واکاوی حکم عملیات استشهادی با تأکید بر ادلۀ قرآنی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

2 طلبه سطح چهار حوزۀعلمیۀ خواهران بابل، ایران

3 استادیار، دانشکدۀ علوم قرآن آمل، دانشگاه معارف و علوم قرآن، آمل، ایران

چکیده

جهاد در راه خدا از ارکان اسلام است. مکتبی که خدا در آن، همگان رابندۀ خویش و عزیز در برابر یکدیگر خوانده و برای دفع هرگونه سلطه‌جویی مستکبران، باب جهاد را گشوده است. برای تحقق دفاع که مسلمانان در هر شرایط، مکلف به آن‌اند، عنایت به ابزار و روش‌های متناسب با هر عصری، ضروری می‌نماید. دفاع در برابر متجاوز در شرایط نبود امکانات نظامی مناسب، شکل خاصی به خود می‌گیرد و آن عملیات استشهادی است که در آن فرد به کشتن دیگر اقدام می‌کند، درحالی‌که به کشته شدن خود قطع و یقین دارد. برخی به‌سبب شباهت ظاهری عملیات شهادت‌طلبانه با انتحار با آن مخالفت می‌کنند و آن را خودکشی می‌نامند. ازاین‌رو این تحقیق با بررسی متون فقهی و دینی در پی حکم فقهی عملیات استشهادی با بررسی ادله و مبانی فقهی موافقان و مخالفان عملیات استشهادی است. نتایج پ‍ژوهش فرارو که به روش تحلیلی و با مطالعه و بررسی کتاب‌های فقهی و پژوهش‌های مختلف انجام گرفته، نشان می‌دهد که اقدامات شهادت‌طلبانه از مشروعیت برخوردار است. ازاین‌رو شهادت‌طلبی برای خدا به معنای خودکشی نیست و نسبت به دلایل مطرح، به لحاظ تفاوت در قصد و هدف خروج موضوعی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Ruling of Martyrdom Operation with Emphasis on the Evidence of Its Quranic Verses

نویسندگان [English]

  • Seyyed 'Ali Hashemi Khan'abbasi 1
  • Somayyeh Keliji Kordkalaei 2
  • Mahmoud Abutorabi 3
1 Assistant Professor, Department of Theology and Islamic Studies, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, Iran
2 Student of Seminary for Women, Babol, Iran
3 Assistant Professor, Faculty of Quranic Sciences, University of Quranic Sciences and Studies, Amol, Iran
چکیده [English]

Holy war (jihad) in the cause of Allah is one of the pillars of Islam. Islam is a school in which all the people have been called as the servants of Allah and honorable to each other. In order to remove all kinds of dominance and sovereignty of the tyrants, He has opened the door of jihad. In order to realize the defense that Muslims are required to undertake in any situation, it is necessary to take into account the means and methods of defense appropriate to each time. Defending against the aggressor in the absence of suitable military facilities takes on a particular form, and it is a martyrdom operation in which one kills the others while he is sure about his death. Because of the apparent similarity between martyrdom operation with suicide attack, some people disagree with it, and call it self-slaughter. Therefore, investigating jurisprudential and religious texts, and studying the jurisprudential evidence and principles of the proponents and opponents of martyrdom operation, this research seeks a clear jurisprudential ruling of the martyrdom operation. Using an analytical method and studying and surveying jurisprudential books and other different researches, this research has concluded that the martyrdom actions have legitimacy. Therefore, martyrdom in the cause of Allah does not mean suicide, and due to the reasons given and because of the difference in intention and purpose, it is beyond the scope of the issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Martyrdom Operation
  • Martyrdom
  • Suicide
  • Jurisprudence
  • Evidence

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.

    1. ابن الأثیر، علی بن ابی الکرم (بی‌تا). الکامل فی التاریخ، ج2، بیروت: دار صادر.
    2. ابن‌حزم، علی بن احمد (بی‌تا). المحلی، ج7، بیروت: دارالفکر.
    3. ابن‌سیده، علی بن اسماعیل (بی‌تا). المحکم و المحیط الأعظم، ج4، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    4. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، ج3و6، چ سوم، بیروت: دار صادر
    5. انصاری دزفولی، مرتضی (بی‌تا). قاعدة لا ضرر و الید و الصحة و القرعة (فرائد الأصول)، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی
    6. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق). انوار التنزیل و اسرار التاویل، ج5، چ اول، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    7. تربتی شهابی خراسانی، محمود بن عبدالسلام (1417ق). ادوار فقه (شهابی)،ج2، چ پنجم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
    8. ترمذی، محمد بن عیسی (1998م). سنن الترمذی، ج2و4، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
    9. جعفری، محمدتقی (بی‌تا). منابع فقه، بی‌جا.
    10. جوهری، اسماعیل بن حماد (بی‌تا). الصحاح، ج 2و3، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، چ اول، بیروت: دارالعلم للملایین.
    11. حائری تهرانی، میر سید علی (1377). مقتنیات الدرو و ملتقیات الثمر، ج3، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    12. حقی بروسوی (بی‌تا). اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج5، بیروت: دارالفکر.
    13. حلی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر،(1411ق). تبصرة المتعلمین فی أحکام‌الدین، چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    14. حلی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر (1414ق). تذکرة الفقهاء، ج9، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    15. حلی (فخر المحققین)، محمد بن حسن (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج1، چ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    16. حلی، یحیی بن سعید (1405ق). الجامع للشرائع، چ اول، قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة.
    17. حلی(محقق)، جعفر بن حسن (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة، ج1، چ ششم، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
    18. ------------------- (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج1و4، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان، قم.
    19. حلی(ابن‌ادریس)، محمد بن منصور (1410ق). السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی، ج 2و3، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    20. الدمیاطی (1418ق). اعانه الطالبین، ج4، چ اول، بیروت، دارالفکر.
    21. سبحانی، جعفر (1375). فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، بی‌جا: مشعر.
    22. سِّجِسْتانی، أبوداود سلیمان بن الأشعث (1430ق). سنن أبی داود، ج4و7، تحقیق شعَیب الأرنؤوط و محَمَّد کامِل قره بللی، چ اول، بی‌جا: دار الرسالة العالمیة.
    23. سعدی، ابوجیب (بی‌تا). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، چ دوم، دمشق: دارس الفکر.
    24. سورآبادی، ابوبکرعتیق بن محمد (1380). تفسیر سورآبادی، ج4، فرهنگ نشر نو، تهران، چ اول.
    25. سیوری حلی، مقداد بن عبدالله (1425 ق). کنز العرفان فی فقه القرآن، ج1، چ اول، قم: مرتضوی.
    26. سید سابق (بی‌تا). فقه السنه، ج2، بیروت: دارالتاب العربی.
    27. الشافعی، أبو عبد الله محمد بن إدریس (1410ق). الأم، ج4، بیروت: دار المعرفة.
    28. شفیعی‌نیا، احمد (1432ق). فقه المقاومت: دراسة مقارنة، چ اول، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة.
    29. الشیبانی، أحمد بن محمد (بی‌تا). مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق أحمد محمد شاکر، ج2و5، چ اول، قاهره: دار الحدیث.
    30. شیبانی، محمد بن حسن (بی‌تا). السیر الکبیر، ج1، بی‌جا.
    31. طباطبایی حائری، سید علی (1418ق). ریاض المسائل، ج8، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    32. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، ج2،4و14، چ پنجم، قم: دفتر انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    33. طرابلسی، ابن‌براج (1411ق). جواهر الفقه - العقائد الجعفریة، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
    34. طرابلسی، ابن‌براج (1406ق). المهذب، ج1، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    35. طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، ج2، چ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    36. ـــــــــــــــــــــ (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
    37. ـــــــــــــــــــــ (1407ق). تهذیب الأحکام، ج4و6، چ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    38. عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
    39. عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج2، چ اول، قم: کتابفروشی داوری.
    40. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج3و15، چ اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    41. العسقلانی، احمد بن علی ابن حجر (بی‌تا). فتح الباری بشرح صحیح البخاری، ج6، تصحیح و تحقیق عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، بیروت: دارالمعرفه.
    42. فاضل آبی، حسن بن ابی طالب یوسفی (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج1، چ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    43. فراهیدی، خلیل بن احمد (بی‌تا). العین، ج3، چ دوم، قم: هجرت.
    44. فیرحی، داود (1383). «دفاع مشروع، ترور و عملیات شهادت‌طلبانه در مذهب شیعه»، فصلنامۀ تخصصی شیعه‌شناسی، ش 6، ص119.
    45. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (بی‌تا). القاموس المحیط، ج1و2، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    46. فیومی، احمد بن محمد (بی‌تا). المصباح المنیر، ج2، چ دوم، قم: مؤسسۀ دار الهجرة.
    47. قرشی، سید علی‌اکبر (1377). تفسیر احسن الحدیث، ج1، چ سوم، تهران: بنیاد بعثت.
    48. قرطبی، محمد بن احمد (1364). تفسیر قرطبی(الجامع لاحکام القرآن)، ج1و5، تهران: ناصرخسرو.
    49. کزازی عراقی، علی (1414ق). شرح تبصرة المتعلمین، ج4، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    50. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، ج3و5و10، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    51. گیلانی(میرزای قمّی)، ابوالقاسم بن محمد حسن (1413ق). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، ج1، چ اول، تهران: مؤسسۀ کیهان.
    52. مالکی نجفی(کاشف الغطاء)، جعفر بن خضر (بی‌تا). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج4، چ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    53. مراغی، احمد مصطفی،(بی‌تا). تفسیر مراغی، ج5، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    54. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، ج2و3، چ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    55. ــــــــــــــــــــ )1424ق(. رسالة توضیح المسائل، چ دوم، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی بن ابی طالب(ع).
    56. ملاحویش آل غازی، عبدالقادر (1382ق). بیان المعانی، ج5، چ اول، دمشق: مطبعةالترقی.
    57. ملامحمدعلی، امیر (1385). مبانی فقهی عملیات استشهادی، چ اول، قم: زمزم هدایت.
    58. موسوی سبزواری، سید عبدالأعلی (1409ق). مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، ج3و8، چ دوم، بیروت، مؤسسه اهل‌البیت.
    59. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413ق). مهذب الاحکام، ج 15، چ چهارم، قم: مؤسسۀ المنار، دفتر آیت‌الله العظمی سید عبدالاعلی موسوی سبزواری.
    60. میبدی، احمد بن ابی سعدرشیدالدین (1371). کشف الأسرار و عدة الابرار، ج5، تحقیق علی اصغر حکمت، چ پنجم، تهران: امیرکبیر.
    61. نجفی (صاحب الجواهر)، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج21، چ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    62. نووی جاوی، محمد بن عمر (1417ق). مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید، ج1و2، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    63. النووی، محی‌الدین (بی‌تا). روضة الطالبین وعمدة المفتین، ج4، تحقیق عادل أحمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بی‌جا: دار الکتب العلمیة.
    64. هاشمی بصری، محمد بن سعد (1410ق). الطبقات الکبری، ج8، چ اول، بیروت: تحقیق محمد عبدالقادر عطا دار الکتب العلمیة.
    65. ورعی، سید جواد (1382). «مبانی فقهی عملیات شهادت‌طلبانه»، نشریۀ حکومت اسلامی، ش 27، ص319
    66. یزدی، محمد (1415ق). فقه القرآن، ج2، چ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
مجله علمی
دوره 17، شماره 3
مهر 1400
صفحه 969-996

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 07 تیر 1399
  • تاریخ پذیرش: 10 تیر 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار