and Hadith, Qom, Iran
چکیده [English]

Serious presence of jurisprudence in individual and social fields of art requires thematic study and consequently semantics in accordance with its characteristics. However, no door has been opened to the understood traditional subject of art in order to be defined within the common thematic study of jurisprudence. Therefore, in order for the jurisprudence to have an active role in the different areas of art and to determine an effective strategy directed to jurisprudence, it is necessary to extract the method of understanding the meaning from jurisprudential categories and to use it in the definition of art. Considering that the innate impossibility of giving a definition of the subject of art is a secondary challenge to achieve this goal, this research, using a descriptive-analytical method, attempts to have a review of semantic methodology of jurisprudence. Next, it tries to take use of the methodology to understand the meaning of art and to give a clear definition of it so that it guaranties the sociology and common aspects of art. Accordingly, in the first step, the semantic process of the subjects of jurisprudence has been set out through studying the evidences provided by the jurists. Next, rejecting the innate impossibility of giving a definition of art, some elements have been proposed as non-innate definition. The elements have two important characteristics: First, the fluid, traditional, and sociological aspects of the art have been considered within the elements. Second, their consistency with the methodology of the jurists in understanding the common meaning of art provided the maximum consistent with jurisprudence to digest the meaning of art. As a result, it will be possible to determine the individual and social aspects of it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thematic Study
  • Semantics
  • Jurisprudence
  • Tradition
  • Indefinite
  • Art
  1. آبی‌فاضل، حسن (1417ق). کشف‌الرموز فی شرح مختصر النافع، علی پناه اشتهاردی و همکاران، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  2. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق). کفایة الأصول، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  3. اصفهانی نجفی، محمدتقی (1429ق). هدایة المسترشدین، قم: موسسة النشر الإسلامی.
  4. آملی، محمدتقی (بی‌تا). منتهی‌الوصول الی غوامض کفایة‌الأصول، تهران: چاپخانۀ فردوسی.
  5. آملی، میرزا هاشم (1395ق). مجمع الأفکار، محمدعلی اسماعیل‌پور، قم: المطبعة العلمیة.
  6. ــــــــــــــــــ (1370ق). بدائع الأفکار فی الأصول، نجف: المطبعة العلمیة.
  7. انجدانی، محمد ابراهیم (1418ق). مصباح السعادة، ابوالفضل حافظیان، قم: نشر مرصاد.
  8. انصاری، مرتضی (1383). مطارح الأنظار، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  9. انیشتین، آلبرت (1393). نسبیّت خاص و عام، ترجمۀ علی به‌فروز، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  10. انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
  11. ایروانی، باقر (1429ق). کفایة الأصول فی أسلوبها الثانی، نجف: مؤسسة إحیاء التراث الشیعة.
  12. بحرانی، یوسف (1405ق). الحدائق الناظرة، محمدتقی ایروانی و همکاران، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  13. بروجردی، سید مهدی (1427ق). مصابیح الأحکام، سید مهدی طباطبائی و همکاران، قم: منشورات میثم التمار.
  14. بغدادی، محمد (1413ق). المقنعة، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
  15. بهبهانی، محمدباقر (1426ق). حاشیة الوافی، قم: مؤسسة العلامة الوحید البهبهانی.
  16. پاکباز، رویین (1395). دایره المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر.
  17. پژوهشگاه صداوسیما (1390). چیستی هنر، گروهی از مترجمان، قم: پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
  18. تبریزی، موسی بن جعفر (1369ق). أوثق الوسائل فی شرح الرسائل، قم: کتبی نجفی.
  19. جباران، محمدرضا (1382). «نسبت دین و هنر»، مجله جستارهایی در باب فرهنگ و هنر، ش 1، ص 241ـ228.
  20. جمعی از مؤلفان (بی‌تا). «تشخیص موضوعات الأحکام الشرعیّة و تطوّر الاجتهاد»، مجلۀ فقه اهل البیت (ع)، قم: مؤسسۀ دائره‌المعارف فقه اسلامی.
  21. حسینی حائری، سید کاظم (1399ق). أساس الحکومة الإسلامیة، بیروت: مطبعة النیل.
  22. حسینی سیستانی، علی (1414ق). الرافد فی علم الأصول، منیر قطیفی، قم: لیتوگرافی حمید.
  23. حسینی میلانی، علی (1428ق). تحقیق الأصول، قم: الحقائق.
  24. حلی، محمد ابن ادریس (1410ق). السرائر، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  25. حلی، محمد (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، سید حسین موسوی کرمانی و همکاران، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
  26. حلی، مقداد (1425ق). کنز العرفان فی فقه القرآن، قم: مرتضوی.
  27. حلی، محمد (1387ق). إیضاح الفوائد، قم: ایران.
  28. خمینی، روح‌اللّه (1421ق). کتاب البیع، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  29. دربندی، آقا بن عابد (بی‌تا). خزائن الأحکام، قم: مؤلف.
  30. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
  31. ذهنی تهرانی، محمدجواد (1405ق). تشریح المقاصد فی شرح الفرائد، قم: حاذق.
  32. رشتی، حبیب‌الله (بی‌تا). بدائع الأفکار، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  33. رشتی، عبدالحسین (1370ق). شرح کفایة الأصول، نجف: مطبعة الحیدریة النجف.
  34. سید صدر، سید ابوالقاسم (1383). دایره‌المعارف هنر، تهران: سیمای دانش.
  35. شریف‌مرتضی، علی (1415ق). الانتصار فی انفرادات الإمامیة، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  36. شیرازی، میرزا محمدحسن (1409ق). تقریرات آیت الله المجدد الشیرازی، قم: موسسة آل‌البیت (ع).
  37. ــــــــــــــــــــــــ (1418ق). تقریرات فی أصول الفقه، قم: اللجنة العلمیة للمؤتمر.
  38. صدر، سید محمدباقر (1408ق). بحوث فی شرح العروة الوثقی، سید محمد شاهرودی، قم: مجمع الشهید آیت‌الله الصدر العلمی.
  39. ــــــــــــــــــ (1417ق). بحوث فی علم الأصول، محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسة دائرة‌المعارف فقه اسلامی.
  40. طباطبایی قمی، تقی (1371). آراؤنا فی أصول الفقه، قم: محلاتی.
  41. طباطبائی یزدی، محمدباقر (بی‌تا). وسیلة الوسائل فی شرح الرسائل، قم: مؤلف.
  42. طوسی، محمد (1375ق). الاقتصاد الهادی إلی طریق الرشاد، تهران: کتابخانه جامع چهل ستون.
  43. ــــــــــــــ (1378ق). تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  44. ــــــــــــــ (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، سید محمدتقی کشفی، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  45. عاملی، زین‌الدین (1413ق). مسالک الأفهام، گروه پژوهش مؤسسة معارف اسلامی، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  46. عاملی، محمد (1419ق). ذکری الشیعة، جمعی از پژوهشگران، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  47. عراقی، عبدالنبی (1380ق). المعالم الزلفی، قم: المطبعة العلمیة.
  48. علامه حلی، حسن (1380). تهذیب الوصول الی علم الأصول، لندن: مؤسسة الإمام علی(ع).
  49. علیدوست، ابوالقاسم (1394). «فقهِ هنر در دو نگاه جامع و تعیّنات موردی»، قبسات، ش 78، ص 60ـ41.
  50. عمید، حسن (1390). فرهنگ فارسی عمید، تهران: امیرکبیر.
  51. فاضل لنکرانی، محمد (1381). اصول فقه شیعه، محمود ملکی اصفهانی، قم: مرکز فقهی ائمة اطهار (ع).
  52. فاضل موحدی لنکرانی، محمد، 1385ش، إیضاح الکفایة، قم: نوح.
  53. قمّی، سید محمد حسینی روحانی، 1420ق). المرتقی إلی الفقه الأرقی-کتاب الخیارات، سید عبدالصاحب حکیم، تهران: مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة.
  54. کاپلستون، فریدریک (۱۳۷۰). تاریخ فلسفه: فیلسوفان انگلیسی، ترجمة امیر جلال‌الدین اعلم، ج5، تهران: علمی فرهنگی و سروش.
  55. کرول، نوئل (1393). نظریه‌های معاصر هنر، گروهی از مترجمان، قم: مدرسۀ اسلامی هنر.
  56. ـــــــــــ (1394). درآمدی معاصر بر فلسفۀ هنر،‌ ترجمۀ پریسا صادقیه،‌ تهران: پیام‌امروز.
  57. کوه‌کمره‌ای، سید محمد (1409ق). کتاب البیع، ابوطالب تجلیل تبریزی، قم: جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  58. لاری، عبدالحسین (1418ق). التعلیقة علی ریاض المسائل، گروه پژوهش مؤسسة معارف اسلامی، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  59. مجتهد تبریزی، صادق بن محمد (1317ق). المقالات الغریة فی تحقیق المباحث الأصولیة، تبریز: مطبقه مشهدی اسد آقا.
  60. مصطفوی، سید محمدکاظم (1423ق). فقه المعاملات، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیة قم.
  61. معین، محمد (1386). فرهنگ فارسی معین، تهران: زرین.
  62. موسوی قزوینی، علی (1427ق). تعلیقة علی معالم‌الأصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  63. میرزای قمی، ابوالقاسم (1430ق). القوانین المحکمة فی الأصول، قم: إحیاء الکتب الإسلامیة.
  64. نجفی، جعفر بن خضر (1422ق). کشف‌الغطاء، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیة قم.
  65. نجفی، حسن (1422ق). أنوار الفقاهة-کتاب البیع، نجف، موسسة کاشف‌الغطاء.
  66. نراقی، احمد (1430ق). مفتاح الأحکام، قم: بوستان کتاب.
  67. نراقی، محمد مهدی بن ابی‌ذر (1384). تجرید الأصول، قم: سید مرتضی.
  68. نراقی، احمد بن محمد (1415ق). مستند الشیعة، گروه پژوهش مؤسسة، قم: موسسة آل البیت.
  69. نراقی، محمدمهدی (1388). انیس المجتهدین فی علم الأصول، قم: بوستان کتاب.
  70. وحیدبهبهانی، محمدباقر (1416ق). الرسائل الأصولیة، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
  71. یزدی، عبدالکریم حائری (1426ق). شرح العروة الوثقی، محمدحسین امراللهی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  72. یزدی، سید محمدکاظم (1418ق). العروة الوثقی مع تعلیقات السید مصطفی الخمینی، گروه پژوهش مؤسسة، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  73. ییهو، هرسین (1389). دانشنامۀ دانش‌گستر، ترجمۀ علی رامین و همکاران، ج18، تهران: مؤسسۀ علمی فرهنگی دانش‌گستر.
  74. Becker,H.S. (1982). Art Worlds, Pub;University Of California Press.
  75. Harrison,Charles & Paul,Wood,(Eds). (1996). Art in Theory. Oxford, UK:Blackwell.
  76. Hegel, G. W. F, (1991). Aesthetics; Lectures on Fine Art, V.1, Trance, T. M. Knox, Oxford: Clarendon Press.
  77. Heisenberg, W, (1927). The Physical Principles of the Quantum Theory, Chicago Ill: The University of Chicago.
  78. Hume, David, (1951). A Treatise of Human Nature; New York: Oxford University Press.
  79. ----------------, (2005). Enquiries Concerning the Human Understanding and Concerning the Principles of Morals. Liberty Fund Inc.
  80. Kant, Immanuel, (1964). Critique of Pure Reason; Translated by Norman Kemp Smith, London: Macmillan,.
  81. -------------------(1951). Critique of Judgment, Trans. J .H. Bernard, NewYork: Hafner Press.
  82. Lucie-Smith, Edward, (1995). Pop Art, 3rd ed.,expanded and updated, Vol ;World of art ,edited by Nikos,Stangos, London:Thames and Hudson1995.
  83. Reed,Christopher (1995). Postmodernism and Art of Identity: In Concepts of modern art: from fauvism to postmodernism, 3rd ed.,expanded and updated, Vol;World of art ,edited by Nikos,Stangos, London:Thames and Hudson1995.

 

References

  1. Abi Fazel, H. (1996). Kshaf-alrumuz fiy sharh Mukhtasar-almanafie, Ali Panah Eshtehardi & Partners, Qom: Jamieat Mudarsyn Qum Publications. (in Arabic)
  2. Akhund Khorasani, M. K.(1988). kfayt-al'usoul, Qom: Al‌- albeiyt (e)’s Institute. (in Arabic)
  3. Isfahani Najafi, M.T. (2008). hadayt-al-mustarshidayn, Qom: Al-nashr-al'islami’s Institute. (in Arabic)
  4. Amoli, M.T. (Nondate). Muntahiy-‌alwusul elaa Ghawamiz kifayati‌-al'usul, Tehran: Ferdowsi Publishing. (in Arabic)
  5. Amoli, M.H. (1975). Mujmae-al'afkar, M.A Ismailpur, Qom: Al-matbaeat-al-eilmiyyah. (in Arabic)
  6. ----------------. (1950). Badaye'-al-afkar Fiy al'usoul, Najaf: Al-matbaeat-al-eilmiyyah. (in Arabic)
  7. Engdani, M.E. (1997). Misbah-al-saeada, Hafizian, Qom: Mersad Publishing. (in Arabic)
  8. Ansari, m.(2004). Matarih-al'anzar, Qom: Majmae-al-fekr-al'islami. (in Arabic)
  9. Einstein, A. (2014). Special and General Relativity, Translated by Ali Behforouz, Tehran: Enteshar Publishing. (in Persian)
  10. Anvari, H. (2002). Great Dictionary of sokhan, Tehran: Sokhan. (in Persian)
  11. Irvani, B. (2008). kifayati-al'usul fiy 'uslubuha-al-thaaniy, Najaf: 'Iihya'-al-turath-al-shayea’s Institute. (in Arabic)
  12. Bahrani, Y. (1984). Al-hadayiq-al-naazira, Mohammad Taghi & Partners, Qom: Jamieat Mudarsyn Qom Publications. (in Arabic)
  13. Boroujerdi, S.M. (2007). Masabih-al'ahkam, Seyyed Mehdi Tabatabai & Partners, Qom: Maitham Al-Tamar's Publications. (in Arabic)
  14. Baghdadi, M. (1992). Almuqniea, Qom: World Congress of Hazara Sheikh Mufid. (in Arabic)
  15. Behbehani, M.B, (2005). Al-Wafi's footnote, Qom: Allama Al-Wahid Al-Behbehani’s Institute. (in Arabic)
  16. Pakbaz, R. (2016). Encyclopedia of Art, Tehran: Farhang Moaser. (in Persian)
  17. Radio and Television Research Institute (2011). What is art, A group of translators, Qom: Islamic Studies of Radio and Television. (in Persian)
  18. M.E.J, (1949). Al-awthiq-al-wasayil fiy Sharhe Al-rasaeil, Qom: Najafi books. (in Arabic)
  19. Jabbaran, M.R, (2003). “The Relationship between Religion and Art”, Journal of About Culture and Art, 1, 228-241. (in Persian)
  20. A Group of Authors, (Nondate). “Al-fiqh wa Al-eurf”, Journal of The jurisprudence of Ahl-al-Bayt Peace Be Upon Them, Qom: Encyclopedia of Islamic Jurisprudence’s Institute, v.34, 101-132. (in Arabic)
  21. Hosseini Haeri, S.K. (1978). 'Asas-al-hukumat-al'islamiah, Beirut: Nile Publishing. (in Arabic)
  22. Hosseini Sistani, A. (1993). Al-rafid fiy Eilm-al'usul, Munir Qatifi, Qom: lithography Hamid. (in Arabic)
  23. Hosseini Milani, A. (2007). Tahqiq-al'usul, Qom: Alhaqayiq. (in Arabic)
  24. Helli, M.E.E, (1989). Al-sarayir, Qom: Jamieat Mudarsyn Qum Publications. (in Arabic)
  25. Helli, M. (1967). 'Iizah-al-fawayid fay Sharhe Mushkelat-al-qawaeid, Seyyed Hossein Mousavi& Partners, Qom: Ismailian Institute. (in Arabic)
  26. Helli, Meghdad. (2004). kanz-aleirfan fiy Fiqh-al-quran, Qom: Mortazavi's publications. (in Arabic)
  27. Helli, Mohammad, (1967). 'Iizah-al-fawayid, Qom: Iran. (in Arabic)
  28. Khomeini, R. (2000). kitab-al-beyea, Tehran: Organizing and Publishing the works of Imam Khomeini’s Institute. (in Arabic)
  29. Darbandi, A.E. A, (Nondate). khazayin-al'ahkam, Qom: Mualif. (in Arabic)
  30. Dehkhoda, A. (1998). Dehkhoda dictionary, Tehran: University of Tehran. (in Persian)
  31. Zehni Tehrani, M.J, (1984). Tashrih-al-maqasid fiy Sharh Al-farayid, Qom: Hadhiq. (in Arabic)
  32. Rashti, H. (Nondate). Badayie-al'afkar, Qom: Al- albeiyt (e)’s Institute. (in Arabic)
  33. Rashti, A. (1950). Sharh kifayati‌-al'usul, Najaf: Matbaeat Al-haydaryt-al-najaf. (in Arabic)
  34. Seyyed Sadr, S.A. (2004). Encyclopedia of Art, Tehran: Simaye Danesh Publications. (in Persian)
  35. Sharif Morteza, A. (1994). Al-ientisar fiy enfiradat-al'iemamiah, Qom Jamieat Mudarsyn Qum Publications. (in Arabic)
  36. Shirazi, M.M.H, (1988). Taqriyrat Ayat-allah Al-mujadad-alshirazy, Qom: Al‌-albeiyt (e)’s Institute. (in Arabic)
  37. -------------------. (1997). Taqryirat fiy 'usul-alfiqh, Qom: Al-lojnat-al-eilmiyt-leilmutamar. (in Arabic)
  38. Sadr, S.M.B, (1987). Buhuoth fiy Sharh-aleurwat-alwathiqha, seyyed Mohammad Shahrodi, Qom: Ayatollah Al-Sadr-al-elmi’s Assembly. (in Arabic)
  39. ------------------. (1996). Buhuoth fiy Elm-al-'usul, Mahmood Hashemi Shahroodi, Qom: Institute of Encyclopedia of Islamic Jurisprudence. (in Arabic)
  40. Tabatabaei Qomi, T. (1992). Arawuna fiy 'usul-alfiqh, Qom: Mahallati. (in Arabic)
  41. Tabatabaei Yazdi, M.B, (Nondate). Wasilat-alwasayil fiy Sharh-alrasayil, Qom: Mualif. (in Arabic)
  42. Tossi, M. (1955). Al-eiqhtisad-al-hadi 'iilaa Tariqh-al-rashad, Tehran: Comprehensive library of Chehe Suton. (in Arabic)
  43. ------------. (1958). Tahzib-Alahkam, Tehran: Daro-al-kotob-al'islamiyyah, (in Arabic)
  44. ------------. (1968). Al-Mabsout fiy Fiqh-al-imamiyyah, seyyed Mohammad Taghi Kashfi, Tehran: Al-maktabat-Al-murtazawi li'iihya'-al-athar-al-jaefariyyah. (in Arabic)
  45. Ameli, Z. (1992). Masalik-al'afham, Research Group of the Institute of Islamic Studies, Qom: Al-maearif-al'islamiyyah’s Institute. (in Arabic)
  46. Ameli, M. (1998). Zekra-Al-shia, A Group of Researchers, Qom: Al-albeiyt (e)’s Institute. (in Arabic)
  47. Araghi, A, (1960). Al-maealim-al-zolfiya, Qom: Al-matbaeat-al-eilmiyyah. (in Arabic)
  48. Allameh Helli, H. (2001). Tahzib-al'usul elaa Eilam-al'usul, London: Institute of Imam Ali (PBUH). (in Arabic)
  49. Alidost, A. (2015). “Jurisprudence of art in two comprehensive views and case studies”, Journal of QABASAT, 78, 41-60. (in Persian)
  50. Amid, H. (2011). Amid Persian Dictionary, Tehran: Amir Kabir. (in Persian)
  51. Fazel Lankarani, M. (2002). 'Usul Fegh Shia, Mahmud Maleki Esfahani, Qom: Fiqh Center of Aemmeh Atar (PBuT). (in persian)
  52. Fazel Movahedi Lankarani, M. (1385). Eizaho-al-kefayah, Qom: Nooh. (in Arabic)
  53. Qommi, S.M.H. (1999). Al-murtaqa 'Ilaa Al-fiqh-Al'arqaa: Ketab-al-khiyarat, a. Hakim, Tehran: Al-jalyl liltahaqiyqat-Al-thaqafiyah. (in Arabic)
  54. Copleston, F. (1991). History of Philosophy: English Philosophers, Translated by Amir Jalaluddin Alam, Tehran: Scientific and Cultural Publications and Soroush, No. 5. (in Persian)
  55. Carroll, N. (2014). Contemporary Theories of Art, A group of Translators, Qom: Islamic School of Art. (in Persian)
  56. --------------. (2015). Contemporary Introduction to Philosophy of Art, Translated by Parisa Sadeghieh, Teran: Payam-e- Rooz. (in Persian)
  57. Kooh-Kamarehi, S.M. (1988). kitab-al-beyea, A.T. Tabrizi, Qom: Jamieat Mudarsyn Qum Publications. (in Arabic)
  58. Lari, A. (1997). Al-taeluyqat aelay Riayaz-al-masayil, Research Group of the Institute of Islamic Studies, Qom: Al-maearif-al'islamiyyah’s Institute. (in Arabic)
  59. Mojtahed Tabrizi, S.E.M. (1899). Al-maqalat-Al-ghariat fiy Tahqiq-Al-mabahith-al'usuliyyah, Tabriz: Mashhadi-Asad Agha's Al-matbaqah. (in Arabic)
  60. Mostafavi, S.M.K. (2002). Fiqat-al-mueamalat, Qom: Jamieat Mudarsyn Qom Publications. (in Arabic)
  61. Moein, M. (2007). Persian dictionary of Moein, Tehran: Zarin. (in Persian)
  62. Mosavi Qazvini, A. (2006). Taeliqat alaa Maealm-‌al'usul, Qom: Islamic Publications’s Office. (in Arabic)
  63. Mirzay-e-Qomi, A. (2008). Al-qawanin-al-mahkamat fiy al'usul, Qom: 'iihya'-al-kotob-al'islamiyyah. (in Arabic)
  64. Najafi, J.E.Kh. (2001). kashf‌-al-ghita', Qom: Office Publications of Tabligat-e-Islami Hozeh- Elmiyyeh- Qom. (in Arabic)
  65. Najafi, H. (2001). 'Anwar-al-fiqaha- kitab-al-beyea, Najaf: kashf-‌al-ghita's Institute. (in Arabic)
  66. Naraghi, A. (2008). Meftah-al-ahkam, Qom: Bostan-e-ketab. (in Arabic)
  67. Naragi, M.E.A. (2009). Tajrid-‌al'usul, Qum: seyyed Morteza. (in Arabic)
  68. Naragi, A.E.M. (1994). Mostand-al-shia, A Group of Researchers, Qom: Al-albeiyt (e)’s Institute. (in Arabic)
  69. Naragi, M.M. (2009). Anis-al-mojtahdin fiy Elm- al'usul, Qum: Bostan-e-ketab. (in Arabic)
  70. Vahid Behbahani, M.B. (1995). Alrrasayl-al'usuliyyah, Qum: Allalmeh-almujadad-alwahid-al-Behbahanis’s Institute. (in Arabic)
  71. Yazdi, A.H. (2005). Sharh-aleurwat-al-wathiqha, M.H. Amrollahi, Qom: Jamieat Mudarsyn Qum Publications. (in Arabic)
  72. Yazdi, S.M.k. (1997). Al-eurwat-al-wothiqa mae Taeliyqat-al-sayyed Mostafa-al-khomeini, Tehran: Organizing and Publishing the works of Imam Khomeini’s Institute. (in Arabic)
  73. Yihoo, H. (2010). Encyclopedia of Danish-Gester, Translated by Ali Ramin & Partners, Tehran: Scientific and Cultural Institute of Danish-Gester, No. 18. (in Persian)