نقد تعمیم مجازات حبس به جرائم غیرمنصوص شرعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشکدۀ زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

مجازات حبس را بی‌تردید می‌توان از رایج‌ترین مجازات‌هایی دانست که در تمامی نظام‌های حقوقی جهان به‌کار می‌رود. در نظام حقوقی اسلام مجازات حبس فی‌الجمله و برای برخی جرائم مشخص تشریع شده است. مدعای این مقاله این است که در شریعت اسلام، حبس، به موارد منصوصی اختصاص دارد و نمی‌توان آن را به غیر موارد منصوص تعمیم داد. بنابراین، برخلاف تصور قانونگذار در موارد متعددی از مواد قانون مجازات اسلامی، نمی‌توان مرتکبان را به حبس تعزیری یا حدی (خارج از آن موارد منصوص) – آنچنان که در قانون مجازات اسلامی منعکس شده است - محکوم کرد. این مقاله برای اثبات مدعای خود، با طرح ادلۀ نقلی حبس، ادعای یادشده را اثبات می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Criticizing the Generalization of Imprisonment to Non-Stipulated Legal Crimes

نویسنده [English]

  • Seyyed Mohsen Fattahi
Assistant Professor, Faculty of Women and Family, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Imprisonment is undoubtedly the most common punishment used in all legal systems in the world. The Islamic legal system has legislated imprisonment for some of the crimes. This paper claims that Islamic law (Shari'a) has confined imprisonment to the cases stipulated in the Quran and Islamic traditions and it cannot be used for non-stipulated cases. Therefore, in spite of the legislator’s view, the offenders cannot be sentenced to imprisonment – based on ta'zīr or hadd- (except the cases stipulated in the clear Text), as it has been stipulated in Islamic Penal Code. This article proves its claim through discussing the traditional arguments of imprisonment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Detention
  • Imprisonment
  • Ta'zīr
  • Non-Stipulated Punishments
  • Legal Retribution
  1. - قرآن کریم.

    1. ابن أبی جمهور، محمد بن زین‌الدین (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم: دار سید الشهداء للنشر.
    2. ابن العربی، محمد بن عبدالله (1424ق). احکام القرآن، تحقیق و تعلیق محمد عبد القادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    3. ابن قیم، محمد بن ابی بکر (1428ق). الطرق الحکمیه فی السیاسه الشرعیه، تحقیق نایف بن احمد الحمد، مکه: دار عالم الفوائد.
    4. ابن منظور، محمد بن مکرم (1405ق). لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزة.
    5. ابوداود، ابن اشعث سجستانی (1410ق). سنن أبی داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد اللحام، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت،
    6. بیهقی، احمد بن حسین (1414ق). سنن البیهقی الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، مکة المکرمة: مکتبة دارالباز.
    7. ترمذی، محمد بن عیسی (1403ق). الجامع الصحیح (السنن الترمذی)، تحقیق و تصحیح، عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
    8. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد (1385ق). دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
    9. حر عاملی، محمد بن حسن (1416ق). وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة (30جلدی)، تصحیح و تحقیق محمدرضا حسینی جلالی، قم: مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث.
    10. حلّی، مقداد بن عبد اللّه سیوری (1425ق). کنز العرفان فی فقه القرآن، قم: مرتضوی.
    11. خوانساری، آقا جمال الدین محمد بن آقا حسین بن محمد (بی‌تا). التعلیقات علی الروضة البهیة، قم: منشورات المدرسة الرضویة.
    12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1361ق). معجم مفردات الفاظ القرآن، تهران: کتابخانۀ مرتضوی.
    13. راوندی، قطب‌الدین، سعید بن عبداللّه (1405ق). فقه القرآن، قم: انتشارات کتابخانۀ آیة‌الله مرعشی نجفی.
    14. زید بن علی (بی‌تا). مسند زید بن علی، بیروت: دارمکتبة الحیاة
    15. شوشتری، محمد قی (1406ق). النجعة فی شرح اللمعة، تهران: کتابفروشی صدوق.
    16. شوکانی، محمد بن علی (1413ق). نیل الأوطار، مصر: دارالحدیث.
    17. صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1413ق). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    18. طباطبائی، محمدحسین (بی‌تا). تفسیر المیزان، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
    19. طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
    20. طبری، محمد بن جریر (1422ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن، مصر: دار هجر.
    21. طبسی، نجم‌الدین (بی‌تا). موارد السجن فی النصوص و الفتاوی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    22. طریحی، فخرالدین بن محمد (1408ق). مجمع البحرین، به کوشش، سید أحمد حسینی، چ دوم، بی‌جا: مکتب النشر الثقافه الإسلامیة.
    23. طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الاحکام، تحقیق و تعلیق، سید حسن موسوی خرسان، الرابعه، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    24. فتحی بهنسی، احمد (1409ق). العقوبة فی الفقه الاسلامی، بیروت: دارالشروق.
    25. فراهیدی، خلیل بن احمد (1405ق)، کتاب العین، قم: مؤسسة دارالهجرة،
    26. قمی، علی بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
    27. کاظمی، فاضل، جواد بن سعد اسدی (بی‌تا). مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام، قم: مرتضوی.
    28. لنکرانی، محمد فاضل موحدی (1422ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة-الحدود، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
    29. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    30. مناوی، عبدالرؤوف (1415ق). فیض القدیر فی شرح جامع الکبیر، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    31. منتظری، حسینعلی (1415ق). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، قم: نشر تفکر.
    32. __________ (1417ق). نظام الحکم فی الاسلام، قم: سرایی.
    33. __________ (1429ق). مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر، قم: ارغوان دانش.
    34. موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات، قم: جامعة المفید.
    35. نوری، حسین (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسة آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث.

    References

    - Al-Qurʾān

    1. Abū Dāwūd, Ibn Ashath Sajistānī (1989). Sunan Abī Dāwūd, ed. Saʿīd Muḥammad al-Liḥām. Beirut: Dār al-Fikr. (in Arabic)
    2. Al-Bayhaqī, Aḥmad ibn al-Ḥusayn. (1993). Sunan al-Bayhaqī al-kubrā, ed. Muḥammad ʻAbd-al-Qādir. Meccā: Dār al-Bāz. (in Arabic)
    3. Behsanī, Fatḥī (1988). al-ʿUghūbah fī al-fiqh al-Islāmī, Beirut: Dār al-Shurūq. (in Arabic)
    4. Farāhīdī, al-Khalīl ibn Aḥmad (1984). Kitāb al-ʿayn, Qom: Dār al-Hijrah. (in Arabic)
    5. Al-Ḥillī, al-Miqdād ibn ʻAbd Allāh Suyūrī (2004). Kanz al-ʻirfān fī fiqh al-Qurʼān, Qom: Murtaḍawī. (in Arabic)
    6. Al-Ḥurr al-ʿĀmilī, Muhammad b. al-Ḥasan. (1995). Tafṣīl wasāil al-Shīʿa ilā taḥṣīl masāil al-sharīʿah, ed. Muḥammad Riẓā Ḥusaynī al-Jalālī, Qom: Āl al-Bayt li-Īḥyāʾ al-Turāth. (in Arabic).
    7. Ibn Abī Jumhūr, Muḥammad ibn ʻAlī (1983). ʻAwālī al-laʼālī al-ʻazīzīyah fī al-aḥādīth al-dīnīyah, Iran: Sayyid al-Shuhadāʼ Publishing. (in Arabic)
    8. Ibn al-ʻArabī, Muḥammad ibn ʻAbd Allāh (2003). Aḥkām al-Qurʼān, Beirut: Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah. (in Arabic)
    9. Ibn Manzūr, Muḥammad bin Mukarram. (1984). Lisān al-Arab, Qom: Nashr Adab al-Ḥawzah. (in Arabic)
    10. Ibn Qayyīm, Muḥammad bin Abī Bakr (2007). Al-Ṭuruq al-ḥukmīyyah fī al-sīyāsah al-sharʿīyyah, ed. Nāyif bin Aḥmad al-Ḥamd, Meccā: Aālam al-Fawʾid. (in Arabic)
    11. Kāẓimī, Jawād ibn Saʻd. (n.d.). Masālik al-ʾafhām ʾīlā ʾāyāt al-ʾaḥkām. Qom: Murtaḍawī. (in Arabic)
    12. Khvānsārī, Jamāl al-Dīn Muḥammad (n.d.). Al-taʻlīqāt ʻalā al-rawḍah al-bahīyyah, Qom: al-Madrasah al-Raḍavīyyah. (in Arabic)
    13. Al-Lankarānī, Muḥammad Fāḍil (1987). Tafṣīl al-sharīʿah fī sharḥ taḥrīr al-wasīla, al-ḥudūd, Qom: Author. (in Arabic)
    14. Al-Maghribī, Nuʿmān b. Muḥammad. (1965), Daʿāim al-Islām wa dhikr al-ḥalāl and ḥarām wa al-qaḍāyā wa al-aḥkām, Qom: Āl al-Bayt li-Īḥyāʾ al-Turāth. (In Arabic)
    15. Al-Makārim al-Shīrāzī, Naṣir (1995). Tafsīr nimūneh, Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmīyyah. (in Persian)
    16. Manāwī, Abd-al-raʾuūf. (1994). Fayḍ al-qadīr fī sharḥ jāmiʿ al-kabīr. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyah. (in Arabic)
    17. Misawī Ardabīlī, Sayyid ʿAbdulkarīm. (2006). Fiqh al-ḥudūd wa ṭaʿẓīrāt, Qom: Jāmiʿah al-Mufīd. (in Arabic)
    18. Muntaẓarī, Ḥusaynʿalī (1994). Dīrāsāt fī walāyah al-faqīh wa fiqh al-dawlah al-Islāmīyyah, Qom: Nashr Tafakkur. (in Arabic)
    19. Muntaẓarī, Ḥusaynʿalī (1996). Nīẓām al-ḥukm fī al-Islām, Qom: Nashr Saraʾī. (in Arabic)
    20. Muntaẓarī, Ḥusaynʿalī (2008). Mujazāthāye Islāmī wa ḥuqūq bashar, Qom: ’Arghawān Dānish. (in Persian)
    21. Nūrī, Ḥusayn (1987). Mustadrak al-wasāʾil wa mustanbaṭ al-masāʾil, Qom: Āl al-Bayt li-ʾĪḥyāʾ al-Turāth. (in Arabic).
    22. Qummī, ʻAlī ibn ʾIbrāhīm (1983). Tafsīr al-Qummī. Qom: Dār al-Kitāb. (in Arabic)
    23. Raghib al-ʾisfahānī, Ḥusayn bin Muḥammad (1942). Muʻjam mufradāt alfāẓ al-Qurʼān al-karīm, Tehran: Kitābkhānih Murtaẓawī. (in Arabic)
    24. Rāwandī, Qutb-al-dīn, Saʿīd bin Abdūllāh. (1984). Fiqh al-Qur’ān. Qom: Kitābhkanih Marashī Najafī. (in Arabic)
    25. Ṣadūq, Ibn Bābawayh, Muḥammad ibn, Ali (1992). Man lā yaḥḍuruhu al-faqīh, Qom: Daftar ʾIntishārāt Islāmī. (in Arabic)
    26. Shawkānī, Muḥammad ibn ʻAlī (1992). Nayl al-awṭār, Egypt: Dār al-Ḥadith. (In Arabic)
    27. Shooshtari, Muḥammad Taqi. (1985). al-Najʿah fī sharḥ al-lumʿah, Tehran: Kitābfurūshī Ṣadūq. (In Arabic)
    28. Ṭabarī, Muḥammad al-Jarīr. (2001). Jāmiʿ al-bayān fī tafsīr al-Qurʼān, Egypt: Dār Hijr. (in Arabic)
    29. Ṭabarsī, al-Faḍl ibn al-Ḥasan. (1993). Majmaʻ al-bayān fī tafsīr al-Qurʼān, Tehran: Naṣir Khusraw. (in Arabic)
    30. Ṭabasī, Najm al-Dīn. (n.d.). Mawārid al-sijn fī al-nuṣuṣ wa al-fatāwā. Qom: ʾIntishārāt Daftar Tablīghāt ʾIslāmī. (in Arabic)
    31. Ṭabāṭabāʾī, Muḥammad Ḥusayn (n.d.). al-Mīzān fī tafsīr al-Qurʼān. Qom: Jāmiʿah Mudarrisīn. (in Arabic)
    32. Tirmidhī, Muḥammad ibn ʻĪsá. (1983). al-Jāmiʿ al-ṣaḥīḥ (al-sunan lil Tirmidhī), ed. ʻAbd al-Raḥmān Muḥammad ʻUthmān, Beirut: Dār al-Fikr. (in Arabic)
    33. Ṭurayḥī, Fakhr al-Dīn bin Muḥammad (1987). Majmaʻ al-baḥrayn, ed. Sayyīd ʾAḥmad al-Ḥusaynī. [Tehran]: Maktabah al-Nashr al-Thiqāfah al-Islāmīyyah. (in Arabic)
    34. Ṭūsī, Muḥammad ibn al-Ḥasan, (1986). Tahdhīb al-aḥkām, ed. Sayyīd Ḥasan al-Mūsawī Kharasān, Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmīyah. (in Arabic)
    35. Zayd bin Ali (n.d.). Musnad Zayd bin Ali, Beirut: Dār Mactabah al-Ḥayāt. (in Arabic)