بازخوانی نظریات شهید صدر پیرامون ربای بانکی بر اساس نظریۀ درآمد قانونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

نظریۀ‌ "درآمد قانونی" توسط شهید صدر در کتاب "اقتصادنا" ارائه شده است. مطابق این نظریه منشاء حصول درآمد قانونی و شرعی ، "کار" است، باز خوانی نظرات ایشان به ویژه در کتاب "البنک اللاربوی" نشان می‌دهد که وی بر اساس این نظریه به تحلیل مسائل ربای بانکی پرداخته است . این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی نشان می­دهد ایشان مبتنی بر این نظریه ، به ارائه الگوی بانک بدون ربا، اقدام ورزیده است. مطابق این نظریه هر درآمد حاصل در بانک باید در قبال انجام کاری باشد و تغییرات صوری در عقود و معاملات بانکی، هر چند ممکن است درآمد حاصله را از ربوی بودن خارج کند ولی چون مستند به کار نیست، غیر قانونی و غیر شرعی است و در نتیجه جانشین کردن عقد قرض در بانک  با بیع ، مضاربه، جعاله و امثال آن، مادامی که به انجام دادن کار ارزشمند اقتصادی نیانجامد مجوز ایجاد درآمد و دریافت یا پرداخت سود نخواهد شد و درآمد و سود حاصل به عنوان درآمد غیر مستند به کار، غیر قانونی و غیر شرعی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Shahid Sadr's Views on Bank Usury Based on the Legal Income Theory

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taqi Tolami 1
  • Mohammad Javad Heidari Khorasani 2
1 Ph.D Student, Jurisprudence and Principles of Law, University of Qom, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Theology, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The theory of legal income was proposed by Shahid Sadr in his book “Ightisādunā”. According to this theory “doing a work” is the source of earning a legal and legitimate income. Reviewing his views specifically in his book “Al-Bank Al-la Rabawi” shows that he has analyzed the issues related to the bank usury based on this theory. This article using a descriptive-analytical method shows that the model of banking without usury has been proposed by Shahid Sadr based on this theory. According to this theory every income earned through the bank must be in exchange for performing an act and superficial changes of the bank contracts and transactions, although they may make an income without usury and illegal profits, since it is not based on doing a work, is illegal and illegitimate. As a result, substituting a loan contract with a contract of sale, muzāriba, juʻālah, and things like this, as long as it does not end to a valuable economic act, will not be the license for making income, and taking or paying the profit and the income and the profit from that will be illegal and illegitimate since it is not based on performing an act.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sadr
  • Legal Income Theory
  • Usury
  • Bank
  1. ابن‌البراج (1406 ق). المهذب، قم: جامعۀ مدرسین.
  2. بخش فرهنگی جامعۀ مدرسین (1375). پول و نظام‌های پولی، قم: جامعۀ مدرسین.
  3. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1381). ربا، قم: جامعۀ مدرسین.
  4. توتونچیان، ایرج (1375). اقتصاد پول و بانکداری، تهران: تحقیقات پولی و بانکی.
  5. جواهری، محمد تقی (1405 ق). الربا فقهیا و اقتصادیا، تهران: خیام.
  6. حر عاملی، محمدبن حسن (1409 ق). وسائل الشیعه، قم: آل‌البیت.
  7. حسینی عاملی، محمد (1410 ق). مفتاح الکرامه، قم: آل‌البیت.
  8. حلی، حسن‌بن یوسف (1414 ق)، تذکره الفقهاء، قم: آل‌البیت.
  9. خمینی، روح‌الله (1415 ق). البیع، قم: جامعۀ مدرسین.
  10. ـــــــــــــ (1379). تحریرالوسیله، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار.
  11. دادگر، یدالله (1380). مبانی فقهی پیشرفتۀ اقتصاد اسلامی، کرمانشاه: رازی.
  12. داوودی، پرویز و دیگران (1389). پول در اقتصاد اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  13. رجایی، محمد کاظم (1372). فصلنامۀ معرفت، شمارۀ 5، قم.
  14. صدر، محمد باقر (1426 ق). البنک اللاربوی، بیروت: مرکز الابحاث.
  15. ــــــــــــــــ (1400 ق). الفتاوی الواضحه، بیروت: مرکز الابحاث.
  16. ـــــــــــــــــ (1417 ق). اقتصادنا، بیروت: مرکز الابحاث.
  17. ـــــــــــــــــ (1400 ق). الاسلام یقود الحیاه، بیروت: مرکز الابحاث.

18. طوسی، محمدبن حسن (1387). المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.

  1. عاملی، زین‌الدین‌بن علی، شهید ثانی (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: داوری.
  2. کرکی، علی‌بن الحسین (1414 ق). جامع المقاصد، بیروت: آل‌البیت.
  3. کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  4. مطهری، مرتضی (1389). یادداشت‌های استاد مطهری، تهران: صدرا.
  5. ــــــــــــــــ (1380). ربا، بانک و بیمه، تهران: صدرا.
  6. مکارم شیرازی، ناصر (1376). ربا و بانکداری اسلامی، قم: امیرالمؤمنین.
  7. موسویان ،سید عباس (1386). بانکداری اسلامی، تهران: پژوهشکدۀ پولی و بانکی.
  8. نجفی، محمد حسن (1981). جواهر الکلام، بیروت: دارالاحیاء.
  9. هدایتی (بی‌تا). عملیات بانکی داخلی، تهران: مؤسسۀ عالی بانکداری ایران.