تحلیل رابطۀ استیمان و ضمان علی‌الید بر مبنای اذن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق، دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

یکی از قواعدی که به‌طور پراکنده در ابواب مختلف فقهی چون باب قضا و شهادات، عقد ودیعه، وکالت و ... از آن سخن رفته و استفاده شده است، قاعدۀ استیمان است که اغلب در عبارت «لیس علی الامین الا الیمین» بروز یافته است. به‌رغم شهرت فقهی این قاعده و کاربرد فراوانی که در فقه و حقوق دارد، اما اختلافات در مورد آن نیز فراوان است. این اختلاف‌ها که ناشی از ابهام در رابطۀ میان اذن، امانت و ضمان است، گاه تا جایی امتداد می‌یابد که قاعده بودن آن نیز مورد خدشه قرار می‌گیرد. به‌طوری‌که برخی استیمان را نه قاعدۀ فقهی مستقل که استثنایی بر قاعدۀ ضمان ید محسوب کرده‌اند. قاعده یا استثنا بودن آن بر قاعدۀ فقهی دیگر، نه بحث نظری، که آثار عملی فراوانی دارد. در این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش بوده‌ایم که رابطۀ میان اذن، استیمان و ضمان علی‌الید چیست؟ تحقیق حاضر که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، نشان می‌دهد استیمان قاعدۀ مستقل فقهی با احکام و آثار خاص خود است که درون‌مایۀ آن اذن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Relationship between Estimân and Zemân 'Ala-l-Yad Based on Permission

نویسنده [English]

  • Seyyed Mohammad Hassan Malaekehpour Shoushtari
Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Economics & Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

One of the rules that has been spoken and used in various jurisprudential classifications such as jurisdiction, testimony, contract, trust, power of attorney, etc. is the rule of estimân which is mostly appeared in the phrase "Trustee should only swear". Despite the fame of this rule and its wide application in jurisprudence and law, there are many disputes about it. The disagreement that arises from the ambiguity in the relation between permission, trust and liability sometimes extends to the point where its regularity is compromised. Estimân has been considered by some as an exception to the rule of zemân 'ala-l-yad, not an independent jurisprudential rule. Whether it is a rule or an exception to the jurisprudential rule is not a theoretical discussion, but it has many practical implications. This study seeks to answer the question as to what is the relationship between permission, estimân and zemân 'ala-l-yad? A descriptive-analytical study reveals that estimân is an independent jurisprudential rule with its specific rulings and effects in which permission is an inherent theme. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Estimân
  • Zemân 'Ala-l-Yad
  • Trust
  • Guaranty
  • Permission

مراجع

  1. ابن‌منظور، محمد بن مکرم بن علی (1414ق). لسان العرب، ج 13، بیروت: دار صادر.
  2. بجنوردى، سید حسن بن آقا بزرگ (1419ق). القواعد الفقهیة، ج2، قم: نشر الهادی.
  3. بروجردى، سید حسین (1380ق). جامع أحادیث الشیعة، ج24، تهران: مطبعه المساحه.
  4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
  5. حکیم، سید محسن (1374). مستمسک العروة الوثقى، ج‌12، قم: دارالتفسیر.
  6. خمینی، سید روح‌اله (1410ق). کتاب البیع، ج1، قم: اسماعیلیان.
  7. خوئی، سید ابوالقاسم (1412ق). المستند فی شرح العروه الوثقی، بی‌جا، بی تا.
  8. سبحانی، جعفر (1392). درس خارج فقه، 16/10/1392، قم:

https://www.eshia.ir/feqh/archive /text/sobhani/feqh/92/921016/

  1. صدوق، محمّد بن على بن بابویه (1415ق). المقنع، قم: پیام امام هادی(ع).
  2. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1405ق). من لا یحضره الفقیه، ج‌3، بیروت: دارالاضواء.
  3. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1370). حاشیه المکاسب، ج2، قم: اسماعیلیان.
  4. طوسى، ابوجعفر محمد بن الحسن (1417ق). تهذیب الأحکام، ج‌7، تهران: صدوق.
  5. عاملى، محمد بن حسن الحرّ (1372). وسائل الشیعة، ج19، تهران: اسلامیه.
  6. علی‌آبادی، علی(1382). تمامیت قاعدۀ فقهی استیمان، مقالات و بررسی‌ها، دفتر 74، ص 49 - 29.
  7. فیض کاشانى، محمد ابن شاه مرتضى (1406ق). الوافی، ج18، اصفهان: مکتبه الامام امیرالمومنین علی(ع) العامه.
  8. کاتوزیان، ناصر (1387). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان.
  9. کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، تهران: دارالکتاب اسلامیه.
  10. گرجی، ابوالقاسم (1366). «ید مالکی و ید ضمانی»، حق )مطالعات حقوقی و قضایی(، ش 9، ص 71 –
  11. لطفی، اسداله (1380.) «قاعدۀ ضمان ید»، پژوهش دینی، ش 1، ص 92-68.
  12. مجلسى، محمد باقر بن محمدتقى (1363). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج19، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  13. محقق داماد، سید مصطفی(1382). قواعد فقه بخش مدنی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  14. محمدی، ابوالحسن (1374). قواعد فقه، تهران: یلدا.
  15. مراغى، سید میر عبدالفتاح بن على حسینى (1417ق). العناوین الفقهیة، ج2، قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین.
  16. معلوف، لوئیس (1907ق). المنجد، ج1، بیروت: دارالمشرق.
  17. مکارم شیرازی، ناصر (1370). القواعد الفقهیة، ج2، قم: مدرسه الامام علی ابن ابیطالب(ع).
  18. نوری، میرزا حسین (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 1 بیروت: موسسۀ آل‌البیت علیهم السلام لاحیاء التراث
  19. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1385). فرهنگ فقه، ج1، قم: مؤسسۀ دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
مجله علمی
دوره 17، شماره 3
مهر 1400
صفحه 849-873

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 اسفند 1398
  • تاریخ بازنگری: 20 اردیبهشت 1399
  • تاریخ پذیرش: 29 اردیبهشت 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار