بررسی حقوق مصرف‌کنندگان در فقه امامیه با نگرشی اجمالی به نقش سازمان تعزیرات حکومتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

3 استاد، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

4 استادیار، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

اصطلاح مصرف‌کننده و حقوق وی به معنای امروزی‌ در فقه امامیه به‌کار نرفته و مبحث ویژه و مستقلی به آن اختصاص داده نشده است، با وجود این در مباحث مختلف فقهی قواعد و سازوکارهایی در جهت حمایت از حقوق مصرف‌کننده پیش بینی شده است، نهی از کم‌فروشی و احتکار و غش در معامله، تنها نمونه‌هایی از این امر است. در این پژوهش بر آنیم تا با روشی توصیفی و تحلیلی و با تجمیع و گردآوری مباحث پراکندۀ مرتبط با مصرف‌کننده و حقوق وی در فقه امامیه، نشان دهیم این مهم مغفول نمانده است و در متون فقهی، قواعد و سازوکارهای ویژه‌ای به‌منظور حمایت از حقوق مصرف‌کننده درنظر گرفته شده است.در عصر حاضر نیز نظر به تخصصی بودن مسائل مربوط به حقوق مصرف‌کنندگان در کنار وضع قوانین خاص حمایتی، سازمان تعزیرات حکومتی با هدف و رسالت اصلی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان شکل گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Consumer Rights in Imamiyyah Jurisprudence by a Glance at the Role of the Governmental Ta'zir Organization

نویسندگان [English]

  • Arsalan Miri 1
  • Jalal Iranmanesh 2
  • Ebrahim Taqizadeh 3
  • Jalal Soltan Ahmadi 4
1 Ph.D Student in Private Law, Faculty of Law, Payamnoor University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Law, Islamic Azad University, Kerman Branch, Kerman, Iran
3 Professor, Faculty of Law, Payamnoor University, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Faculty of Law, Payamnoor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The term “consumer and his rights” in its modern meaning has not been used in Imamiyyah jurisprudence and no specific and independent subject has been allocated to it. However, in various jurisprudential debates, some rules and mechanisms have been forecasted for protecting consumer rights. Prohibition of retailing, hoarding, and fainting in the deal are just a few examples of this matter. Using a descriptive-analytical method and collecting and gathering dispersed issues related to consumer and his rights in Imamiyyah jurisprudence, this study aims to show that this issue has not been neglected and specific rules and mechanisms have been considered by jurisprudential texts to protect consumer rights. At the present time also because of the specialization of consumer rights issues and enacting specific protection laws, the governmental Ta'zir Organization has been formed with the primary aim and mission of protecting consumer rights. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imamiyyah Jurisprudence
  • Consumer
  • Consumer Rights
  • Governmental Ta'zir
ـ قرآن کریم
1. آزادی، محمدرضا (1391). حقوق کاربردی مصرفکننده، چ اول، تهران: مجد.
2. ابراهیمی سالاری، تقی؛ مقدسی، محدثه؛ عاشورزاده، اعظم (1393). «حقوق مصرف‌کننده از دیدگاه اسلام و عملکرد آن در اقتصاد ایران»، مجموعه مقالات هشتمین همایش دوسالانۀ اقتصاد اسلامی، تهران: انتشارت پژوهشکدۀ اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، دورۀ 8،ش 1، ص 83-51.
3. ابن اثیر، مبارک بن محمد (1420ق). جامع الاصول فی احادیث الرسول. ج 1، چ نهم، بیروت: دارالفکر.
4. بادینی، حسن (1384). فلسفۀ مسئولیت مدنی، چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
5. بهرامی احمدی، حمید (1391). ضمان قهری (الزامات خارج از قرارداد)، چ اول، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
6. ــــــــــــــــــــــــ (1389). قواعد فقه: مختصر هفتادوهفت قاعده فقهی و حقوقی (با تطبیق بر قوانین). تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، چ دوم.
7. بهمن‌پوری، عبدالله؛ حائری، محمدحسن ( 1389). «نقد و بررسی ادله‌ی فقهی عدم جواز تسعیر»، مجلۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل‌وسوم، ش دوم، ص 79-67.
8. پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحه، چ چهارم، تهران: دنیای دانش..
9. تمیمی مغربی، ابوحنیفه نعمان بن محمد (۱۳۸۵ ق). عائم الإسلام، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
10. جوزیه، ابن قیم (1418ق). الطرق الحکمیه فی السیاسه الشرعیه، چ اول، تجمیع عصام فارس الحرستانی، بیروت: دارالجلیل.
11. حر عاملی، محمد بن حسن (1372). وسائل الشیعه، تحقیق مرحوم ربانی شیرازی، ج12، چ هفتم، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
12. حلی، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج2، چ اول، قم: اسماعیلیان.
13. حیدری، علیمراد (1393). «نقد سیاست تقنینی در قبال جرائم علیه حقوق مصرف‌کننده در تجارت الکترونیکی»، فصلنامۀ مجلس و راهبرد، سال بیست‌ویکم، ش79، ص 122-95.
14. رباح، غسان (1426ق). قانون حمایه المستهلک الجدید، چ اول، بیروت: منشورات زین الحقوقیه.
15. رهنمون، رئوف؛ شیخ‌الاسلامی، اسعد (1390). «حمایت از حقوق مصرف‌کننده و قلمرو آن در فقه شافعیان و امامیه»، مجلۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل‌وچهارم، ش1، ص 97-77.
16. ساکی، محمدرضا (1396). حقوق کیفری اقتصادی، چ چهارم، تهران: جنگل و جاودانه.
17. شاه‌بیگی، ایمان (1395). بررسی تطبیقی نهادهای رسیدگی به تخلفات اقتصادی، چ اول، تهران: میزان.
18. شیخ انصاری، مرتضی بن محمد امین (1411ق). المکاسب، ج 2، چ اول، قم: دارالذخایر.
19. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1275ق). مکاسب، چ دوم، قم، چ سنگی.
20. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1389). الخصال محموده و المذومه، ج 1، چ پنجم، ترجمۀ صادق حسن‌زاده، تهران: ارمغان طوبی.
21. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱4۱۳ه. ق). من لا یحضره الفقیه، ج 3، چ دوم، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
22. شیخ طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه، ج 2، چ سوم، تهران: مکتبه المرتضویه.
23. صنعتکار، حسن (1391). اخلاق در بازار: به ضمیمۀ فتاوای حضرت امام خمینی ره در آداب کسب و تجارت، چ ششم، قم: بوستان کتاب.
24. طریحی، فخرالدین بن محمد، (۱۳۷۵). مجمع البحرین، محقق احمد حسینی اشکوری، چ سوم، تهران: انتشارات مرتضوی.
25. عادل، مرتضی؛ غفاری فارسانی، بهنام (1388). «حق مصرف‌کنندگان در برخورداری از محصولات ایمن»، فصلنامۀ پژوهشنامۀ بازرگانی، دورۀ 13، ش51، ص 88-25.
26. عبدالسلام، محمد (1996م). نظریۀ السیاسیه الشرعیه (الضوابط و التطبیقات)، چ اول، بنغازی: دانشگاه قاز یونس.
27. غفاری فارسانی، بهنام (1389). مصرفکننده و حقوق بنیادین او (نگاهی به قانون حمایت از مصرفکنندگان)،  چ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چ اول.
28. قلعجی، محمد رواس (1988م). معجم لغه الفقهاء، چ دوم، بیروت: دار النفائس للطباعه و انشر و التوزیع.
29. کاتوزیان، ناصر (1344). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی. ج 1، چ اول، تهران: دانشکدۀ علوم اداری و مدیریت بازرگانی دانشگاه تهران.
30. کله-الوو،ژان؛ ستنمتز، فرانک (1379). «تعریف مصرف‌کننده»، ترجمۀ عبدالرسول قدک، تحقیقات حقوقی، دورۀ 3، ش 127، ص 330 – 309.
31. کلینی، محمد بن یعقوب (1406ق). اصول الکافی، ج 2، بیروت: دار صعب و دار التعارف.
32. کوشا، جعفر؛ دهقانی سانیج، محمدرضا (1396). «سیاست جنایی در جرائم اقتصادی»، مجلۀ دانش حقوق و مالیه، سال اول، ش 2، ص 101-85.
33. گیلانی، رضا (1387). کرامت انسان در نگاه تکوین و تشریع، چ اول، تهران: صدرا.
34. محقق داماد، سید مصطفی (1380). قواعد فقه: بخش مدنی، ج 1، چ هشتم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
35. مصطفی منتقمی، فروغ (1391). نقش سازمانهای غیردولتی در حمایت از حقوق مصرفکننده در کشور، چ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
36. موسوی الخمینی، روح‌الله (1410ق). الرسائل. ج 1، چ اول، قم: اسماعیلیان، چ اول
37. موسوی بجنوردی، میرزا حسن (1398ق). القواعد الفقیه، ج 1، چ دوم، نجف: نشر الآداب.
38. مهمان‌نوازان، روح‌الله (1390). خسارت قابل جبران در حقوق ایران، چ دوم، تهران: مجد.
39. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ جمعی دیگر از نویسندگان (1384). علوم جنایی (گزیده مقالات آموزشی برای ارتقاء دانش دست‌اندرکاران مبارزه با مواد مخدر در ایران)، ج 2، چ اول، تهران: سلسبیل.
40. نوری، میرزا حسین (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 13، چ اول، بیروت: مؤسسۀ آل البیت(ع) لاحیاء التراث.
41. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 14، چ اول، بیروت: مؤسسۀ آل‌البیت(ع) لاحیاء التراث.
 
References
- The Holy Quran
1. Abdul Salam, Mohammad, (1996). Theory of Sharia Policy (Regulations and Applications) , First Edition, Benghazi: Ghaz Younes University Press. (in Arabic)
2. Adel, Morteza; Ghaffari Farsaani, Behnam (2009). “Consumers' right to safe products” ,Quarterly Journal of Business Research, Volume 13, Number 51, Pages 25-88. (in Persian)
3. Azadi, Mohammad Reza (2012). Consumer applied rights, first edition ,Tehran: Majd. (in Persian)
4. Badini, Hassan (2005). Philosophy of Civil Liability , First Edition Tehran: Anteshar Co. (in Persian)
5. Bahman Pouri, Abdullah; Haeri, Mohammad Hassan (2010). “Critique and jurisprudential arguments of not permitting exchange” ,Journal of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Year 43, Issue 2, Pages 67-79. (in Persian)
6. Bahrami Ahmadi, Hamid (2012). Coercive guarantee (non-contractual requirements), first edition, Tehran: Imam Sadegh (AS) University. (in Persian)
7. Bahrami Ahmadi, Hamid (2010). Rules of jurisprudence: a summary of seventy-seven rules of jurisprudence and law (by applying the laws), second edition, Tehran: Imam Sadegh (AS) University . (in Persian)
8. Coleini, Muhammad ibn Ya'qub (1985). Sufficient principles ,Volume 2, Beirut  :Daar Saab and Daar Al-Taaref. (in Arabic)
9. Ebrahimi Salari, Taqi; Moghaddasi, Muhaddatha; Ashourzadeh, Azam (2014). »Consumer rights from the perspective of Islam and its performance in the Iranian economy«  ,Proceedings of the 8th Biennial Conference on Islamic Economics, Tehran: Tarbiat Modares University Institute of Economics, Volume 8, Number 1, Pages 51-83. (in Persian)
10. Ghaffari Farsani, Behnam, (2010). Consumer and her Fundamental Rights (A Look at the Consumer Protection Law) , First Edition, Tehran: Institute of Business Studies and Research. (in Persian)
11. Gilani, Reza; (2008). Human dignity in the view of creation and legislation, first edition, Tehran: Sadra Publishing . (in Persian)
12. Heidari, Alimorad (2014).» Critique of Legislative Policy on Crimes Against Consumer Rights in E-Commerce« ,Quarterly Journal of Parliament and Strategy, Year 21, No. 79, pp. 95-122.. (in Persian)
13. Helli, Muhammad ibn Hassan ibn Yusuf (1967). Explain the benefits in explaining the problems of the rules,  Volume 2, first edition, Qom: Ismailian. (in Arabic)
14. Hor Ameli, Mohammad Ibn Hassan (1993). Vasael al shiee. Research of the late Rabbani Shirazi, Volume 12, seventh edition, Tehran: Islamic Bookstore. (in Arabic)
15. Ibn Athir, Mubarak Ibn Muhammad (1999). Comprehensive principles in the hadiths of the Prophet. Volume one, ninth edition, Beirut: Dar al-fekr. (in Arabic)
16. Jawzia, Ibn Qayyim (1997). The ways of wisdom in the politics of Sharia. Collection of Essam Fars Al-Harastani, first edition, Beirut: Dar al-Jalil. (in Arabic(
17. Kale-Elvo, Jean; Stanmetz, Frank (2000). »Consumer definition« ,Translation: Abdul Rasool Qadak, Legal Research, Volume 3, Number 127, Pages 309-330. . (in Persian)
18. Katoozian, Nasser (1965). Civil Law Preparatory Course. Volume One, First Edition, Tehran: Faculty of Administrative Sciences and Business Management  of the University of Tehran. (in Persian)
19. Koosha, Jafar; Dehghani Sanij, Mohammad Reza (2017). »Criminal policy in economic crimes« ,Journal of Legal and Financial Knowledge, First Year, No. 2, pp. 85-101. (in Persian)
20. Mehmannavazan, Ruhollah (2011). Compensable damages in Iranian law, second edition, Tehran: Majd Publications. (in Persian)
21. Mohaghegh Damad, Seyed Mostafa (2001). Rules of jurisprudence: civil section , Volume one, eighth edition, Tehran: Islamic Sciences Publishing Center. (in Persian)
22. Mostafa Montaghami, Forough (2012). The role of non-governmental organizations in protecting consumer rights in the country , First Edition, Tehran: Institute of Business Studies and Research. (in Persian)
23. Mousavi Al-Khomeini, Ruhollah (1989). Al Rasaael ,Volume 1, first edition, Qom: Ismailian. (in Arabic)
24. Mousavi Bojnourdi, Mirza Hassan (1978). AL Qavaed Faghih, Volume 1, Second Edition, Najaf: Al-Adab Publishing. (in Arabic)
25. Najafi Aberandabadi, Ali Hossein; Another group of authors (2005). Criminal Sciences (excerpts from educational articles to improve the knowledge of anti-narcotics practitioners in Iran),Volume 2, First Edition, Tehran: Salsabil Publishing. (in Persian)
26. Nouri, Mirza Hussein (1987). Mustadrak al-Wasa'il and Mustanbat al-Masa'il,Volume 13, First Edition, Beirut: Al-Bayt (AS) Institute for the Revival of Heritage. (in Arabic)
27. Nouri, Mirza Hussein (1987). Mustadrak al-Wasa'il and Mustanbat al-Masa'il, Volume 14, First Edition, Beirut: Al-Bayt (AS) Institute for the Revival of Heritage. (in Arabic)
28. Payende, Abolghasem (2003). Approach to eloquence, fourth edition, Tehran: World of Knowledge. (in Persian)
29. Qala Jai, Muhammad Rawas (1988). Dictionary of the Language of the Jurists,second edition, Beirut: Daar Al-Nafaes for printing, publishing and distribution. (in Arabic)
30. Rabah, Ghassan (2005). New Consumer Protection Act, First Edition, Beirut: Zayn al-Haqqiya Publications. (in Arabic)
31. Rahnemoun, Raouf; Shaykh al-Islami, Asad (2011).» Protection of consumer rights and its territory in Shafi'i and Imami jurisprudence«  ,Journal of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Year 44, No. 1, pp. 77-97. (in Persian)
32. Saki, Mohammad Reza (2017). Economic criminal law , Fourth Edition,  Tehran: Forest and Immortal Publications. (in Persian)
33. Sanatkar, Hassan (2012). Market ethics: in addition to the fatwas of Imam Khomeini on business etiquett, sixth edition e, Qom: Book Garden Institute. (in Persian)
34. Shah Beigi, Iman, (2015). Comparative study of economic violations bodies, first edition,Tehran: Mizan.(in Persian)
35. Sheikh Ansari, Morteza Ibn Mohammad Amin (1990). Al Makaseb, Volume two, first edition, Qom: Dar al-Zakhayr. (in Arabic)
36. Sheikh Ansari, Morteza Ibn Mohammad Amin (1858). Makaseb, second edition, Qom: lithography. (in Arabic)
37. Sheikh Saduq, Muhammad ibn Ali ibn Babawiyah (2010). Al-Khasal Mahmudah and Al-Mazumah, Volume one, fifth edition, translated by Sadegh Hassanzadeh, Tehran: Armaghan Toobi Publications. (in Persian)
38. Sheikh Saduq, Muhammad ibn Ali ibn Babawiyah (1992). From the presence of the jurist, Volume 3, second edition, edited by Ali Akbar Ghaffari, Qom: Publisher of the Office of Islamic Publications affiliated with the Society of Seminary Teachers. (in Arabic)
39. Sheikh Tusi, Mohammad Ibn Hassan (1967). Enlarged in Imami jurisprudence, Volume 2, third edition, Tehran:  Mortazavieh School. (in Arabic)
40. Tamimi Maghribi, Abu Hanifa Nu'man bin Muhammad (1965). Aem Al Eslam , second edition, Qom: Publisher of Al-Bayt Institute. (in Arabic)
41. Tarihi, Fakhruddin bin Muhammad, (1996).majmae al Bahrain. Researcher Ahmad Hosseini Eshkevari , Third Edition, Tehran : Mortazavi Publishing. (in Arabic)