تحلیل فقهی حقوقی استیذان زن از شوهر در خروج از منزل با تأکید بر قاعدة معروف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدة الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

نظام حقوق خانواده در اسلام متضمن حقوق و تکالیفی است که از جانب شارع برای اعضای خانواده، از جمله زن و شوهر مقرر شده است. یکی از وظایف زن در خانواده، محدودیت خروج از منزل است. دربارة این حکم دیدگاه‌های گوناگونی بیان شده است. به‌طور کلی در مورد شرطیت استیذان برای خروج زن از منزل، دو نظریه میان فقهای شیعه وجود دارد: مطابق نظر مشهور فقها، زن مطلقاً و در هیچ شرایطی حق خروج از منزل را بدون اذن و رضایت شوهر ندارد و خروج بدون اذن شوهر موجب نشوز زن می‌گردد. نظر غیرمشهور این است که خروج زن بدون اذن شوهر در صورت تنافی با حق استمتاع وی ممنوع است؛ بنابراین در صورت مسافرت شوهر یا زمانی‌که شوهر نمی‌تواند هیچ‌گونه استمتاعی داشته باشد، خروج بدون اذن بلامانع است. این نوشتار درصدد آن است که با مراجعه و تحلیل ادلة فقهی، به‌ویژه آیات قرآن، به اثبات رساند که نظریة سومی وجود دارد و آن اینکه خروج زن از منزل نیازمند اذن شوهر است؛ اما وی باید با رعایت قاعدة معروف و رعایت مصالح خانواده که فراتر از مصلحت فردی است، دربارة استیذان زن تصمیم بگیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal-Jurisprudential Analysis of the Wife's Asking Permission from the Husband to Leave the House with Focus on the Popular Rule

نویسنده [English]

  • Mohammad Nozari Ferdowsiyeh
Assistant Professor, Faculty of Theology, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The family legal system in Islam includes the rights and obligations set by the Shari'a for family members, including husband and wife. One of the duties of a woman in the family is to limit the way out of the home. Various views have been expressed about this ruling. In general, there are two theories among Shi'ite jurists regarding the condition of permission for a woman to leave home. According to the famous opinion of jurists, a woman has absolutely no right to leave the house under any circumstances without her husband's permission and consent. And leaving without the husband's permission leads to the violation of marital duties. Based on the non-famous opinion, it is considered illegal for a woman to leave home without her husband's permission if it is against the right of husband’s sexual enjoyment. Therefore, if the husband travels or when the husband cannot have any enjoyment, wife may leave home without permission. Referring to and analyzing jurisprudential arguments, especially the verses of the Qur'an, this article seeks to prove that there is a third theory; that is the fact that it is obligatory for the wife to take the husband’s permission if she wants to leave home.  But he has to decide on the woman's pleas by following the popular rule and the interests of the family, which is beyond personal interest. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wife's Appeal
  • Husband's Permission
  • Wife's Departure from Home
  • Wife’s Violation of Marital Duties
  • Popular Rule

مراجع

  1. ـ قرآن کریم

    1. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
    2. اصفهانی، مجلسی دوم، محمدباقر محمد بن تقی (1407ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی.
    3. تبریزی، جواد (1416ق). صراط النجاة، قم: برگزیده.
    4. جوادی آملی، عبدالله (1375). زن در آینة جلال و جمال، قم: اسراء.
    5. حر عاملی، محمد ابن الحسن(1414). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
    6. حسینى مراغى، سید میرعبد‌الفتاح بن‌على (1417ق). العناوین الفقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    7. حلی (محقق)، نجم‌الدین جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
    8. حمیرى، عبدالله بن جعفر (1413ق). قرب‌الإسناد، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
    9. خویى، سید ابو القاسم (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
    10. رئوف، هبه (1377). مشارکت سیاسی زن، ترجمة محسن آرمین، تهران: قطره.
    11. سبزواری،(محقق). محمدباقر (بی‌تا). ذخیرة المعاد، قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث
    12. ضیائی‌فر، سعید (۱۳۸۸). ‌تأثیر اخلاق در اجتهاد: گفت‌وگو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    13. طباطبایى حکیم، سید محسن (1416ق). مستمسک العروة الوثقى، قم: مؤسسة دار التفسیر.
    14. طباطبایی، محمدحسین (۱۳۸۵). ترجمة تفسیر المیزان، ترجمة موسوی همدانی، تهران: دارالعلم.
    15. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1380). ترجمة مجمع البیان، ترجمه و نگارش علی کرمى، چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
    16. طوسى، ابو جعفر محمدبن‌حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    17. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن على (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشى داورى.
    18. ــــــــــــــــــ (1414ق). مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، چ اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة
    19. عاملی، محمد بن علی موسوی (1372). نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم: نشر اسلامى.
    20. فیروزآبادى، محمدبن‌یعقوب (1407ق). القاموس المحیط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
    21. قمّى، صدوق، محمّدبن‌على‌بن‌بابویه (1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    22. کاتوزیان، ناصر (۱۳۶۸). حقوق مدنی خانواده، ت‍ه‍ران: به‌نشر‏‫.
    23. کلینى، ابو جعفر محمدبن‌یعقوب (1407ق). الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    24. مصباح یزدی، محمدتقی (1380). نظریة حقوقی اسلام، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    25. مکارم شیرازی، ناصر (1398). (پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، به آدرس:

    (http://persian.makarem.ir/estefta/?mit=1332&sid=127377#127377

    1. ـــــــــــــــــــ (1411 ق). القواعد الفقهیة، قم: مدرسة امام امیرالمؤمنین(ع).
    2. مؤسسة دائرة‌المعارف الفقه الاسلامی،(1426). موسوعة الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت(ع )، قم: مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، چ اول.
    3. نجفى، محمدحسن (1421ق). جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، قم: مؤسسة دائرة‌المعارف فقه اسلامى.
    4. یوسف بن مطهر (حلى)، حسن (1416ق). تذکره الفقهاء، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث.

     

    References

    - The Holy Quran

    1. Ibn Manzoor, Mohammad Ibn Mokrram (1993 AD). The language of the Arabs, Beirut Dar al-Fikr for printing, publishing and distribution. (in Arabic)
    2. Isfahani, Majlisi II, Mohammad Baqir Mohammad ibn Taqi (1986AD). The information in which the news is refined, investigated by Sayyed Mahdi Raja'i, Qom, Maktabeh Ayatollah al-Marashi. (in Arabic)
    3. Tabrizi, Mirza Javad (1995AD). The way of salvation, Qom, Bargozideh. (in Arabic)
    4. Javadi Amoli, Abdullah (1996AD). Woman in the mirror of glory and beauty, Qom, Esraa. (in Persian)
    5. Hor Ameli, Mohammad Ibn Al-Hassan (1993AD). Details of Shiite means to study Sharia issues, Qom , al-Albayt (AS) Institute for the Revival of Heritage(in Arabic)
    6. Hosseini Maraghi, Sayyed Mir Abd al-Fattah bin Ali (1996AD). Al-Anawin al-Fiqhiya, Qom, Office of Islamic Publications affiliated with the Jameyeh Modarresin of Howzeh Elmiyeh of Qom. (in Arabic)
    7. Hali (researcher), Najmuddin Ja'far ibn Hassan (1987AD). Islamic Sharia in Halal and Haram Matters, Qom, Ismailian Institute. (in Arabic)
    8. Hemyari, Abdullah ibn Ja'far (1992AD). Proximity of documents, Qom, Al-albayt Institute Leehya-Attoras. (in Arabic)
    9. Khoei, Sayyed Abo al-Qasim (1997AD). Encyclopedia of Imam al-Khoei, Qom Foundation for the Revival of the Works of Imam al-Khoei. (in Arabic)
    10. Raouf, Hebeh (1998AD). Women's Political Participation, translated by Mohsen Armin, Tehran, Qatreh. (in Persian)
    11. Sabzevari, (researcher). Mohammad Baqir, (Bi Ta), al-Ma'ad Reserve, Qom, Al-albayt (AS) Institute Leehya-Attoras(in Arabic)
    12. Ziaeifar, Saeed (2009AD). The effect of ethics in ijtihad, interview with a group of professors of the seminary and university, Qom, Institute of Islamic Sciences and Culture.
    13. Tabatabai Hakim, Sayyed Mohsen (1995AD). Mostamsak al-Urwa al-Wothqa, Qom, Dar al-Tafsir Institute. (in Arabic)
    14. Tabatabai, Mohammad Hossein (2006AD). Translation of Tafsir al-Mizan, translated by Mousavi Hamedani, Tehran, Dar al-Alam. (in Persian)
    15. Tabarsi, Fazl Ibn Hassan (2001AD). Translated of Majma 'al-Bayan, translated and written by Ali Karami, First Edition, Tehran, Ministry of Culture and Islamic Guidance. (in Persian)
    16. Tusi, Abu Ja'far Mohammad ibn Hassan (1966 AD). Extended in Imami jurisprudence, Tehran Maktabah al-Mortazavi for the Revival of al-Jaafari's works. (in Arabic)
    17. Ameli (Shahid Thani), Zayn al-Ddin Ibn Ali (1989 AD). Al-Rawdah al-Bahiyya in Sharh al-Loma'a al-Damashqiya, Qom,Davari Bookstore.(in Arabic)
    18. _________________ (1993AD). The Problems of Understanding the Refinement of Islamic Laws, First Edition, Qom, Islamic Knowledge Institute.(in Arabic)
    19. Ameli, Mohammad Ibn Ali Mousavi (1993AD). The end of the ideals in the brief description of Islamic law, Qom, Islamic publication. (in Arabic)
    20. Firuzabadi, Mohammad Ibn Ya'qub (1986AD). Dictionary of the environment, Beirut, al-Resalah Institute. (in Arabic)
    21. Qommi, Saduq, Mohammad Ibn Ali Ibn Babawayh (1992AD). One who is not at the Presence of Faqih, Qom, Islamic Publications Office. (in Arabic)
    22. Katoziyan, Naser (1989AD), Family Civil Law, Tehran, Beh Nashr. (in Persian)
    23. Koleini, Abu Ja'far Mohammad Ibn Ya'qub (1986 AD). Al-Kafi, Tehran, Dar al-Kotob al-Eslamiyah. (in Arabic)
    24. Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi (2001AD). Islamic Legal Theory, Qom Imam Khomeini Educational and Research Institute. (in Persian)
    25. Makarem Shirazi, Naser (2019AD). (Information base of the office of Ayatollah Makarem Shirazi, at:

    (http://persian.makarem.ir/estefta/?mit=1332&sid=127377#127377)

    1. _____________(1990AD). Rules of jurisprudence, Qom, School of Imam Amir al-Mo'minin, )peace be upon him(. (in Arabic)
    2. Institute for the Encyclopedia of Islamic Jurisprudence (2005AD). Encyclopedia of Islamic jurisprudence according to the religion of the Ahl al-Bayt (AS), first edition, Qom , Institute for the Knowledge of Islamic jurisprudence. (in Arabic)
    3. Najafi, Mohammad Hassan (2000AD). Javahir al-Kalam in the new reward, Qom, the Institute for encyclopedia of Islamic jurisprudence. (in Arabic)
    4. Yousuf Ibn Motahhar (Helli), Hassan (1995AD). Tazkerato al Foqaha, Qom, al-Albayt (AS) Institute for the Revival of Heritage(in Arabic)
مجله علمی
دوره 17، شماره 4
دی 1400
صفحه 1401-1422

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 تیر 1399
  • تاریخ بازنگری: 23 شهریور 1399
  • تاریخ پذیرش: 23 شهریور 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار