پیشگیری کرامت‌مدار از جرم در پرتو آموزه‌های فقه اسلامی

ابراهیم زاده, سهیلا; دارابی, شهرداد

doi:10.22059/jorr.2020.302730.1008817

پیشگیری کرامت‌مدار از جرم در پرتو آموزه‌های فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

² استادیار گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22059/jorr.2020.302730.1008817

چکیده

ضرورت مرعی داشتن کرامت انسانی در راهبرد پیشگیری از جرم مستلزم عدم تضییق آزادی‌های افراد به بهانۀ پیشگیری از جرم است، این مهم، از یک‌ سو در توسعۀ فضای آزاد و کاهش فضاهای کنترل‌شده و از سوی دیگر، در شکل‌گیری راهبرد سنجیدۀ دولت‌های ملتزم به کرامت انسانی در قالب تدابیر اجتماعی، جهت پیشگیری از جرم نمایان می‌شود. در این میان ضابطه‌مند شدن پیشگیری از جرم که غرض از آن رعایت حقوق و آزادی‌های فردی و تعیین حدود و ثغور اجرای راهبردهای کنشی پیشگیرانه است، همواره در آموزه‌های اسلامی تحت عناوینی همچون حمایت از حریم خصوصی، کرامت و آزادی انسان‌ مورد تأکید و تصریح قرار گرفته است؛ شاخصه‌ای که در بسیاری از کشورهای غربی رنگ ‌باخته و تبعات ناشی از استمرار این چالش را برای شهروندان این کشورها بیش ‌از پیش متبلور ساخته است. بر این اساس آموزه‌های فقه اسلامی سرشار از تعالیمی است که بر تدابیر پیشگیریِ کنشی با رعایت کرامت انسانی تأکید ورزیده و عقوبت‌هایی را برای ناقضان آن بیان کرده است. هدف از این نوشتار تبیین پیشگیری کرامت‌مدار از جرم در پرتو آموزه‌های فقه اسلامی و منابع شرعی با تشریح جنبه‌ها و جلوه‌های آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Dignity-Oriented Crime Prevention in the Light of Teachings of Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

Soheila Ebrahimzade ¹
Shahrdad Darabi ²

¹ Ph.D Student in Criminal Law and Criminology, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran

² Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran

چکیده [English]

Necessity of observation of human dignity in crime prevention strategy requires that individuals’ liberties are not restricted on the excuse of crime prevention. This matter appears, on the one hand, in the expansion of free space and reduction of controlled spaces and, on the other hand, in the formation of a thought-out strategy by the governments that observes human dignity in the form of social policies in order to prevent crime. In the meantime, crime prevention regulation, the purpose of which is to respect individuals’ rights and freedoms and to determine the scope of implementation of active preventive strategies, has been always emphasized and focused in Islamic teachings under the titles like advocating the privacy, dignity and freedom of humans. However, this criterion has faded in most of Western countries and the consequences of continuation of this challenge have been more crystallized for the citizens of these countries. Accordingly, the doctrines of Islamic jurisprudence is full of teachings which focus on active preventive policies along with respecting human dignity and explain punishments for the violators. This article aims to explain dignity-oriented crime prevention in the light of teachings of Islamic jurisprudence and religious sources and to describe its different aspects and manifestations.

کلیدواژه‌ها [English]

Prevention
Crime
Human Dignity
Jurisprudence
Criminal Policy

مراجع

ـ قرآن کریم

ـ نهج‌البلاغه، ترجمۀ محمد دشتی (1383). چ اول، قم: سبط النبی.

ـ صحیفۀ سجادیه (1393). ترجمۀ ابوالحسن شعرانی، چ ششم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
1. آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410ق). غررالحکم و دررالکلم، تصحیح مهدی رجایی، چ دوم، قم: دارالکتاب الاسلامی.
2. ابراهیمی، شهرام (1396). جرم‌شناسی پیشگیری، چ چهارم، تهران: میزان.
3. ابن‌بابویه، محمدبن علی (1377). متن و ترجمه معانی الأخبار، ترجمۀ عبدالعلی محمدی شاهرودی، مصحح علی‌اکبر غفاری، چ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
4. سبحانی تبریزی، جعفر (1382). المواهب فی تحریر أحکام المکاسب، مقرر سیف‌الله یعقوبی، قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).
5. شکوهی دوست، محمد (1398). «عوامل مؤثر در پیشگیری از وقوع جرم از دیدگاه حقوق اسلام»، ماهنامۀ آفاق علوم انسانی، ش 30، ص 35-25.
6. خواجه پیری، عباس (1396). «قلمرو حریم خصوصی در اسلام»، دوفصلنامۀ شهر قانون، ش 20، ص 219-193.
7. خویی، ابوالقاسم (1417ق). مصباح الفقاهه فی المعاملات، مقرر محمد علی توحیدی، چ اول، قم: انصاریان.
8. حاجی ده‌آبادی، محمدعلی (1397). جرم‌شناسی کاربردی، چ دوم، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ع).
9. حر عاملی، محمد بن حسن (1397ق). وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، مصحح محمد الرازی و ابی الحسن الشعرانی، چ سوم، تهران: مکتب الاسلامیه طهران.
10. ــــــــــــــــــــــــ (1374). تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، محقق محمدرضا حسینی جلالی، ج 21، قم: مؤسسۀ آل‌البیت لإحیاء التراث.
11. حویزی، عبد علی ابن جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین، تصحیح هاشم رسولی، چ چهارم، قم: اسماعیلیان.
12. دارابی، شهرداد (1397). پیشگیری از جرم در مدل مردم‌سالار سیاست جنایی، چ دوم، تهران: میزان
13. عارفی، مرتضی (1392). پیشگیری کرامت‌مدار از جرم، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مفید.
14. غفوری چرخابی، حسین؛ قدرتی، محمد (1397). «بررسی قاعدۀ لاضرر با رویکرد تطبیق بر حق کرامت انسانی»، مطالعات حقوق، ش 19، ص 302-273.
15. قربانی لاهیجی، زین‌العابدین (1384). تفسیر جامع آیات‌الاحکام، چ سوم، تهران: سایه.
16. عابدزاده، اصغر (1398). «ضرورت امر به‌ معروف و نهی از منکر در عصر حاضر با رویکرد قرآنی و روایی»، پژوهش‌های اعتقادی کلامی، ش 34، ص 198-177.
17. کلینی، محمد بن یعقوب (1367). الفروع من الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، ج 5، چ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
18. کلینی، محمد بن یعقوب (1388). ترجمۀ اصول کافی، ترجمۀ لطیف راشدی و سعید راشدی، چ اول، قم: اجود.
19. مفید، محمد بن محمد (1372). الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع) لأحیا التراث.
20. محمدی ری‌شهری، محمد (1387). منتخب میزان الحکمه با ترجمۀ فارسی، تلخیص سید حمید حسینی، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، چ هشتم، قم: مؤسسۀ علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر.
21. ـــــــــــــــــــــــــــ (1386). حکمت نامۀ پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله و سلم (فارسی)، ترجمۀ گروه مترجمان، ج 12، چ اول، قم: مؤسسۀ علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر.
22. میرخلیلی، سید محمود (1390). «سد ذرائع و پیشگیری از بزهکاری در آموزه‌های اسلامی»، حقوق اسلامی، ش 31، ص 126-95.
23. میرخلیلی، سید محمد (1394). «مبانی و راهبردهای سیاست جنایی اسلام»، کمیسیون تخصصی فقه و حقوق اسلامی، ش 2، ص 340-307.
24. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1394). پیشگیری عادلانه از جرم در: علوم جنایی، مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، چ سوم، تهران: سمت.
25. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1393). درآمدی بر اساسی‌سازی حقوق کیفری، در: گرجی، علی‌اکبر، در تکاپوی حقوق عمومی، چ اول، تهران: جنگل.
26. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1392). درآمدی بر پژوهش در نظام عدالت کیفری: فرصت‌ها و چالش‌ها در: بایسته‌های پژوهش در نظام عدالت کیفری، چ اول، تهران: میزان.
27. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1394). به‌سوی تعریف یک سیاست ملی پیشگیری از بزهکاری، دیباچه در: دانشنامۀ پیشگیری از جرم آکسفورد، چ اول، تهران: میزان.
28. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1391). دربارۀ امنیت‌شناسی (از حق بر امنیت تا حق بر تأمین)، دیباچه در: سودابه رضوانی، مدیریت انسان‌مدار ریسک جرم، چ اول، تهران: میزان.
29. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1395). «آیین دادرسی کیفری: جدال قدرت – امنیت و حقوق – آزادی‌های فردی در: آیین دادرسی کیفری؛ بنیان‌ها، چالش‌ها و راهکارها»، مجموعه مقالات همایش آیین دادرسی کیفری، تهران: انتشارات معاونت فرهنگی، اجتماعی و دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی.
30. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1398). جنبش‌های سیاست جنایی، دیباچه در: میری دلماس – مارتی، نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، چ چهارم، تهران: میزان.
31. نوری، حسین بن محمدتقی (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 14، چ اول، بیروت: مؤسسۀ آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث.
32. واقدی، محمد بن عمر (1361). المغازی: تاریخ جنگ‌های پیامبر(ص)، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، چ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
Refrences

- The Holy Quran
1. Abedzadeh, Asghar (2019). “The necessity of enjoining the good and forbidding the evil in the present age with a Quranic and narrative approach”, Theological–Doctorinal Research, No. 34, pp. 177-198. (in Persian)
2. Al-Sahifa al-Sajjadiyya. Translated by Sha'rani, Abolhassan (2014). 6 edition, Tehran International Publishing Company of Islamic Development Organization. (in Persian)
3. Amedi, Abdolwahed Ibn Muhammad (1990). Ghurar al-Hikam wa Durar al-Kalim (M. Rajaei, Ed.). Qom: Dar al-Kitab al-Islami. (in Persian)
4. Arefi, Morteza (2013). Dignity-Oriented Crime Prevention, Master Thesis in Criminal Law and Criminology, Mofid University. (in Persian)
5. Darabi, Shahrdad (2018). Crime Prevention, 2 edition, Tehran: Mizan Publishing. (in Persian).
6. Ebrahimi, Shahram (2017). Preventive criminology, 4 edition, Tehran: Mizan Publishing. (in Persian).
7. Ghafouri Charkhabi, Hossein and Ghodrati, Muhammad (2018). “Examining the harmless rule with the approach of applying the right to human dignity”, Law Studies, No. 19, pp. 273-302. (in Persian)
8. Ghorbani Lahiji, Zain Al-Abedin (2005). Comprehensive interpretation of the verses of the rulings, 3 edition, Tehran: Sayeh. (in Persian)
9. Haji Dehabadi, Muhammad Ali (2018). Applied Criminology, second edition, Qom: Al-Mustafa International Translation and Publishing Center. (in Persian)
10. Har'amli, Muhammad Ibn Hassan (1977). Shiite means to study Sharia issues. Edited by Mohammad Al-Razi and Abi Al-Hassan Al-Sharani; 3 edition, Tehran: Islamic School of Tehran. (in Persian)
11. ------------------------------------- (1995). Details of Shiite means to study Sharia issues, Researcher Mohammad Reza Hosseini Jalali; C 21, Qom: AL Al-Bayt Foundation for Heritage Revival. (in Persian)
12. Havizi, Abed Ali Ibn Jomeh (1995). Interpretation of Noor al-Thaqalin, Edited by Hashem Rasouli, 4 edition, Qom: Ismailian. (in Persian)
13. Ibn Babawiyyah, Muhammad Ibn Ali (1998). Text and translation of Ma'ani al-Akhbar. Translated by Abdul Ali Mohammadi Shahroudi, edited by Ali Akbar Ghaffari, 2 edition, Tehran: Islamiah Dar alkotob. (in Persian)
14. Khajeh Piri, Abbas (2017). “The realm of privacy in Islam”, City of Law Quarterly, No. 20, pp. 193-219. (in Persian)
15. Khoei, Abolghasem (1997). The lamp of jurisprudence in transactions, By the pen of Mohammad Ali Tawhidi; Qom: Ansarian. (in Persian)
16. Klini, Muhammad Ibn Yaghob (1988). Al-Foroa Al-Kafi. Edited by Ali Akbar Ghaffari, Vol. 5, 3 edition, Tehran: Islamic Library. (in Persian)
17. Klini, Muhammad Ibn Yaghob (2009). Usul Al-kafi, Translators Latif Rashedi and Saeed Rashedi, Qom: Ajoud. (in Persian)
18. Mir Khalili, Seyed Mahmood (2011). “Blocking the Means and Preventing Crimes in the Islamic Teachings”, Islamic Law, No. 31, pp. 95-126. (in Persian)
19. Mir Khalili, Seyed Mahmood (2015). “Principles and strategies of Islamic criminal policy”, Specialized Commission of Islamic Jurisprudence and Law, 2, pp. 307-340. (in Persian)
20. Mohammadi Rishahri, Muhammad (2007). The Wisdom Letter of the Great Prophet (peace and blessings of Allaah be upon him) (Persian). Translator of the group of translators, Vol. 12, First edition, Qom: Dar al-Hadith Scientific and Cultural Institute. (in Persian)
21. ------------------------------------------ (2008). Selected of Mizan Al-Hekmah with Persian translation, Summary of Seyed Hamid Hosseini, translated by Hamid Reza Sheikhi, Vol. 1, 2 edition, Qom: Dar al-Hadith Scientific and Cultural Institute. (in Persian)
22. Mufid, Muhammad Ibn Muhammad (1993). Al-Rashad Fi Ma'rif Hajjullah Allah Ali Al-Ibad, 2 edition, Qom: AL Al-Bayt Foundation for Heritage Revival. (in Arabic)
23. Nahj al-Balaghah. translated by Dashti, Muhammad (2004). First edition, Qom: Sebtonabi Publishing. (in Persian)
24. Najafi abrandabadi, Ali Hossein (2012). on security (from the right to security to the right to security), Introduction to: Soodabeh Rezvani, Humanitarian Risk Management, First Edition. Tehran: Mizan Publishing. (in Persian)
25. ---------------------------------------- (2013). An Introduction to Research in the Criminal Justice System: Opportunities and Challenges in: Requirements for Research in the Criminal Justice System. First edition, Tehran: Mizan Publications. (in Persian)
26. ---------------------------------------- (2014). An Introduction to the Establishment of Criminal Law, in: Georgian, Ali Akbar, In the Struggle for Public Law, First edition, Tehran: Jangal Publications. (in Persian)
27. ---------------------------------------- (2015). Fair Crime Prevention in: Criminal Science, a collection of articles in honor of Professor Dr. Mohammad Ashouri, 3 edition, Tehran: Samat Publications. (in Persian)
28. ---------------------------------------- (2015). Towards a Definition of a National Crime Prevention Policy, Introduction to: Oxford Encyclopedia of Crime Prevention, First edition, Tehran: Mizan Publishing. (in Persian)
29. ---------------------------------------- (2016). Criminal Procedure: Power Struggle - Security and Rights - Individual Freedoms in: Criminal Procedure; Foundations, Challenges and Solutions, Proceedings of the Criminal Procedure Conference, Tehran: Shahid Beheshti University Vice Chancellor for Cultural, Social and Student Affairs. (in Persian)
30. ---------------------------------------- (2019). Criminal Policy Movements, Introduction to: Miri Delmas-Marty, The Great Systems of Criminal Policy, Vol. IV, Mizan Publishing. (in Persian)
31. Nouri, Hossein Ibn Muhammad Taghi (1988). Mustadrak al-Wasa'il and Mustanbat al-Masa'il, Vol. 14, First edition, Beirut: Al AL Al-Bayt Foundation for Heritage Revival. (in Arabic)
32. Shokohi Doust, Muhammad (2019). "Effective factors in crime prevention from the perspective of Islamic law", Afagh Humanities Monthly, No. 30, pp. 25-35. (in Persian)
33. Sobhani Tabrizi, Jafar (2003). Al-Mawaheb in writing the rules of gain. By the pen of Saifullah Yaqubi, Qom: Imam Al-Sadiq (AS) Institute. (in Persian)
34. Waqidi, Muhammad Ibn Omar (1942). Al-Maghazi: History of the Prophet's wars. Translated by Mahmoud Mahdavi Damghani, First edition, Tehran: University Publishing Center. (in Persian)