شرط احصان در مجازات اعدام برای لواط (بررسی فقهی مادۀ 234 قانون مجازات اسلامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

2 استادیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در برخی مواد قانونی در خصوص قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 دچار تغییراتی شده که در مواردی بسیار جدی است. یکی از موضوعاتی که تغییر زیادی کرد، مجازات فاعل عمل لواط بود که طبق مادۀ 110 قانون قدیم، مجازات مرگ برای آن در نظر گرفته شده بود؛ ولی در قانون جدید با اشتراط احصان، مجازات آن دچار تفصیل شد. این تغییر مبتنی بر یک دیدگاه نادر فقهی بود و این مقاله با بررسی دقیق متون فقهی و تحلیل نظری مبانی دو دیدگاه اصلی موجود در قضیه، درصدد نشان دادن آن است که اگر اقبال مشهور فقها را نادیده بگیریم، ادله و مستندات کافی و قوی (که مبنای تغییر مذکور قرار گرفته) برای قول مخالف مشهور وجود دارد که حتی برخی موافقان قول مشهور نیز به آن اذعان داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Ehsan Condition and the Death Penalty for Sodomy (Jurisprudential Review of Article 234 of the Islamic Penal Code)

نویسندگان [English]

  • Abbas Taqvaei 1
  • Hassan Toghranegar 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Education, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran
چکیده [English]

Islamic Penal Code approved in 1392 has undergone some serious changes as compared with the Islamic Penal Code 1370. One of the topics that undergone drastic change was the punishment of the person committed sodomy. According to article 110 of old law, the death penalty was intended for it, but in new law with the condition of Ehsan, the punishment was described in details. This change was based on an infrequent jurisprudential point of view. This article, with the exact revision of jurisprudential texts and theoretical analysis of two main views on the issue, aims at showing that if the dominant doctrine of the jurists is ignored, there are enough firm evidence and documents for the opposing doctrine (that was the basis of this change) which have been acknowledged even by the adherents of the dominant doctrine.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Penal Code
  • Sodomy
  • Ehsan
  • Stoning
  • Whip

مراجع

  1. ـ قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای، قم: لاهیجی.

    1. آبی، حسن بن‌أبی‌طالب (1408). کشف الرموز، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    2. إبن‌إدریس‌، محمد بن‌احمد (1410ق). السرائر الحاوی ‌لتحریر الفتاوی، چ دوم، قم: مؤسسة النشرالاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    3. ابن‌بابویه، محمد بن‌علی (1415ق). المقنع، تحقیق: لجنة التحقیق لمؤسسة الامام الهادی، قم: مؤسسة الامام الهادی.
    4. ------ (1418ق). الهدایة، تحقیق: لجنة التحقیق لمؤسسة الامام الهادی، چ1، قم: مؤسسة الامام الهادی.
    5. إبن‌براج، عبدالعزیز بن‌نهریر (1406ق). المهذّب، چ اول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    6. إبن‌حمزة طوسی، محمد بن‌علی (1408). الوسیلة إلی نیل ‌الفضیلة، تحقیق: محمد حسون، چ اول، قم: مکتبة آیت‌الله ‌العظمی المرعشی النجفی.
    7. إبن‌زهرة، حمزة بن‌علی (1417ق). غنیة النزوع إلی علمی‌الأصول والفروع، تحقیق: ابراهیم البهادری، چ اول، قم: مؤسسة الامام الصادق(ع).
    8. تبریزی، میرزا جواد (1417ق). اسس الحدود و التعزیرات، چ اول، قم: مهر.
    9. حرعاملی، محمد بن‌حسن (بی‌تا). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه (الاسلامیة)، تصحیح و تحقیق: محمدالرازی، تعلیق: ابوالحسن الشعرانی، قم: دار إحیاء التراث العربی.
    10. حلی، احمد بن‌محمد بن‌فهد (1407ق). المهذّب البارع، تحقیق: مجتبی عراقی، چ اول، قم: مؤسسة النشرالاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    11. حمیری، عبدالله بن‌جعفر (1413ق). قرب الاسناد، چ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت لاحیاءالتراث.
    12. خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی (1386 ). تحریرالوسیلة، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، چ اول، قم: دارالعلم.
    13. خوانساری، أحمد (1355). جامع‌المدارک فی شرح المختصرالنافع، تعلیق: علی‌اکبرالغفاری، چ دوم، تهران: مکتبة الصدوق.
    14. خویی، ابوالقاسم (1422ق). مبانی تکملة‌المنهاج‌ (القضاء والحدود)، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخویی.
    15. ـــــــــــــــ (1413ق). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، چ پنجم، نجف: مرکز نشر الثقافه الاسلامیه.
    16. روحانی، محمدصادق (1412ق). فقه الصادق، چ سوم، قم: مدرسة الامام الصادق(ع).
    17. سبحانی، جعفر (1432ق). الحدود و التعزیرات فی الشریعه الاسلامیه الغراء، چ اول، قم: مؤسسۀ الامام الصادق(ع).
    18. سلار دیلمی، حمزه بن‎عبدالعزیز (1414ق). المراسم العلویه و الاحکام النبویه، تحقیق: سید محسن الحسینی الامینی، قم: المعاونیه الثقافیه للمجمع العالمی لأهل البیت(ع).
    19. شهید اول، محمد بن‌مکی (1377). اللمعة الدمشقیة، چ اول، تهران: الهام.
    20. شهید ثانی، زین الدین بن‌علی (1410ق). الروضة البهیة فی ‌شرح اللمعة الدمشقیة، تصحیح و تعلیق: السیدمحمد کلانتر، چ اول، قم: داوری.
    21. ـــــــــــــــ (1413). مسالک‌الأفهام إلی تنقیح شرائع‌الإسلام، چ1، قم: مؤسسة المعارف الاسلامی.
    22. شیخ بهائی، محمد بن‌حسین (بی‌تا). جامع عباسی، تهران: فراهانی.
    23. صاحب جواهر، محمدحسن بن‌باقر (‎‎1367). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، علی الآخوندی، چ سوم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    24. صیمری‌، مفلح ‌بن‌حسن (1420ق). غایةالمرام فی ‌شرح شرایع‌الإسلام، تحقیق: جعفر الکوثرانی العاملی، چ اول، بیروت: دار الهادی.
    25. طباطبایی، علی (1412ق). ریاض‌المسائل، چ اول، قم: مؤسسة النشرالاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    26. طوسی، محمد بن‌حسن (1390). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تحقیق و تعلیق: سیدحسن الموسوی الخراسان، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    27. ـــــــــــــــ (1365). تهذیب الاحکام، تحقیق و تعلیق: سید حسن الموسوی الخراسان، چ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    28. ـــــــــــــــ (1407ق). الخلاف، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    29. ـــــــــــــــ (1417ق). الفهرست، تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی، چ اول، قم: مؤسسة النشر الفقاهه.
    30. ـــــــــــــــ (1387). المبسوط، تصحیح و تعلیق: سید محمدتقی کشفی، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء آثارالجعفریة.
    31. ـــــــــــــــ (بی‌تا). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، قم: انتشارات قدس محمدی.
    32. علامه حلی، حسن بن‌یوسف (1406ق). تبصرة‌المتعلمین فی ‌أحکام‌الدین، شرح و تعلیق: السید صادق الحسینی الشیرازی، قم: دارالایمان.
    33. ـــــــــــــــ (1420ق). تحریرالأحکام الشرعیة علی مذهب‌الإمامیة، تحقیق: ابراهیم البهادری، چ اول، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
    34. ـــــــــــــــ (1413ق). قواعدالأحکام فی ‌معرفة الحلال والحرام، چ اول، قم: مؤسسة النشرالاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    35. ـــــــــــــــ (1410ق). نهایة‌ الأحکام فی ‌معرفة‌ الأحکام، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    36. علم‌الهدی، علی بن‌حسین (1415ق). الإنتصار، قم: مؤسسة النشرالاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    37. فاضل مقداد، مقداد بن‌عبداللّه (1404ق). التنقیح الرائع لمختصرالشرایع، تحقیق: سید عبداللطیف حسینی کوه کمری، چ اول، قم: مکتبة آیة‎الله ‎العظمی المرعشی نجفی.
    38. فاضل هندی، محمد بن‌حسن (بی‌تا). کشف اللثام عن قواعدالأحکام، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، طبع جدید.
    39. فیض‌کاشانی، محمد بن‎شاه ‌مرتضی (1401ق). مفاتیح الشرایع، مقدمه، تحقیق و تصحیح: مهدی الرجائی، چ اول، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
    40. ـــــــــــــــ (1430ق). کتاب الوافی، چ اول، اصفهان: مکتبه الامام امیرالمؤمنین علی(ع) العامه.
    41. قانون مجازات اسلامی (1393). تهران: دیدار.
    42. کریمی جهرمی، علی (1412ق). الدرالمنضود فی احکام الحدود، تقریر بحث السید محمدرضا الگلپایگانی، چ اول، قم: دارالقران الکریم.
    43. کشی، محمد بن‌عمر (بی‌تا). رجال الکشی (اختیار معرفه الرجال)، تصحیح و تعلیق: میرداماد الاسترآبادی، تخقیق: سیدمهدی رجائی، قم: مؤسسۀ آل‌البیت لإحیاء التراث (اصفهان: مرکز القائمیه للتخریات الکامبیوتریه).
    44. الکلینی، محمد ‌بن‌یعقوب (1367). الکافی، تصحیح و تعلیق: علی‌اکبر الغفاری، چ سوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    45. مجلسی، محمدباقر بن‎محمدتقی (بی‌تا). حدود و قصاص و دیات، تحقیق و بررسی: علی فاضل، قم: مؤسسۀ نشر آثار اسلامی.
    46. محقق حلی، جعفر بن‌حسن (‎1409ق). شرایع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام، تعلیق: سید صادق الشیرازی، چ دوم، تهران: استقلال.
    47. ـــــــــــــــ (1410ق). المختصرالنافع فی فقه الامامیة، چ سوم، قم: الدراسات الإسلامیة فی ‌مؤسسة البعثة.
    48. مغنیه، محمدجواد (1421ق). فقه الامام جعفرالصادق، چ دوم، قم: مؤسسه انصاریان.
    49. مفید، محمد بن‌محمد (1410ق). المقنعة، چ دوم، قم: مؤسسة النشرالاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    50. مقدس اردبیلی، احمد ‌بن‌محمد (بی‌تا). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، تصحیح و تعلیق: مجتبی العراقی و علی‌پناه اشتهاردی و حسین الیزدی الاصفهانی، قم: مؤسسة النشرالإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    51. میرخلیلی، سید احمد؛ متولی‌زاده نائینی، نفیسه؛ نساجی زواره، مهری (1398). «آسیب‌شناسی فقهی مادۀ 234 قانون مجازات اسلامی»، بابل: پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال پانزدهم، ش 56، ص 180-165.
    52. النجاشی، احمد بن‌علی (1418ق). رجال النجاشی، چ ششم، تحقیق: السید موسی الشبیری الزنجانی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    53. نرم‌افزار مکتبة أهل‌البیت، ورژن دوم.
    54. ویکی شیعه، اصحاب اجماع، در: ir (تاریخ دسترسی: 2/2/1400).
    55. ویکی فقه، محمد بن‌ابی عمیر، در: net (تاریخ دسترسی: 2/2/1400).

     

    References:

    - The Holy Quran, Qom: Lahiji.

    1. Aby, Hasan Ibn Abi-taleb. (1987). Kashf Ar-Romoz, Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    2. Alam Al-Hoda, Ali Ibn Hoseyn. (1994). Al-Entesar, Qom: An-nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    3. Allameh Helli, Hasan Ibn Yousef. (1985). Tabserah Al-Motaallemin, Qom: Dar Al-Iman. (in Arabic)
    4. ------------. (1999). Tahrir Al-Azhan (1st ed), Qom: Imam Sadegh Institute. (in Arabic)
    5. ------------. (1992). Ghavaed Al-Ahkam (1st ed), Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    6. ------------. (1989). Nahayaht Al-ahkam (2st ed), Qom: Ismaeilian Institute. (in Arabic)
    7. Fazel Hendi, Mohammad Ibn Hasan. (No Date). Kashf Al-Letham, Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    8. Fazel Meghdad, Meghdad Ibn Abd-ollah. (1983). At-Tanghyh Ar-Raye (1st ed), Qom: Maktabah Al-Ayatollah Al-Marashi An-Najafi. (in Arabic)
    9. Feyz-e Kashani, Mohammad Ibn Shah-morteza. (1980). Mafattih Ash-Sharaye (1st ed), Qom: Maktabah Al-Ayatollah Al-Marashi An-Najafi. (in Arabic)
    10. ------------. (2009). Ketab Al-Vafi (1st ed), Esfehan: Maktabah Al-Imam Amir Al-Momenin Al-Aammah. (in Arabic)
    11. Helly, Ahmad Ibn Mohammad Ibn Fahd. (1986). Al-Mohazzab Al-Bare (1st ed), Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    12. Hemyari, Abd-ollah Ibn Jafar. (1992). Ghorb Al-Esnad (1st ed). Qom: Aal Al-Beyt Le-Ehya At-Torath (in Arabic)
    13. Hur-re Ameli, Mohammad Ibn Hasan. (No Date). Vasael Ash-shia, Qom: Dar Ehya At-Torath Al-Arabi. (in Arabic)
    14. Ibn-e Babeveyh, Mohammad Ibn Ali. (1994). Al-Moghneh, Qom: Al-Imam Al-Hadi Institute. (in Arabic)
    15. ------------. (1997). Al-Hedayeh (1st ed), Qom: Al-Imam Al-Hadi Institute. (in Arabic)
    16. Ibn-e Barraj, Abdol-aziz Ibn Nahrir. (1985). Al-Mohazzab, Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    17. Ibn-e Edris, Mohammad Ibn Ahmad. (1989). As-saraer (2th ed), Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    18. Ibn-e Hamzeh Tousi, Mohammad Ibn Ali. (1987). Al-Vasyleh (1st ed), Qom: Maktabah Al-Ayatollah Al-Marashi An-Najafi. (in Arabic)
    19. Ibn-e Zohreh, Hamzeh Ibn Ali. (1996). Ghonyaht-ton Nozoo (1st ed), Qom: Al-Imam As-Sadegh Institute. (in Arabic)
    20. Islamic Penal Law (2014).Tehran: Nashr Didar. (in Persian)
    21. Karimi Jahromi, Ali. (1991). Ad-Dorr Al-Manzoud Fi Ahkam Al-Hodoud (S. Golpayegani) (1st ed), Qom: Dar Al-Quran Al-Karim. (in Arabic)
    22. Ke-shi, Mohammad Ibn Omar (No Date). Rejal Al-keshi (Ekhtiyar-e Marefat Ar-Rejal), Qom: Aal Al-Beyt Le-Ehya At-Torath Institute. (in Arabic)
    23. Khansari, Ahmad. (1976). Jame Al-Madarek (2th ed), Tehran: Maktabat As-Sadoogh. (in Arabic)
    24. Khomeini, Rouh-ollah. (2007). Tahrir Al-Vasileh (1st ed), Daar Al-Elm. (in Arabic & Persian)
    25. Khooei, Abol-ghasem. (2001). Mabani Takmelat Al-Menhaj: Al-Ghaza Val-Hodoud, Qom: Ehya Asar-e Imam khooei Institute. (in Arabic)
    26. ------------. (1992). Mojam Rejal Al-Hadith (5st ed) , Najaf: Markaz Nashr As-Seghfah Al-Islamieh. (in Arabic)
    27. Koleyni, Mohammad Ibn Yaghoub. (1988). Al-Kafi (3st ed), Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiyah. (in Arabic)
    28. Majlesi, Mohammad Bagher. (No date). Hodoud and Qesas and Diyat, Nashr-e Asar-e Islami Institute.
    29. Maktabat Al-Ahlolbeyt App. Second Version. (in Arabic & Persian)
    30. Mirkhalili, Sey-yed Ahmad, Motavalli-zadeh, Nafiseh, Nassaji Zavareh, Mehri. (2019). “Jurisprudential Pathology of Article 234 of the Islamic Penal Code”, Babol: Islamic Law & Jurisprudence Researches Quartererly, No.56 (in Persian)
    31. Mofid, Mohammad Ibn Mohammad. (1989). Al-Moghneah (2st ed), Qom: An-nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    32. Mohaghegh Helli, Jafar Ibn Hasan. (1988). Sharaye Al-Islam (2st ed), Tehran: Esteghlal. (in Arabic)
    33. ------------. (1989). Al-Mokhtasar An-Nafe (3 st ed), Qom: Ad-derasat al-Islamieh in Al-Besat Institute. (in Arabic)
    34. Moghaddas-e Ardabili, Ahmad Ibn Mohammah. (No Date). Majma Al-faedeh Val-Borhan, Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    35. Moghnieh, Mohammad Javad. (2000). Fegh-h Al-Imam Jafar As-Sadegh (2st ed), Qom: Ansariyan Institute. (in Arabic)
    36. Najashi, Ahmad Ibn Ali. (1997). Rejal An-Najashi (6st ed), Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    37. Rohani, Mohammah Sadegh. (1991). Fegh As-Sadegh, Qom: Madrasat Al-Imam As-Sadegh. (in Arabic)
    38. Saheb-e Javaher, Mohammad Hasan Ibn Bagher. (1988). Javaher Al-Kalam (3st ed), Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiyeh. (in Arabic)
    39. Sallar-e Deylami, Hamzeh Ibn Abdol-aziz. (1993). Al-Marasem, Qom: majma Al-Alami Le-Ahl Al-Beyt. (in Arabic)
    40. -Seymori, Mofleh Ibn Hasan. (1999). Ghayat Al-Maram (1st ed).Beyrout: Daar Al-Hadi. (in Arabic)
    41. Shahid-e Avval, Mohammad Ibn Makki. (1998). Al-Lomah Ad-Demashghyyah (1st ed), Elham. (in Arabic)
    42. Shahid-e Sani, Zeyn-oddin Ibn Ali. (1989). Ar-Rozaht Al-Behyyah, Qom: Davari. (in Arabic)
    43. ------------. (1992). Masalek Al-Afham (1st ed), Al-Maaref Al-Islamiyeh Institute. (in Arabic)
    44. Sheykh-e Bahaei, Mohammad Ibn Hosseyn. (No date). Jame-e Abbasi, Tehran: Farahani Institute. (in Persian)
    45. Sobhani, Jafar. (2011). Al-Hodood Vat-Tazirat (1st ed), Qom: Al-Imam As-Sadegh Institute. (in Arabic)
    46. Tabatabaei , Ali. (1991). Riyaz Al-Masael (1st ed). Qom: An-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    47. Tabrizi, Mirza Javad. (1996). Asas Al-Hodoud Vat-Tazirat (1st ed), Qom: Mehr. (in Arabic)
    48. Tousi, Mohammad Ibn Hasan. (1969). Al-Estebsar, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiyah. (in Arabic)
    49. ------------. (1996). Al-Fehrest (1st ed), Qom: An-Nashr Al-feghaheh Institute. (in Arabic)
    50. ------------. (1986). Al-Khelaf (2st ed), Qom: Al-Nashr Al-Islami Institute. (in Arabic)
    51. ------------. (1966). Al-Mabsout (3st ed), Tehran: Al-Maktabah Al-Mortazaviyeh. (in Arabic)
    52. ------------. (No Date). An-Nahayeh, Qom: Qods-e Mohammadi. (in Arabic)
    53. ------------. (1944). Tahzib Al-Ahkam (4th ed), Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiya. (in Arabic)h.
    54. ir (2021). As-hab-e Ejma. (in Persian)
    55. net (2021). Mohammad Ibn Abi Omayr. (in Persian)
مجله علمی
دوره 18، شماره 3
مهر 1401
صفحه 781-806

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 16 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 16 آبان 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار