تحلیلی بر شبهات شهادت بانوان در اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 عضو هیأت علمی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی)ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

شهادت شهود به‌عنوان یکی از ادلۀ اثبات دعوا پذیرفته شده است. اما در میزان اعتبار و حجیت شهادت زنان نسبت به مردان تفاوت‌هایی وجود دارد که این موضوع شائبۀ تبعیض در برخی احکام اسلامی را در میان مسلمین ایجاد کرده است. باید توجه داشت در استنتاج قواعد و احکام فقهی و حقوقی، تفاوت‌های جنسی مورد توجه قرار می‌گیرد. اما عدم تبیین مناسب این تفاوت‌ها و فلسفه و حکمت آنها به‌تدریج موجب ترویج شبهات فمینیستی و نارضایتی از آموزه‌های دینی می‌شود. در این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی در پاسخگویی به شبهات، به ادلۀ مختلف تفاوت جنسی هم در متون دینی و روایی و هم مطالعات بین‌رشته‌ای پرداخته شده است. همچنین با ارائۀ ادلۀ دیدگاه مشهور و استنباط مبتنی بر کلی‌نگری و انصاف برای قضاوت صحیح و کامل دربارۀ حقوق زن، در پاسخ به شبهات وارد بر تفاوت جنسی در مسئلۀ شهادت به تبیین تفاوت‌های جسمی و ادراکی و اصل «تناسب و هماهنگی تفاوت‌های تکوینی با تشریعی» پرداخته شده و استنتاج شده است که تفاوت جنسی در مسئلۀ شهادت و نابرابری او با مرد در مسئلۀ شهادت در تناسب با طرح حکیمانۀ عالم تکوین بوده است و تبعیض تلقی نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Doubts about Testimony of Women in Islam

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Yaqouti 1
  • Ma'soumeh Moradi 2
1 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Faculty of Literature and Humanities, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Faculty Member, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Yadegar Imam Khomeini Branch )Shahr Rey(, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Witness testimony has been accepted as evidence. However, there are differences in the validity and authenticity of women's testimony over men, which has led to the doubt about discrimination in some Islamic rulings among Muslims. It should be noted that gender differences are considered in inferring the rules and jurisprudential and legal rules. However, the lack of proper explanation of these differences and their philosophy and wisdom gradually led to the promotion of feminist suspicions and dissatisfaction with religious teachings. Using a descriptive-analytical method for answering doubts, this research has discussed the different evidences for gender difference both in religious texts and inter-disciplinary studies. Presenting the arguments of the famous view and using a holistic–based deduction and fairness for correct and complete judgment about women's rights, in response to doubts about gender differences in the issue of testimony, this paper explains the physical and perceptual differences and the principle of “coordination of creation and legislation differences". It was concluded that gender difference in the issue of woman’s testimony and her inequality with man’s testimony has been in accordance with the wise plan of the world creation and it is not considered discrimination. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Testimony of Women
  • Gender Inequality
  • Evidence of Rulings
  • Famous Jurists
  1. ابن‌ادریس، محمد بن منصور بن احمد (بی‌تا) . السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  2. ابن‌حمزه، ابی جعفر محمد بن علی الطوسی (بی‌تا). الوسیله الی نیل الفضیله، تحقیق محمد حسون، قم: منشورات کتابخانۀ آیه‌الله مرعشی نجفی.
  3. ابن‌سعید هذلی، ابوزکریا نجیب‌الدین یحیی بن الحسن بن سعید هذلی (1405ق). الجامع للشرایع، تحقیق جمعی از نویسندگان زیر نظر جعفر سبحانی، چ اول، قم: مؤسسۀ سید الشهداء.
  4. ابن‌عربی، ابوبکر بن العربی المالکی (1424ق). احکام القرآن، محقق محمد عبدالقادر عطا، چ سوم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  5. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1408ق). لسان العرب، ج7، چ اول، بیروت: دار احیا التراث العربی.
  6. ابوصلاح حلبی، تقی بن نجم‌الدین بن عبیدالله (1410ق). الکافی فی الفقه، چ اول، بیروت: مؤسسۀ فقه الشیعه الدار الاسلامیه.
  7. بریزندین، لوآن (1395). مغز زنانه، ترجمۀ محسن دهقانی و سهیلا پیمانی، چ دوم، تهران: رشد.
  8. ثقفی تهرانی، میرزا محمد (1376). روان جاوید در تفسیر قرآن، چ دوم، تهران: برهان.
  9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1377). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
  10. جمعی از نویسندگان (1385). جستاری در هستی‌شناسی زن، چ پنجم، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  11. جوادی آملی، عبدالله (1371). زن در آئینه جلال و جمال، قم: مرکز نشر فرهنگی رجاء، چاپ دوم.
  12. الحرالعاملی، محمد بن الحسن (بی‌تا). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج18، تحقیق عبدالرحیم الربانی الشیرازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  13. حسن‌خانی، احمدرضا (1389). «نگاهی به دیدگاه‌های مفسران در مورد گواهی (شهادت) زنان در قرآن»، فصلنامۀ پژوهش‌های قرآنی، ش61، سال شانزدهم، ص 234 -206.
  14. حسینی شیرازی، سید محمد (1400ق). تقریب القرآن الی الاذهان، ج3، چ دوم، بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
  15. حسینی‌نژاد، حسینقلی(1388). ادلۀ اثبات دعوا، چ دوم، تهران: دانش نگار.
  16. داورپناه، ابوالفضل (1375). انوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج4، تهران: صدرا.
  17. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد بن مفضل (1412ق). المفردات فی غریب القرآن، ج 1، چ اول، دمشق-بیروت: دار العلم - الدار الشامیه.
  18. الراوندی، سعید بن عبدالله بن الحسین بن هبه الله بن الحسن (1405ق). فقه القرآن، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
  19. رشید رضا، محمد رشید بن علی‌رضا بن محمد شمس‌الدین بن محمد بهاءالدین بن منلا علی خلیفه القلمونی الحسینی (1990). تفسیر المنار، ج 3، بیروت: ناشر الهیئه المصریه العامه لکتاب.
  20. ریتزر، جورج (1383). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
  21. زحیلی، وهبه (1411ق). التفسیر المنیر، بیروت: دارالکفار المعاصر.
  22. زیبایی‌نژاد، محمدرضا؛ سبحانی، محمدتقی (1385). درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، چ سوم، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  23. سید قطب (1378ش ). تفسیر فی ظلال القرآن، ترجمۀ مصطفی خرم‌دل، تهران: احسان.
  24. شلسینگر، لارا (1386). قدرت زن، ترجمۀ دنیس آژیری، چ اول، تهران: ثالث.
  25. شهید اول، ابی عبدالله شمس‌الدین محمد بن الشیخ جمال‌الدین مکی بن الشیخ شمس‌الدین محمد بن حامد بن احمد المطلبی العاملی البناطی الجزینی (بی‌تا). المعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بی‌جا.
  26. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی (بی‌تا). رسائل، قم: مکتبه بصیرتی.
  27. شهید ثانی، زین‌الدین الجبلی العاملی (1387 ق). شرح لمعه الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، تعلیق آقای سید محمد کلانتر، ج 3، قم: دار التفسیر.
  28. صدوق، محمد بن علی بن بابویه ( 1413 ق ). من لایحضره الفقیه، قم: جامعۀ مدرسین.
  29. صهرشتی، شیخ نظام‌الدین ابوعبدالله (1374ش). اصباح الشیعه بمصباح الشریعه، قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
  30. طباطبایی، سید علی (1412ق). ریاض المسائل فی بیان الحکام بالدلائل، قم: مؤسسۀ آل‌البیت، چاپ سنگی.
  31. طباطبایی، محمدحسین (1983). المیزان فی تفسیر القرآن، چ پنجم، بیروت: مؤسسۀ اعلمی.
  32. طبرسی، ابوعلی الفضل بن الحسن ( 1375 ش). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمد بیستونی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی شرکت به‌نشر.
  33. طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح و تعلیق محمدباقر بهبودی، قم: مکتبه المرتضویه لاحیاء التراث الجعفریه.
  34. علامه حلی، ابی منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی ( 1419ق). قواعد الاحکام، ج 3، چ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
  35. ------------------------------ (1371). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم: انتشارات مؤسسۀ نشر الاسلام .
  36. فرح‌زادی، علی‌اکبر (1379). «امر ارشادی و مولوی در اصول شیعه»، مجله مقالات و بررسی‌ها (دانشگاه تهران)، ش 68 .ص 66
  37. علائی رحمانی، فاطمه ( 1369). زن از دیدگاه نهج‌البلاغه، بی‌جا: سازمان تبلیغات اسلامی.
  38. فضل‌الله، سید محمدحسین (1383). زن از نگاهی دیگر، ترجمۀ مجید مرادی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل وابسته به انتشارات امیرکبیر.
  39. --------------------- (1405ق). من وحی القرآن، چ پنجم، بیروت: دارالزهراء.
  40. قربان‌نیا، ناصر ( 1384 ). زن در قانون مجازات، بازپژوهشی حقوق زن، تهران: روز نو .
  41. قنواتی، جلیل (1379). «سیر تاریخی حقوق زن در قوانین موضوعۀ ایران»، کتاب نقد، ش17، ص 70-41.
  42. کاتوزیان، ناصر (1383). مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  43. گرجی، ابوالقاسم (1377) . روزنامۀ زن، ش 145، مورخه 25/11/1377.
  44. گرنت، تونی (1381). زن بودن. ترجمه فروزان گنجی‌زاده، تهران: ورجاوند.
  45. گولد، جولیوس؛ ویلیام کولب (1384). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ گروه مترجمان به کوشش محمدجواد زاهدی، تهران: مازیار.
  46. لاهیجی، بهاءالدین محمد بن علی (1340). تفسیر شریف لاهیجی، تصحیح محمدابراهیم امینی، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علمی.
  47. مجلسی، محمدباقر ( 1374). بحارالانوار، چ سوم، تهران: دار‌ الکتب الاسلامیه
  48. محقق حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن الحسن( 1377 ش ) شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تعلیق سید صادق شیرازی، ج4، تهران،: استقلال.
  49. مدرسی، محمدتقی (1411ق). من هدی القرآن، چ اول، تهران: دارالمحبی الحسین.
  50. مشکینی، علی (1348). اصطلاحات الاصول، چ دوم، قم: یاسر، چاپ دوم.
  51. مشیرزاده، حمیرا (1378). از جنبش تا نظریۀ اجتماعی تاریخ دو قرن فمینیسم، تهران: شیراز.
  52. مطهری، مرتضی (1359). نظام حقوق زن در اسلام، چ نهم، قم: جامعۀ مدرسین.
  53. ........................... ( 1371). زن و گواهی (قسمت اول). پیام زن، ش 7، به نقل از وبگاه اینترنتیmortezamotahari.comتاریخ 20/1/1390.
  54. مغنیه، محمدجواد (1981) .التفسیر الکاشف. ج 1، چ سوم، بیروت: دارالعلماءللملایین.
  55. مقدس اردبیلی، مولی احمد (1417ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج12، چ دوم، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
  56. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، ج 2، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  57. الموسوی الخمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیله، ج 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  58. مهدوی، محمدصادق؛ صبوری، خسرو؛ شاهی، حبیب (1382). «ساختار توزیع قدرت در خانواده»، مطالعات زنان، سال اول، ش 2. ص 36
  59. نجفی، محمدحسن (1981). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج41 و26، چ هفتم، بیروت: داراحیاء التراث العربی.

Resources

  1. A group of authors (2006). Research in the ontology of women, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute Publications, fifth edition. (in Persain)
  2. Abu Salah Halabi, T. I.N. I. O. (1990). Sufficient in jurisprudence, Beirut: Institute of Shiite Jurisprudence Al-Dar Al-Islamiya, first edition. (in Arabic)
  3. Alaei Rahmani, F.(1990). Woman from the perspective of Nahj al-Balaghah, misplaced, Islamic Propaganda Organization. (in Persain)
  4. Al-Harr al-Ame, M. I.A. (No date). Shiite means to study Sharia issues, 18, research of Abdul Rahim Al-Rabbani Al-Shirazi, Beirut, Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi. (in Arabic)
  5. Allama Hali, A.M. Al-H. I. Y. I. Al-M. Al-A .(1992). Different Shiites in the rules of Sharia, Qom: Publications of the Publishing Institute of Islam. (in Arabic)
  6. Allama Hali, A.M. Al-H. I. Y. I. Al-M. Al-A.(1999). Ghaved-AL-Ahkam, Vol. 3, Qom: National Publishing Institute for Teachers Association, first edition. (in Arabic)
  7. Al-Musawi Khomeini, S.R .( No date). Tahrir-Ul-vasile, Vol. 4, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Qom Seminary Teachers Association. (in Arabic)
  8. Al-Rawandi, S. A. I.H. I.H.A. I. A. (1985). Fiqh of the Quran, Qom: Library of Ayatollah Marashi Najafi. (in Arabic)
  9. Brizendin, L. (2015). Women's brain, Translated by Mohsen Dehghani and Soheila Peymani, Tehran: Roshd, second edition. (in Persain)
  10. Davarpanah, Afshin (1996). The light of mysticism in the interpretation of the Qur'an, Vol. 4, Tehran: Sadra Publications. (in Persain)
  11. Farahzadi, A.A. (2000). “Amr Ershadi and Rumi in Shiite principles”, Journal of Articles and Reviews (University of Tehran), 68. (in Persain)
  12. Fazlullah, S. M. H. (1985). From the revelation of the Qur'an, Beirut, Dar al-Zahra, fifth edition. (in Arabic)
  13. Fazlullah, S. M.H. (2006). Woman from another perspective. Translated by Majid Moradi, Tehran: Amir Kabir International Publishing Company. (in Persain)
  14. Gorji, A.(1998). Women's newspaper, Sh 145, dated 25/11/1377. (in Persain)
  15. Gould, J., L. Colb. W. (2005). Social science culture, Translated by Mohammad Javad Zahedi, Tehran, Maziar Publications. (in Persain)
  16. Grant, T. (2002). Being a woman, Translated by Forouzan Ganjizadeh, Tehran, Varjavand. (in Persain)
  17. Hassan Khani, A. R. (2010). “A look at the views of commentators on the testimony of women in the Qur'an”, Quarterly Journal of Quranic Research, Vol. 61, Year 16, pp. 206-234. (in Persain)
  18. Hosseini Nejad, H.(2009). Evidence of litigation, Tehran: Daneshnegar Publications, second edition. (in Persain)
  19. Hosseini Shirazi, S.M. (1980). Approximation of the Qur'an to the mind, Vol. 3, Beirut: Al-Wafa Institute. (in Persain)
  20. Ibn Arabi, A. B. I.A. A. (2003). The rules of the Qur'an. Researcher Mohammad Abdul Qadir Atta, Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya, third edition. (in Arabic)
  21. Ibn Hamza, A. J. M. I. A. A. (No date). The means to the attainment of virtue, Research by Mohammad Hassoun, Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library Publications. (in Arabic)
  22. Ibn Idris, M. I. M. I. A. (No date). Al-Sara'ir al-Hawi to write the fatwas, Vol.2, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Qom Seminary Teachers Association. (in Arabic)
  23. Ibn Manzoor, M. I.M.(1988). Arabic Language, Vol.7, Beirut, Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi, Beirut, First Edition. (in Arabic)
  24. Ibn Saeed Hazli, A. Z. N. Y. B. A. B. S. H. (1985). Al-Jame 'for Sharia, a collective research by authors under the supervision of Jafar Sobhani, Qom: Sayyid al-Shuhada Institute, first edition. (in Arabic)
  25. Jafari Langardavi, M. J. (1998). Legal terminology, Tehran, Ganj-e-Danesh Publications. (in Persain)
  26. Javadi Amoli, A. (1992). Woman in the mirror of glory and beauty, Qom: Raja Cultural Publishing Center, second edition. (in Persain)
  27. Katozian, N. (2004). Introduction to Law and Study in the Iranian Legal System, Tehran, Anteshar Co. (in Persain)
  28. ​​Lahiji, B.u. M. A.(1961). Tafsir Sharif Lahiji, Edited by Mohammad Ebrahim Amini, Tehran, Scientific Press Institute. (in Arabic)
  29. Mahdavi, M. S, Saburi, Kh, Shahi, H. (2003). Structure of power distribution in the family, women's studies, first year, second issue. (in Persain)
  30. Majlisi, M. B. (1995). behar- ol-anwar, Tehran, Islamia, third edition. (in Arabic)
  31. Makarem Shirazi, N. (1995). Sample Interpretation, Vol. 2, Tehran: Islamic Library. (in Persain)
  32. Mehrpour, H. (1999). Investigating the value of female testimony in the relevant Iranian laws and its jurisprudential principles, Mofid Quarterly, No. 18.(in Persain)
  33. Meshkini, A.(1969). Terms of principles, Qom: Yaser Publications, second edition. (in Arabic)
  34. Modarressi, M. T. (1991). From the guidance of the Quran, Tehran: Dar Al-Mohebbi Al-Hussein, first edition. (in Arabic)
  35. Mohaqeq Hali, A. al-Q. N.J. al-H.(1998). Sharia of Islam in matters of halal and haram, Suspension of Seyed Sadegh Shirazi, Vol. 4, Tehran: Esteghlal Publications. (in Arabic)
  36. Moshirzadeh, H. (1999). From the movement to the social theory of the history of two centuries of feminism, Tehran, Shiraz Publishing. (in Persain)
  37. Motahari, M. (1980). The system of women's rights in Islam, Qom: Teachers Association, ninth edition. (in Persain)
  38. Motahari, M. (1992). Woman and Certificate (Part I), Payam-e-Zan, Sh7. According to the website www.mortezamotahari.com on 2011/9/4 (in Persain)
  39. Mughniyeh, M. J, (1981). Al-Tafsir Al-Kashif, Vol. 1, Beirut, Dar al-Ulama al-Malayan, third edition. (in Arabic)
  40. Muqaddas Ardabili, M.A. (1997). Complex of benefits and argument in the explanation of the guidance of the mind, Vol. 12, Qom: Islamic Publishing Institute for the Association of Teachers, Second Edition. (in Arabic)
  41. Najafi, M.H. (1981). The jewel of the word in the explanation of the laws of Islam, Vol. 41 and 26, Beirut, Darahiyah Al-Tarath Al-Arabi, seventh edition. (in Arabic)
  42. Qanawati, J.(2000). “The historical course of women's rights in the relevant laws of Iran”, Book Review, No. 17, pp. 40-71. (in Persain)
  43. Qurbannia, N.(2005). Women in the Penal Code, Women's Rights Review, Tehran: New Day. (in Persain)
  44. Ragheb Isfahani, A.H. I. M.I. M.(1992). Vocabulary in the strange Qur'an, Vol. 1, Damascus-Beirut, Dar Al-Alam - Al-Dar Al-Shamiya, first edition. (in Arabic)
  45. Rashid Reza, M.R. I. A. R. I.M. Sh.D. I.M.B.I. M. A. Kh.Q.H. (1990). Tafsir Al-Manar, 3, Beirut: publisher of Al-Haya Al-Masriya Al-Aamah . (in Arabic)
  46. Ritzer, G. (2004). Sociological theories in the contemporary era, Translated by Mohsen Thalasi, Tehran, Scientific Publications. (in Persain)
  47. Saduq, M.I. A.I.B. (1984). From the presence of the jurist, Qom: Teachers Association. (in Arabic)
  48. Saghafi Tehrani, M.M. (1997). The Eternal Spirit in the Interpretation of the Qur'an, Tehran, Borhan Publications, second edition. (in Persain)
  49. Sahreshti, Sh. N. A. A. (1995). Shiite lighthouse with Sharia lighthouse, Qom: Imam Al-Sadiq Foundation, peace be upon him. (in Arabic)
  50. Q. (1999). Tafsir Fi Zalal Al-Quran, translated by Mustafa Khorramdel, Tehran, Ehsan Publications. (in Persain)
  51. Schlesinger, L. (2007). Female power, Translated by Dennis Azhiri, Tehran, Third Edition, First Edition. (in Persain)
  52. Shahid Aval, AA. Sh. M. I.SH. J.M. I.Sh.Sh. M.I.H.I. A. M. A.B . (unpublished). The Damascus people in the jurisprudence of the Imams, nowhere. (in Arabic)
  53. Shahid Thani, Z. al-D. b. A. b.A. A. J. (unpublished). Qom: Insight School. (in Arabic)
  54. Shahid Thani, Z. J. A.(2008). Explanation of the fasting place in the explanation of the Damascus crowd , Suspension of Mr. Seyyed Mohammad Kalantar, 3, Qom: Dar al-Tafsir Publications. (in Arabic)
  55. Tabarsi, A. A. Al-F. Al-H. (1996). Complex of Statement in the Interpretation of the Qur'an, Translated by Mohammad Bistoni, Mashhad, Astan Quds Razavi Publishing Company. (in Persain)
  56. Tabatabai, M. H. (1983). Balance in the interpretation of the Qur'an, Beirut: Scientific Institute, Fifth Edition. (in Persain)
  57. Tabatabai, S. A.(1992). Riyadh issues in the expression of rulings with reasons, Qom: Al-Bayt Institute, lithography. (in Arabic)
  58. Tusi, M.I. H. (1968). Compiled in Imami jurisprudence, Correction and suspension of Mohammad Baqir Behboodi, Qom: Al-Mortazaviyah School for the Revival of Al-Jafaria Heritage. (in Arabic)
  59. Zahili, W. (1991). التفسیر المنیر. Beirut, Dar al-Kufar al-Maasir. (in Arabic)
  60. Zibainejad, M. R.Sobhani. M. T. (2006). An Introduction to the System of Female Personality in Islam, Qom: Office of Women's Studies and Research, third edition. (in Persain)