رویکردی فقهی راجع به استرداد هدایای همسران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکدة الهیات، دانشگاه پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 کارشناس ارشد، دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

یکی از عوامل تحکیم روابط اجتماعی و خانوادگی، هدایا هستند. هدیه دادن عاملی در تبدیل کدورت‌ها و دشمنی‌ها به محبت و دوستی و عملکردی است که در همۀ فرهنگ‌ها، فعلی ارزشی و مورد ستایش است. یکی از مواردی که هدیه دادن معمول است و موجب ازدیاد علاقه و محبت می‌شود، زن و شوهرند که به مناسبت‌های مختلف همانند جشن تولد، سالگرد ازدواج و غیره به یکدیگر هدیه می‌دهند. اما به دلایل مختلف ممکن است رابطۀ آنها تغییر کنه و محبت بین آنها به کدورت تبدیل شود. در این موقعیت یکی از واکنش‌ها بین آنها، بازپس گرفتن هدایاست. محل بحث این نوشتار، جواز یا عدم جواز پس گرفتن هدایا از جانب همسران از نظر فقه و حقوق است. در این مقاله با استناد به روایات در این زمینه و رفع تعارض بین آنها و همچنین بررسی اقوال فقها به‌دست آمد که ظاهراً در این مسئله، حکم عدم رجوع هبه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Approach to Restoration of the Spouses’ Gifts

نویسندگان [English]

  • Seyyed Ahmad Mirhosseini Niri 1
  • Fatemeh Sadat Mirhosseini Niri 2
1 Associate Professor, Faculty of Theology, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
2 M.A., Faculty of Jurisprudence and Law, University of Shiraz, Shiraz, Iran
چکیده [English]

One of the factors that strengthens the social and family relationships is the gift. Gifting turns the animosities and enmities into affection and love. It is admired as a valuable performance and act in all cultures. A common instance is the wife and husband’s giving the gift to each other in different occasions like birthday anniversary, marriage anniversary, etc. that increases their affection and love to each other. However, their lovely relations may turn into indignation for different reasons. One of their reactions in this situation is to take back their gifts. The present text aims at studying the lawfulness or unlawfulness of taking back the gifts by the spouses from jurisprudential and legal perspectives. The present article, relying on the related Islamic traditions in this respect, removing the conflict between them, as well as the reviewing of the jurists’ words it is found apparently that the ruling in this matter is that the gift should not be revoked. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gift
  • Gift to Spouse
  • Right to Revoke the Gift
  • Necessity and Permission to Take Back the Gift
  • Restoration of Gifts
ـ قرآن کریم
1. ابن‌زهره، حمزه بن علی (1390). غنیه النزوع الی علمی الاصول والفروع، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
2. بهجت، محمدتقی (1428ق). استفتائات، قم: دفتر حضرت آیت‌الله بهجت.
3. جماعة من الأرکان و عدة من الأعیان (1404ق). جوامع الفقهیة، قم: منشورات مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی.
4. حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
5. حلی، حسن بن یوسف (1415ق). مختلف الشیعة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
6. خامنه‌ای، سید علی (1389). رساله اجوبه الاستفتائات، تهران: پیام عدالت.
7. شهیدی، مهدی (1388). سقوط تعهدات، تهران: انتشارات مجد.
8. صدوق، محمد بن علی (1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
9. ____________ (1418ق). الهدایة فی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام هادی(ع).
10. طبرسی، علی بن حسن (1385). مشکلاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: المکتبة الحیدریه.
11. طرابلسی (ابن براج)، عبدالعزیز (1406ق). المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
12. طوسی، محمد بن حسن (1387). مبسوط فی فقه الامامیه، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
13. ____________ (1400ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
14. کاتوزیان، ناصر (1387). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان.
15. _________ (1390). عقود معین، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
16. محقق حلی، جعفر بن حسن (بی‌تا). النکت النهایة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
17. _______________ (1409ق). شرائع الاسلام، تهران: استقلال.
18. مفید، محمد بن محمد (1410ق). المقنعة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
19. میرخلیلی، سید احمد؛ عزیزاللهی، حجت؛ فرزانه، معین (1394). «حکم ممنوعیت رجوع از هبه به خویشاوندان در فقه امامیه»، حقوق اسلامی، سال دوازدهم، ش 46، ص 137-111.
20. نجفی، محمدحسن (1981). جواهرالکلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌.
21. نرم‌افزارهای مؤسسۀ تحقیقاتی نور و کتابخانۀ مدرسۀ فقاهت.
 
References
- The Holy Quran
1. Ebn zohreh, H. (1390). Great fondness for the knowledge of pillars and ancillaries ‎of faith, Tehran: Library of the Islamic Consultative Assembly. (in Arabic)  
2. Bahjat. M.T. (1428). inquiries (istifta'at, Qom: Office of Ayatollah Bahjat. (in Persian)  
3. A group of writers. (1404). The ‎comprehensive book of the Faqih, Qom: Library Ayatollah Marashy Najafi Publications. (in Arabic)  
4. Horr Ameli. M. (1409). The means of Shi'a, Qom: Institute Aalulbayt. (in Arabic) 
5. Helli. H. (1415). Different aspects ‎of Shi’a jurisprudence, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic) 
6. Khamanie. S. A. (1389). Treaties on the Responses to inquiries,Tehran: Payam Edalat Publishing. (in Persian)  
7. Shahidi. M. (1388). Termination of obligations, Tehran: majd Publishing. (in Persian)  
8. Sadoq. M. (1413). Those ‎who cannot meet a Faqih, Qom: Islamic Publications Office. (in Arabic) 
9. Sadoq. M. (1418). The guide to pillars and ancillaries of faith, Qom: Imam Hadi Institute. (in Arabic) 
10. Tabresi. A. (1385). Niche of lights in deceivable ‎news, Najaf: Alhidriyah School. (in Arabic) 
11. Tarablesi. A. (1406). The pious, Qom: Islamic Publications Office. (in Arabic) 
12. Tosi. M. (1387). Comprehensive Jaʽfari ‎jurisprudence, Tehran: razavi School. (in Arabic) 
13. Tosi. M. (1400). Everything about pure ‎jurisprudence and fatwas, Beirut: Arabic Library. (in Arabic) 
14. Katozian. N. (1387). Civil law in the existing legal order, Tehran: mizan Publishing. (in Persian)  
15. Katozian. N. (1390). Certain contracts,Tehran: ganj danesh Publishing. (in Persian)  
16. Mohaghegh helli. J. (unpublished). The final points, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic) 
17. Mohaghegh helli. J. (1409). Legislations of Islam, Tehran: Independence. (in Arabic)
18. Mofid. M. (1410). The Legally Sufficient‏, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
19. Mir Khalili.S.A..,Azizollahy. H., Farzaneh. M. (1394). “The decree on the prohibition of ‎reverting the gift given to relatives in Jaʽfari ‎jurisprudence”, Journal of Islamic rights, Vol.12, No. 46, pp.111-137. (in Persian)  
20. Najafi. M.H. (1981). The jewels of theology, Beirut: Arabic Hertage Reval Library. (in Arabic)
21. Noor Research Institute Software and Online Library Of The School Of Jurisprudence.