وضعیت حقوقی نفقه زن باردار در ازدواج موقت (نقدی بر مادۀ 1113 قانون مدنی و آرای فقها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

2 دانشیار، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 کارشناس ارشد، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

بین فقها در خصوص حق نفقه زوجه منقطعۀ باردار اختلاف‌های آشکاری مطرح شده است. بسیاری از فقها –که دیدگاهشان، قول اشهر بوده- با استناد به قاعدۀ «لانفقه للمتمتع‌بها»، زوجۀ منقطعه را ذاتاً محروم از حق نفقه می‌دانند. در مقابل، دیدگاه دوم، نظر شیخ طوسی و تابعان ایشان است که قائل بر وجوب پرداخت نفقه به زوجه منقطعه حامل شده‌اند. قانون مدنی در مادۀ 1113 نیز با تبعیت از دیدگاه نخست فقها، لزوم پرداخت نفقه به متعه حامل را مقید به شرط ضمن عقد کرده است. نگارنده با روش توصیفی -تحلیلی و پس از نقد و بررسی هر دیدگاه به‌همراه مستندات ارائه‌شده، چنین ارزیابی می‌کند که اگر از راه ادلۀ ثابت شود، نفقه باید به زوجۀ منقطعۀ حامل داده شود، هیچ‌گونه منافاتی با مقتضای فتوای فقهای امامیه مبنی بر عدم استحقاق نفقۀ زوجۀ منقطعه ندارد؛ زیرا الزام مرد به پرداخت نفقه، اعم است از اینکه زوجۀ منقطعه استحقاق آن را دارد یا خیر. علاوه‌بر ضعف ادلۀ ارائه‌شدۀ دیدگاه نخست، متقابلاً حکم وجوب نفقه از دو راه اثبات می‌شود: نخست از راه اخذ مفهوم مخالف از آیۀ 6 سورۀ طلاق که وصف حاملگی را علت منحصره برای ثبوت نفقه قلمداد کرده است و بر لزوم پرداخت نفقه دلالت دارد. دوم بر مبنای «اصالت نفقۀ حمل» که در این صورت حکم نفقه براساس عمومات ادلۀ باب نفقۀ اقارب، با ظهور بیشتری بر نفقۀ انساب دلالت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Legal Status of Alimony for Pregnant Women in Temporary Marriage (Critique of Article 1113 of the Iranian Civil Code and the Opinions of the Jurists)

نویسندگان [English]

  • 'Aref Bashiri 1
  • Hossein Aqaei Jannat Makan 2
  • Mozhgan Davoudi 3
1 Ph.D, Faculty of Theology, University of Mazandaran, Mazandaran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Law and Political Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
3 M.A., Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

There are clear differences among the jurists about the right to alimony of a separated pregnant wife. Many jurists, whose views are more popular, consider the separated wife to be inherently deprived of the right to alimony, citing the rule that "there is no alimony for a temporary wife". In contrast, Sheikh Tusi and his followers hold the second view and believe that it is obligatory to pay alimony to the separated pregnant wife. Under the article 1113 of the Civil Code of Iran that follows the first view of the jurists, the payment of alimony to a pregnant temporary wife becomes obligatory where the parties have set out a condition at the time of concluding the contract of mut'ah. Using a descriptive-analytical method and after reviewing each point of view along with the presented documents, the author evaluates that if it is proved by evidence that the alimony should be given to a separated pregnant wife there is no contradiction with the ruling of Imamiyyah jurists that the separated wife has no right to get alimony. It is because of the fact that it is obligatory for the husband to pay alimony whether the separated wife has the right to get the alimony or not. In addition to the weakness of the first argument, the ruling of the necessity of alimony is proved in two ways: First, by taking the opposite meaning from the verse 6 of the Surah Al-talaq which considers the description of pregnancy as the exclusive cause for proving alimony and indicates the need to pay alimony. Second, through the "originality of alimony of pregnancy" in which case the ruling of the necessity of alimony, based on the general evidence of alimony for close relatives, has more implication on lineage alimony.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alimony
  • Pregnant Woman
  • Temporary Marriage
  • Alimony of Relatives
  • Article 1113 of the Civil Code

مراجع

  1. ـ قرآن کریم

    1. ابن‌ادریس، محمد بن منصور بن احمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
    2. ابن‌براج، عبدالعزیز (1406ق). مهذّب‌الأحکام، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    3. اراکی، محمدعلی (1414ق). المسائل الواضحة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه.
    4. اردبیلی، احمد بن محمد (1386ق). زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران: انتشارات المکتبة‌الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    5. آل‌طاها، سید حسین؛ مختاری افراکنی، نادر؛ بشیری، عارف؛ نوری، سمیه (1398). «وضعیت حقوقی نفقه زن باردار در زمان عدۀ طلاق بائن»، مجلۀ پژوهش‌های فقهی، دورۀ 15، ش 1، ص 139-115.
    6. امامی، سیدحسن (1386). حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیة.
    7. بحرانی (آل عصفور). یوسف بن احمد (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
    8. تبریزی، جواد بن علی (1426ق). منهاج الصالحین، قم: انتشارات مجمع الإمام المهدی (عج).
    9. جمعی از مولفان (1389). فرهنگ‌نامۀ اصول فقه، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    10. حرّعاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة، قم: انتشارات مؤسسۀ آل البیت(ع).
    11. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی (1376). فقه الحکم الاسلامی: المهادنة، مجلۀ فقه اهل بیت، ش 11 و 12.
    12. حلی (فخر المحققین). محمد بن حسن بن یوسف (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: انتشارات مؤسسۀ اسماعیلیان.
    13. حلی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
    14. ------------ (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
    15. ------------- (1378). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، مشهد: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    16. خمینی، روح‌الله (1365). موازین قضایی از دیدگاه امام خمینی: حاوی جدیدترین استفتائات در زمینه مسائل قضایی، ترجمۀ حسین کریمی، تهران: شکوری.
    17. ------------- (1390ق). تحریرالوسیله، قم: دارالکتب العلمیة، مؤسسة مطبوعاتی إسماعیلیان.
    18. خوانساری، سید احمد بن یوسف (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    19. ----------------- (1369). التعلیقات علی الروضة البهیة، قم: زاهدی.
    20. خویی، ابوالقاسم (1368). اجود التقریرات، قم: کتابفروشی مصطفوی.
    21. روحانی، سید صادق (1429ق). منهاج الصالحین، قم: نشر آیت‌الله العظمی روحانی.
    22. ........................ (1412ق). فقه الصادق(ع)، قم: دارالکتاب - مدرسۀ امام صادق(ع).
    23. سبحانی، جعفر (1416ق). نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء، قم: مؤسسۀ الامام الصادق(ع).
    24. ------------ (1387). رسائل فقهیه، قم: مؤسسۀ تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق(ع).
    25. ------------- (1431ق). المبسوط فی أُصول الفقه، قم: انتشارات امام صادق(ع).
    26. سبزواری، سید عبدالأعلی (1413ق). مهذّب الأحکام، قم: انتشارات مؤسسۀ المنار - دفتر حضرت آیة‌الله.
    27. سیستانی، سید علی حسینی (1422ق). المسائل المنتخبة، قم: انتشارات دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی.
    28. -------------- (1417ق). منهاج الصالحین، قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی.
    29. شبیری زنجانی، سید موسی (1428ق). المسائل الشرعیة، قم: انتشارات مؤسسة نشرالفقاهة.
    30. شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی (1415ق). الانتصار فی انفرادات الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
    31. صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1409ق). من لا یحضره الفقیه، تهران: صدوق.
    32. صیمری، مفلح بن حسن (حسین) (1420ق). غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار الهادی.
    33. طباطبایی حائری، سید علی بن محمد (1418ق). ریاض المسائل، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
    34. طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: انتشارات المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    35. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: انتشارات کتابفروشی داوری.
    36. --------------------------- (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: انتشارات مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    37. فیض کاشانی، محمد محسن ابن شاه مرتضی (1396). مفاتیح الشرائع، تهران: انتشارات مدرسۀ عالی شهید مطهری.
    38. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، تهران: دارالکتب‌الإسلامیة.
    39. گلپایگانی، سید محمدرضا موسوی (1390ق). مختصر الأحکام، قم: دارالقرآن الکریم.
    40. لنکرانی، محمدفاضل (1422ق). الأحکام الواضحة، قم: انتشارات مرکز فقهی ائمه‌اطهار علیهم السلام.
    41. محسنی، محمدآصف (1429ق). حدودالشریع، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه.
    42. مدرس افغانی، محمدعلی (1362). المدرس الأفضل فیما یرمز و یشار إلیه فی المطول، قم: دارالکتاب.
    43. مروارید، علی‌اصغر (1410ق). الینابیع الفقهیة، بیروت: انتشارات الدار الإسلامیة.
    44. مشکینی، علی (1374). اصطلاحات الاصول و معظم بحثها، قم: نشر الهادی.
    45. مظفر، محمدرضا (1381). اصول الفقه، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    46. مکارم شیرازی، ناصر (1424ق). کتاب النکاح، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی بن ابی‌طالب(ع).
    47. منتظری، حسین‌علی (1413ق). الأحکام الشرعیة علی مذهب أهل البیت(ع)، قم: ،نشر تفکر.
    48. موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1431ق). نهج الرشاد، چ چهارم، قم: نشر نجابت.
    49. موسوی عاملی، شمس‌الدین محمد (1413ق). نهایة المرام فی تتمیم مجمع الفائدة والبرهان، قم: انتشارات مؤسسۀ نشر اسلامی.
    50. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن (1413ق). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، تهران: مؤسسۀ کیهان.
    51. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    52. وجدانی فخر، قدرت‌الله (1426ق). الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، قم: انتشارات سماء.

    References

    1. A group of authors (2010). Dictionary of Principles of Jurisprudence, Tehran: Institute of Islamic Sciences and Culture. (in Persian)
    2. Al-modarres Afghani, M. (1984). Al-modarres Al-Afzal, Qom: published the book. (in Arabic)
    3. Altaha, S; Mokhtari Afrakani, N; Bashiri, A; Nouri, S. (2019). “Legal status of pregnant woman alimony at the time of divorce”, Journal of Jurisprudential Research, Vol. 15, No. 1: Pages 139-115. (In Persian).
    4. Ameli (Shahid Thani), Z. (1990). Al-Rawdah Al-Bahiyyah in Sharh Al-Lama'a Damascus, Qom: Davari Bookstore Publications. (in Arabic)
    5. --------------------------- (1992). Problems of understanding until the refinement of Islamic law, Qom: Publications of the Islamic Enlightenment Foundation. (in Arabic)
    6. Araki, M (1993). Al-masael Al-wazeha, Qom: Publications of the Islamic Propaganda Office of the seminary. (in Arabic)
    7. Ardabili, A. (2008). Zobdat Al-bayan fi Ahkam Al-Quran, Tehran: Al-Jafari Publications for the Revival of Al-Jafari Works. (in Arabic)
    8. Bahrani (Al Asfur). Y. (1985). Al-hadaeq Al-nazerah, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the seminary teachers' association. (in Arabic).
    9. Clini, M. (1967). Al kafi, Tehran: Islamic Library Publications. (In Arabic).
    10. Emami, S. (2009). Civil low, Tehran: Islamic Publications. (in Persian).
    11. Faiz Kashani, M. (2018). Mafatih Al sharaye, Tehran: Shahid Motahari High School Publications. (In Arabic).
    12. Golpayegani, S. (1970). Mokhtasar Al Ahkam, Qom: Dar Al-Quran Al-Karim. (In Arabic).
    13. hilli (fakhr Al-muhagheghin). M. (1967). Izah Al-fawaed, Qom: Ismaili Institute Publications. (in Arabic)
    14. hilli, Allama, H. (1991). Montaha Al-mataleb, Mashhad: Islamic Research Complex. (in Arabic)
    15. ------------------- (1992). Al-Mokhtalaf Al-shia, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the seminary teachers' association. (in Arabic)
    16. ----------------- (2000). Tahrir Al-Ahkam, Mashhad: Al-Bayt Foundation, peace be upon them. (in Arabic)
    17. Horr Ameli, M. (1989). Al-wasael Al-shia, Qom: Al-Bayt Institute Publications. (in Arabic)
    18. Hosseini Khamenei, S. A. (1998). “Fiqh of Islamic ruling: Al-Mahadna”, Journal of Ahl al-Bayt jurisprudence, No. 11 & 12. (in Persian)
    19. Ibn Baraj, A. (1986). Al-mohazzeb Al-ahkam, Qom: Islamic Publishing Foundation. (in Arabic)
    20. Ibn Idris, M. (1990). Al-Sarawi Al-Hawi le tahrir Al-fatawi, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the seminary teachers' association. (in Arabic)
    21. Khansari, S. (1985). Jame Al-madark, Qom: Ismaili Institute. (in Arabic)
    22. -------------- (1991). Al-tallighat ala Alrowza Albahia, Qom: Zahedi Publications. (in Arabic).
    23. Khoei, A. (1990). Ajwad Al-Taqrirat, Qom: Mostafavi Bookstore. (in Arabic).
    24. Khomeini, R, (2012) tahrir Al-wasilah. Qom: Dar al-Kitab al-Alamiyah Publications, Ismaili Press Foundation. (in Arabic).
    25. ------------------- (1987). Judicial standards from Imam Khomeini's point of view: Contains the latest referendums in the field of judicial issues, Translator: Hossein Karimi. Tehran, Shakoori Publications. (in Arabic)
    26. Lankarani, M. (2001). Al Ahkam Al-Wazeha, Qom: Publications of the Center for the Jurisprudence of the Imams. (in Arabic)
    27. Makarem Shirazi, N. (2003). Ketab Al-Nekah, Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib School Publications. (in Arabic)
    28. Meshkini, A. (1996). Estelahat Al-Osul, Qom: Al-Hadi Publishing. (In Arabic).
    29. Mirza Qomi, A. (1992). Jame Al-shtat, Tehran: Kayhan Institute Publications. (in Arabic)
    30. Mohseni, M. (2008). Hodud Al-Sharaye, Qom: Publications of the Islamic Propaganda Office of the seminary. (in Arabic)
    31. Montazeri, H. A (1992). Al Ahkam Al-Shariya, peace be upon them, Qom: Publishing Thought. (in Arabic)
    32. Morvarid, A. (1990). Al yanabi Al-feqhia, Beirut: Islamic Islamic Publications. (in Arabic).
    33. Mousavi Ameli, SH. M. (1992). Nahayya Al-maram, Qom: Islamic Publishing House Publications. (in Arabic)
    34. Mousavi Ardebili, A. K (2010). Nahj Al-Rashad, Qom: Fourth Edition, Najabat Publishing. (In Arabic).
    35. Muzaffar, M. R (2003). Osul Al-fiqh, Qom: Qom Seminary Teachers Association, Islamic Publications Office. (in Arabic)
    36. Najafi, M. H (1984). Jawaher Al-Kalam. Beirut, Dar Al-Ihya Al-Tarath Al-Arabi Publications. (in Arabic).
    37. Rouhani, S. (2008). Fiqh al-Sadiq, Qom: Dar al-Kitab - Imam Sadegh, School. (in Arabic)
    38. -------------- (2008). Minhaj Al-Saleheen, Qom: published by Grand Ayatollah Rouhani. (in Arabic)
    39. Sabzwari, S. (1992). Mohazeb Al-ahkam, Qom: Al-Manar Institute Publications - Office of Hazrat Ayatollah. (in Arabic).
    40. Saduq, M. (1989). Man la yahzor Al faghih, Tehran: Sadough Publishing. (in Arabic)
    41. Seymari, M. (Hussein) (1999). Ghayat Al-maram, Beirut: Dar Al-Hadi. (in Arabic)
    42. Sharif Murteza, A. (1994). Al-Entesar fi Monfaredat Al Emamiah, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the seminary teachers' association. (in Arabic).
    43. Shobeiri Zanjani, S. (2007). Al-masael Alshriah, Qom: Al-Fiqh Publishing House Publications. (in Arabic).
    44. Sistani, S. (1996). Minhaj Al-Saleheen, Qom: the office of Hazrat Ayatollah Sistani. (in Arabic).
    45. --------------- (2001). Al-masael Al-montakhabah, Qom: Publications of the Office of Hazrat Ayatollah Sistani. (in Arabic)
    46. Sobhani, J. (1995). Nezam Al-Nekah fi Shariah, Qom: Imam Al-Sadiq Institute (AS). (in Arabic)
    47. ------------ (2009). Rasael al-Fiqhiyah, Qom: Imam Sadegh, Educational and Research Institute. (in Arabic)
    48. ------------- (2010). Al-Mabsut Fi Osul Al-Figh, Qom: Imam Sadegh Publications. (in Arabic).
    49. Tabatabai Haeri, S. (1997). Riyadh Al Masael, Qom: Al-Bayt Institute Publications, peace be upon them. (in Arabic).
    50. Tabrizi, J. (2005). Minhaj Al-Saleheen, Qom: Publications of Imam Al-Mahdi Assembly. (in Arabic).
    51. Tusi, M. (1967). Al-Mabsut fi Al-figh Al-Emamia, Tehran: Mortazavi Library Publications for the Revival of Al-Jaafari Works. (in Arabic)
    52. Vojdani Fakhr, G. A (2005). Al-Jawahir Al-Fakhriya, Qom: Samaa Publications. (in Arabic)
مجله علمی
دوره 18، شماره 1
فروردین 1401
صفحه 245-270

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 20 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 20 بهمن 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار