واکاوی "دلیل عقل" در مبانی استنباط محقق اردبیلی در مجمع الفایده و البرهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

چکیده

احمد بن محمد، از فقهای صاحب‌سبک قرن دهم هجری است، به‌سبب تحقیقات دقیق و پرهیزکاری، به محقق معروف است؛ روش فقه‌پژوهی او چنان ویژگی‌های برجسته‌ای دارد که مکتب خاصی را در ادوار فقه به خود اختصاص داده است. یکی از آثار وی مجمع الفایده و البرهان، در شرح ارشاد الاذهان علامه حلی است، که به نوآوری در فقه امامیه، شهرت یافته است. او در این اثر مهم، همانند فقیهان سلف به کتاب و سنت استناد کرده و از نهاد عقل به فراوانی در معانی گوناگون، قواعد فقهی، اصول عملی، عقل قطعی و... استناد می‌کند؛ آن‌گونه که گاهی با تکیه بر آن، نظریه‌های مشهور را به چالش می‌کشد و در این روند بر پایۀ اصول فقهی، برای حوادث واقعه، نظریاتی ارائه می‌دهد. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی نقش و کاربرد دلیل عقلی در این کتاب پرداخته و به این نتیجه دست یازیده است که وی به‌دلیل عقلی نگاه خاصی داشته و به استناد برخی از نظریات فقهی را که پشتوانه‌ای جزء شهرت نداشته، به چالش کشیده و فتاوای منحصربه‌فرد داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Investigation of Rational Proof in the Foundations of Inference in the book Majma''''ol Fayidah Wal Burhan by Muhaqqiq Ardibili

نویسنده [English]

  • Hormoz Asadi Kouhbad
Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Islamic Azad University, Ramhormoz Branch, Ramhormoz, Iran
چکیده [English]

< p >Ahmad ibn Muhammad is one of the jurists with the style of the tenth centuries AH. He is known as a scholar because of his in-depth research, asceticism, and piety; his method of jurisprudence has such outstanding features that it has a special style and school in the periods of jurisprudence. One of his works Majma''ul Faidah Wal Burhan - an explanation to Irshadul Azhan by Allamah Hilli - has been known as an initiative in Imamiyyah jurisprudence. In this important work, he has cited to the Book and Sunnah like his predecessors and referred abundantly to intellect in different meanings, jurisprudential rules, practical principles, absolute intellect, etc.. As it sometimes relies on it to challenge popular theories and proposes some theories about factual incidents based on jurisprudential principles. Using a descriptive-analytical method, this research has analyzed the role and application of rational proof in this book and has come to the conclusion that he has taken a special look at rational proof and relying on it he has challenged some jurisprudential theories that have no support other than fame and has given unique fatwas. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muhaqqiq Ardibili
  • Intellect
  • Jurisprudence
  • Jurisprudential Reason

مراجع

  1. ابن‌ادریس، محمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چ دوم، قم: موسسۀ النشراسلامی.
  2. اردبیلی، احمد (1409ق). مجمع الفایده والبرهان، چ اول، تحقیق: مجتبی العراقی، علی بناه اشتهاری، حسین میرزا اصفهانی، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  3. انصاری، مرتضی (1419ق). فرائدالاصول، چ اول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  4.  -------------- (1411ق). المکاسب، چ اول، قم: منشورات دارالذخائر.
  5. بحرانی، یوسف (1363). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهر، چ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  6. حر عاملی، محمد (1410ق). وسایل الشیعه فی التحصیل مسایل الشریعه، چ اول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  7. خوانساری، سید محمدباقر (1390ق). روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، چ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  8. خویی، ابوالقاسم (1407ق). کتاب الحج، چ اول، قم: علمیه.
  9. ----------------- (1371). مصباح الفقاهه، چ اول، قم: غدیر.
  10. سید مرتضی، ابوالقاسم (1415ق). الانتصار، چ اول، قم: مؤسسۀ النشرالاسلامی.
  11. شهید ثانی، زین‌الدین (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللعة الدمشقیه، چ اول، قم: داوری.
  12. شیخ صدوق، محمد (1390ق). من لا یحضره الفقیه، چ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  13. شیخ طوسی، محمد (بی‌تا). النهایة فی المجرد الفقه والفتاوی، چ اول، قم: انتشارات قدس.
  14.  ---------------(1378)، المبسوط فی فقه الامامیه، چ اول، تهران: کتابخانۀ حیدری.
  15. شیخ مفید، محمد (1410ق). المقنعة، چ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  16. طباطبایی، سید علی (1404ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل، چ اول، قم: آل البیت (ع).
  17. علامه حلی، حسن بن منصور (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال والحرام، چ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  18. ---------------------- (1412ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، چ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  19. ------------------------- (1333ق). منتهی المطلب، چ اول، تبریز: حاج احمد.
  20. فیض، علیرضا (1384). مبادی فقه و اصول، چ دهم، تهران: دانشگاه تهران.
  21. ----------- (1382). ویژگی‌های اجتهاد و فقه پویا، چ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  22. کلینی، محمد (1367). الفروع من الکافی، چ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  23. محقق حلی، نجم‌الدین جعفر (1408ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ اول، تهران: استقلال.
  24. محقق داماد، مصطفی (1381). قواعد فقه، ج4،چ اول تهران: نشر علوم اسلامی.
  25. محمدی، ابوالحسن (1386). مبانی استنباط حقوق اسلامی،چ بیست‌ونهم، تهران: دانشگاه تهران.
  26. محقق کرکی، علی بن عبد العالی (1409ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  27. مدرسی طباطبایی، حسین (1368). مقدمه‌ای بر فقه شیعه، محمدآصف فکرت، چ اول، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  28. مرعشی شوشتری، محمدحسن (1376). دیدگاه‌های نو در حقوق کیفری، چ اول، تهران: میزان.
  29. مظفر، محمدرضا (1369). اصول فقه، علی‌رضا هدایی، چ اول، تهران: حکمت.
  30. موسوی بجنوردی، سید محمد (1387). قواعد فقه، چ اول، تهران: میزان.
  31. نجفی، محمدحسن (1981م). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ اول.

 

 

  1. Ansari, Morteza, (1998). Farad al-Usul, Qom: Majma'i  al-Fakhr al-Islami, 1st edition.
  2. Ansari,Morteza(1990). al-Makaseb, Qom: Charter of Dar al-Dhakheer, 1st edition.
  3. Al-Muhaqqiq al-Karaki, A, (1409 AH). Jame al-Muqassad fi Sharh al-Qawad, Qom: Al-Bayt Institute, 1st edition.
  4. Ardebili, A, (1409 AH). Assembly of Al-Fayedeh Walbarhan, Research:
  5. Al-Bahrani, Y, (1984). Al-Hada'iq al-Nadhra fi Hawha al-'Atra al-Tahir, Qom, Al-Nashr al-Islami Institute, 1st edition.
  6. Al-Shaykh al-Tusi, M (b. Tha). al-Nahayya fi al-Mujrd al-Fiqh al-Walfatavi, Qom: Qods Publications, 1st edition.
  7. --------------- (1999). Al-Mabsut fi Fiqh al-Imamiyya, Tehran: Heidari Library, 1st edition.
  8. Allama al-Hilli, Hasan ebn mansoor, (1924). Rules of Ahkam fi Ma'rifah al-Hillal al-Wal-Haram, Qom: Al-Nashr al-Islamiyya Institute, 1st edition.
  9. Allama al-Hilli, Hasan ebn mansoor,(1991). Various Shi'a fi Huks al-Shari'a, Qom: Al-Nashr al-Islamiyya Institute, 1st edition.
  10. Allama al-Hilli, Hasan ebn mansoor,(1954). Leading al-Muttalib, Tabriz: Haj Ahmad, 1st edition.
  11. Al-Kulayni, M, (1988). Al-Furwa man al-Kafi, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya, 1st edition.
  12. Feyz, A, (2005). Principles of Jurisprudence and Principles, Tehran, University of Tehran, 10th edition.
  13. --------------(2003). Characteristics of Ijtihad and Dynamic Jurisprudence, Tehran, Institute for Humanities and Cultural Studies, 1st edition.
  14. Hara'ari, M, (1410 AH). Al-Shi'a fi Muḥammad Al-Shari'a, Tehran: Islamic Bookstore, 1st edition.
  15. Ibn Idris, M. (1410 AH). Al-Sar'er al-Hawi Lethar al-Fatawi, Qom: Al-Nashr-e-Islami Institute, 2nd edition.
  16. Khansari, Seyed M (1390 AH). Rawdat al-Jannat fi Hayat al-'Ulama Walsadat, Qom: Ismaili Institute. First edition.
  17. Khoi,Abolghasem. (1407 AH). Kitab al-Hijj, Qom: Elmiyya, 1st edition.
  18. Khoi,Abolghasem ,(1992).Mesbah al-Faghah, Qom: Ghadir, 1st edition.
  19. Muhaqqiq Hilli, N, (1408 AH). Shari'a al-Islam fi Muhsin al-Hillal and al-Haram, Tehran: Esteghlal, 1st edition.
  20. Mohaghegh Damad, M, (2002). Rules of Jurisprudence, Vol. 4, Tehran: Islamic Sciences Publication, 1st Edition.
  21. Modarresi Tabatabaei, H, (1989). Introduction to Shi'a Jurisprudence, Mohammad Asef Fethrat, Mashhad: Foundation for Islamic Research.
  22. Marashi Shooshtari, M.S, (1997). New Perspectives on Criminal Law, Tehran: Meyzan Publications, 1st Edition.
  23. Mozaffar, M.R., (1990). Principles of Jurisprudence, Alireza Hoda'i, Tehran: Hekmat, 1st edition.
  24. Mojtaba al-Iraqi, Ali Bana Eshtehari, Hossein Mirza Esfahani, Qom: Al-Nashr al-Islami Institute, 1st edition.
  25. Mousavi Bojnourdi, Seyed M, (2008). Rules of Jurisprudence, Tehran, Mizan, 1st Edition.
    1. Najafi, M.H, (1981 CE). Jawahar al-Kalam fi Sharaye al-Islam, Beirut: Dar Ehya al-Trath al-Arabi, 1st edition.
  26. Sayyid Murtada, A, (1415 AH). Al-Ansar, Qom: Al-Nashr al-Islami Institute, 1st edition.
  27. Shahid Thani, Z, (1410 AH). Al-Rawdat al-Bahiyya fi Sharh al-Lal'a al-Damashqiyya, Qom, Davari, 1st edition.
  28. Sheikh Saduq, M. (2011 AH). I la Yahzara al-Faqih, Tehran: Dar al-Katib al-Islamiyya, 1st edition.
  29. Shaykh Mufid, M, (1410 AH). Al-Muqna'a, Qom: Al-Nashr al-Islami Institute, 1st edition.
    1. Tabatabai, Sayyid 'A, (1404 AH). Riyadh al-Masa'il fi Bayan al-Ahkam Baldil, Qom: Al-Bayt, 1st edition.

مجله علمی
دوره 17، شماره 2
تیر 1400
صفحه 611-628

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 بهمن 1398
  • تاریخ بازنگری: 04 فروردین 1399
  • تاریخ پذیرش: 04 فروردین 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار