بررسی مفهوم و ماهیت قرارداد الکترونیکی در فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشتۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ حقوق الهیات و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار، دانشکدۀ فقه و مبانی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی لاهیجان، لاهیجان، ایران

3 استادیار، دانشکدۀ علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

پذیرش عدم محدودیت در روش‌های بیان ارادۀ اشخاص در انعقاد قراردادها در فقه امامیه و حقوق ایران، همچنین پیشرفت روزافزون فناوری و استفادۀ اشخاص از دستگاه‌های الکترونیکی موجب پیدایش پدیدۀ حقوقی به نام قراردادهای الکترونیکی می‌شود و قانونگذار ایران نیز در سال 1382 قانونی را تحت عنوان قانون تجارت الکترونیک تصویب می‌کند. در این قانون تعریفی از قرارداد الکترونیکی به چشم نمی‌خورد و قانونگذار فقط به تعریف اصطلاح عقد از راه دور بسنده می‌کند که به‌نظر نمی‌رسد مفهوم قرارداد الکترونیک را به‌خوبی نشان دهد. با توجه به بررسی انجام‌گرفته در آثار علمای برجستۀ فقه امامیه و حقوق ایران نیز نمی‌توان گفت این نوع قرارداد تعریف شده یا حداقل تعریف دقیقی از آن ارائه شیده است که حتی در تعریف خود عقد، در میان علمای فقه و در میان حقوقدانان اختلاف‌نظر وجود دارد. ساده‌ترین و عام‌ترین تعریفی که از این نوع قرارداد بیان شده، قراردادی است که به‌وسیلۀ دستگاه‌های الکترونیکی منعقد می‌شود. این تعریف نیز به‌نظر نمی‌رسد تعریف دقیق و منطبق با قانون تجارت الکترونیک ایران باشد. ازاین‌رو در این مقاله ماهیت و مفهوم قرارداد الکترونیکی بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Concept and Nature of Electronic Contract in Imamiyyah Jurisprudence and Iranian law

نویسندگان [English]

  • Seyyedeh Sediqeh Shafi'i Nasab 1
  • Mohammad Ali Qorbani 2
  • Kazem Rahman Setayesh 3
1 Ph.D Student, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Jurisprudence and Principles of Law, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The acceptance of principle of no restrictions on the methods of expressing the will of individuals in concluding contracts in Imamiyyah jurisprudence and Iranian law, as well as the increasing development of technology and the using of electronic devices by individuals has led to the emergence of a legal phenomenon called electronic contracts. Iranian legislature also has adopted a law under the title of Electronic Commerce Law in 2003. There is no definition of electronic contract in this law and the legislature only suffices to define the term remote contract which does not seem to show the concept of electronic contract well. According to the study conducted in works of prominent scholars of Imamiyyah jurisprudence and Iranian law, it cannot be said that this type of contract has been defined or at least a precise definition has been provided. Even, there is disagreement among jurisprudential scholars and jurists in the definition of contract. The simplest and most general definition of this type of contract is that it is a contract concluded by electronic devices. This definition does not seem to be accurate and in accordance with the Iranian e-commerce law. Therefore, this article will examine the nature and concept of electronic contracts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Electronic Contract
  • Electronic Devices
  • New Information Technologies
  • Electronic Commerce
  • Message Data

مراجع

  1. اصفهانی، حسین بن محمد راغب (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، لبنان-سوریه، دار العلم-الدار الشامیه.
  2. امامی، سید حسن (1372). حقوق مدنی، ج 1، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  3. امیری قائم‌مقامی، عبدالحمید (1378). حقوق تعهدات، ج 2، تهران: میزان.
  4. آهنی، بتول (1383). انعقاد قراردادهای الکترونیکی، تهران: ندای صادق.
  5. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج 18، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  6. بجنوردی، محمدکاظم (1419ق). دائره المعارف اسلامی، ج14، تهران: انتشارات دایره‌المعارف اسلامی.
  7. بختیار، آسیه؛ نوراللهی، نیما؛ بختیار نصرآبادی، حسینعلی (1395). تأثیرات تجارت الکترونیک بر بازاریابی خدمات بیمه‌ای، تهران: کنفرانس بین‌المللی مدیریت و حسابداری.
  8. جزایری، محمدجعفر (1413‍ق). منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج5، قم: فقاهت.
  9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
  10. -------------------- (1386). الفارق، ج 1 و4، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
  11. حلی، حسن بن یوسف (1381‍). تذکرة الفقهاء، ج۱۶، قم: انتشارات اهل بیت(ع).
  12. حلّی محقق؛ نجم‌الدین جعفربن حسن (1409ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.‌
  13. خوئی، ابوالقاسم (1422ق). مصباح الاصول، ترجمۀ محمدواعظ حسینی. ج3. قم: موسسۀ احیا آثار خوئی.
  14. دهخدا، علی‌اکبر (1341). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  15. زراعتی، نوید (1394). اصول تجارت الکترونیک، تهران: ایران.
  16. شهیدی، مهدی (1390). تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: مجد.
  17. صفایی، سید حسن (1393). قواعد عمومی قراردادها، ج 2، تهران: میزان.
  18. صنایعی، علی (1381). بازاریابی و تجارت الکترونیکی، اصفهان: جهاد دانشگاهی اصفهان.
  19. عمیدی، حسن (1389). فرهنگ فارسی عمید، تهران: راه رشد.
  20. غروی نائینی، میرزامحمدحسین(1373ق). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، ج1، تهران: المکتبه المحمدیه.
  21. قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382.
  22. قنواتی، جلیل؛ شبیری، سید حسن؛ عبدی‌پور، ابراهیم (1388). حقوق قراردادها در فقه امامیه، ج 1، تهران: سمت.
  23. کاتوزیان، ناصر (1383). قواعد عمومی قراردادها، ج 1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  24. ---------- (1394). اعمال حقوقی قراداد – ایقاع، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  25. محقق اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج8، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  26. محمدی، ابوالحسن (1382). قواعد فقه، تهران: میزان.
  27. محمدی، مرتضی (1393). انعقاد قراردادهای الکترونیکی: مطالعۀ تطبیقی در فقه اسلامی، حقوق ایران و کنوانسیون 2005 ژنو، قم: دانشگاه مفید.
  28. مصطفوی، محمدکاظم (۱۴۱۷ق). القواعد مائه قاعده فقهیه معنیً و مدرکاً و مورداً، قم: مؤسسۀ نشر الاسلامی.
  29. معین، محمد (1364). فرهنگ فارسی، تهران: فرهنگ نما.
  30. مقامی‌نیا، محمد (1391). «نحوۀ انعقاد قراردادهای الکترونیکی و ویژگی‌های آن»، دانش حقوق مدنی، دورۀ 1، ش 1. از صفحه 85 تا صفحه 98.
  31. موسوی خمینی، روح‌الله (1379). تحریرالوسیله، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  32. نائینی، محمدحسین (1376‍). فوائد الاصول، ج۳، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  33. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج8.، قم: مؤ سسۀ النشر الاسلامی.
  34. نراقی، ملا احمد (1408‍ق). مستند الشیعة، ج14، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

 

References

  1. Amiri Ghaem Maghami, Abdul (1999). Obligations Law, Vol.2, Tehran: Mizan Publishing. (in Persian)
  2. Amidi, Hassan. (2010). Amid Persian Culture, Tehran: Rah-e Roshd Publications. (in Persian)
  3. Ardabili, Ahmed bin Muhammad. (1983). A collection of benefits and proofs in the explanation of the guidance of the minds, 8, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
  4. Bahrani, Yusuf bin Ahmad bin Ibrahim. (1985). Nurturing gardens in the provisions of the pure, Vol. 18, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Teachers of the Seminary of Qom. (in Arabic)
  5. Bojnordi, Mohammad Kazem. (1999). Department of Islamic Encyclopedia, Vol. 14, Tehran: Islamic Encyclopedia Publications.
  6. Bakhtiar, asia; Noorullahi, Nima; Bakhtiar Nasrabadi, Hossein Ali. (2016). The effects of e-commerce on insurance services marketing, Tehran: International Conference on Management and Accounting. (in Persian)
  7. Dehkhoda, Ali Akbar. (1962). Dictionary, Tehran: University of Tehran Press. (in Persian)
  8. Emami, Sayyed Hassan. (1993). Civil Law, Vol. 1, Tehran: Islamic Bookstore. (in Persian)
  9. Electronic Commerce Law approved in 2003. (in Persian)
  10. Gharvi Naini, Mirza Mohammad Hossein. (1994). The students are in the margins of the acquisition, Vol. 1, Tehran: Al-Muktabah Al-Muhammadiyah. (in Arabic)
  11. Halli, Hasan bin Yusuf (2002). Jurists comprehensive tips, Vol. 16, Qom: Ahlul Bayt Publications. (in Persian)
  12. Hallie, researcher; Najmuddin Jafar bin Hasan. (1988). Islamic law in matters of halal and haram, Vol. 2, Qom: Ismaili Institute. (in Arabic)
  13. Irony, Betol. (2004). Concluding electronic contracts, Tehran, Nedaye Sadegh Magazine. (in Persian)
  14. Isfahani, Hossein bin Mohammad Ragheb, (1992). Vocabulary of Quranic words, Lebanon_Syria, Dar al-Alam_aldar al-Shamiya. (in Arabic)
  15. Jazayeri, Mohammad Jaafar. (1993). The end of guidance in the explanation of sufficiency,Vol. 5, Qom: Faqih Publishing. (in Arabic)
  16. Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar. (1993). Legal Terminology, Tehran: Ganj-e-Danesh. (in Persian)
  17. Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar. (2007). Al-Fareq, Vol. 1‚4 Tehran: Treasure of Knowledge. (in Persian)
  18. Khoei, Abu al-Qasim. (2002). Misbah al-Osul, Translation: Mohammad Vaez Hosseini. Vol. 3. Qom: Khoei Institute for the Revival of Works. (in Persian)
  19. Katozian, Naser. (2004). Civil Law, General Rules of Contracts, Vol. I, Tehran: Anteshar Co. (in Persian)
  20. Katozian, Naser. (2015). Civil Law Preparatory Course - Contract Law - Iqaa, Tehran: Anteshar Co. (in Persian)
  21. Mohammadi, Abul Hasan. (2003). Rules of Jurisprudence, Tehran: Mizan Publishing. (in Persian)
  22. Mohammadi, Morteza. (2014). Concluding electronic contracts: A comparative study in Islamic jurisprudence, Iranian law and the 2005 Geneva Convention, Qom: Mofid University Press. (in Persian)
  23. Mustafavi, Mohammad Kazem. (1997). The rules are the rule of jurisprudence, meaning, evidence and case, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
  24. Moin, Muhammad. (1985). Farhang-e Farsi, Tehran: Farhang-e Nama Publications. (in Persian)
  25. Maqami Nia, Muhammad. (2012). “How to conclude electronic contracts and its features”, Vol. 1, No. 1, Civil Law Knowledge. From page 85 to page 98. (in Persian)
  26. Mousavi Khomeini, Ruhollah. (2000). Tahrir alwasilah, Qom: Imam Khomeini Publishing House. (in Persian)
  27. Naini, Mohammed Hussain. (1997). Benefits of principles, Vol. 3, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Persian)
  28. Najafi, Mohammed Ha (1984). The jewel of speech in the explanation of Islamic law, Vol. 8, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
  29. Naraqi, Mullah Ahmad (1988). Documentary of Shiites. Vol. 14. Qom: Al-Bayt Publishing. (in Arabic)
  30. Qanawati, Jalil; Shabbiri, Sayyed Hassan; Abdipour, Abraham. (2009). Contract Law in Imami Jurisprudence, Vol. 1, Tehran: Samat Publications. (in Persian)
  31. Shahidi, Mehdi. (2011). Formation of contracts and obligations, Tehran: Majd Publications. (in Persian)
  32. Safaei, Sayyed Hassan. (2014). General Rules of Contracts, Vol. II, Tehran: Mizan Publishing. (in Persian)
  33. Sanaie, Ali. (2002). Marketing and e-commerce, Isfahan: University Jihad Isfahan Publications. (in Persian)
  34. Zaraati, Navid. (2015). Principles of Electronic Commerce, Tehran: Iran Publications. (in Persian)
مجله علمی
دوره 18، شماره 3
مهر 1401
صفحه 711-731

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 21 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 21 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار