دیدگاه «اطاعت زوجه بر اساس معیار معروف» از منظر فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فقه و حقوق دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

2 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

بر اساس آیۀ شریفۀ «لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ» زوجه حقوقی بر عهدۀ زوج دارد؛ همانند وظایفی که نسبت به وی بر دوش می‌کشد. فقیهان دربارۀ جزییات این حقوق و تکالیف، بر اساس ادلۀ نقلی و عقلی، نظریات متفاوتی را مطرح کرده‌اند. این نوشتار اظهارات ایشان در حوزۀ وظایف زن در قبال شوهر را، در پنج دیدگاه تحت عناوین «وجوب اطاعت مطلق»، «وجوب اطاعت در موارد محصور در روایات»، «وجوب اطاعت در استمتاعات و خروج از منزل»، «وجوب اطاعت در استمتاع» و «تعیین حدود اطاعت بر پایۀ معیار منافات با حقوق زوج» گردآوری و نقد کرده است سپس با توجه به دیدگاه‌های ارائه‌شده و نقد و ارزیابی آنها و با عنایت به زوایای مغفول‌مانده از ادله، دیدگاه «اطاعت بر اساس معیار معروف» را تبیین خواهیم کرد. تحقیق حاضر به روش توصیفی - تحلیلی و به شیوۀ اسنادی صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“Wife Obedience Based on Known Criterion” in the Viewpoint of Imamiyyah Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Bibi Rahimeh Ebrahimi 1
  • A'zam Amini 2
1 Assistant Professor, Jurisprudence and Law, Shahid Motahhari University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Jurisprudence and Principles of Law, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

According to the noble verse: “And women have rights similar to their obligations, according to what is fair”, the wife has some rights similar to the duties that she has toward her husband. According to the traditional and rational reasons, the jurisprudents brought up different opinions about details of these rights and duties. This paper has collected and criticized their opinions in the scope of duties of wife toward her husband in five points of view under the headings of “obligatory absolute obedience”, “obligatory obedience just in cases narrated in the hadiths”, “obligatory obedience in the cases of enjoyments and leaving home”, “obligatory obedience in enjoyment”, and “determining the limits of obedience based on the criterion of incompatibility with the rights of the couples”. Next, considering the opinions presented and criticized and by referring to the evidences that have been neglected, it has explained the viewpoint of “obedience based on known criterion”. This research has used a descriptive-analytical method of study and a documentary style.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Obeying the Husband
  • Absolute Obedience
  • Leaving Home
  • Enjoyment
  1. ـ قرآن کریم.

    1. اراکی، محمد علی (1413 ق). رسالة فی نفقة الزوجة. قم: مؤسسۀ در راه حق.
    2. اردبیلی، احمد (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران: المکتبة الجعفریة.
    3. اصفهانی، سید ابوالحسن (1422 ق). وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی). قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    4. آملی، محمد تقی (1380). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران: بی‌نا.
    5. بحرانی آل‌عصفور، حسین (بی‌تا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، قم: مجمع البحوث العلمیة.
    6. ــــــــــــــــــــــــ (1405 ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: انتشارات اسلامی.
    7. تبریزی، جوادبن علی (1427 ق). صراط النجاة، قم: دارالصدیقة الشهیدة.
    8. حر عاملی، محمدبن حسن (1409 ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
    9. حسینی تهرانی، سید محمد حسین (1418 ق). ولایة الفقیه فی حکومة الإسلام، بیروت: دارالحجة البیضاء.
    10. حسینی حائری، سید کاظم (بی‌تا). الفتاوی المنتخبة، قم: بی‌نا.
    11. حلی، حسن‌بن یوسف (1413 ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    12. ــــــــــــــــــــ (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة (ط الحدیثة)، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
    13. خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیلة، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
    14. خوانساری، رضی‌الدین (1311). تکمیل مشارق الشموس فی شرح الدروس، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    15. خوانساری، احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: اسماعیلیان.
    16. خویی، ابوالقاسم (1418 ق). موسوعة الإمام الخوئی، قم: إحیاء آثار الإمام الخوئی.
    17. سبحانی، جعفر (1420 ق). الصوم فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
    18. سبزواری، سید عبد الأعلی (1413 ق). مهذّب الأحکام، قم: مؤسسۀ المنار.
    19. سیفی مازندرانی، علی اکبر (1429 ق). دلیل تحریر الوسیلة- أحکام الأسرة، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    20. سیستانی، سید علی (1417 ق). منهاج الصالحین، قم: دفتر آیت‌الله سیستانی.
    21. ـــــــــــــــــــ (1422 ق). المسائل المنتخبة، قم: دفتر آیت‌الله سیستانی.
    22. شبیری، سید موسی (1419 ق). کتاب نکاح، قم: مؤسسۀ پژوهشی رای‌پرداز.
    23. شوشتری، محمد تقی (1406 ق). النجعة فی شرح اللمعة، تهران: صدوق.
    24. شیرازی، سید صادق (1427 ق). أحکام النساء، قم: انتشارات سلسله.
    25. صدوق، علی‌بن بابویه (1413 ق). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    26. طباطبایی قمی، سید تقی (1426 ق). مبانی منهاج الصالحین، قم: قلم الشرق.
    27. طباطبایی، محمد کاظم (1419 ق). العروة الوثقی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    28. طباطبایی، محمد حسین (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات اسلامی.
    29. طرابلسی، ابن‌براج (1406 ق). المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    30. عاملی، زین‌الدین (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    31. فاضل ‌لنکرانی، محمد (1421 ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة النکاح، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
    32. ــــــــــــــــــــ (1426 ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الصوم و الاعتکاف، قم: مرکز فقه ائمۀ اطهار(ع).
    33. ــــــــــــــــــــ (بی‌تا). جامع المسائل، قم: انتشارات امیر قلم.
    34. فاضل هندی، محمد (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    35. فیاض، محمد اسحاق (بی‌تا). تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی، قم: محلاتی.
    36. فیض کاشانی، محمد محسن (بی‌تا). مفاتیح الشرائع، قم:کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
    37. کرکی، علی (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    38. کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    39. محسنی قندهاری، محمد آصف (1424 ق). الفقه و مسائل طبیة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    40. مدرسی، سید عباس (1410 ق). نموذج فی الفقه الجعفری، قم: کتابفروشی داوری.
    41. مفید، محمدبن محمد (1413 ق). أحکام النساء، قم: کنگرۀ هزارۀ شیخ مفید.
    42. مکارم ‌شیرازی، ناصر (1424 ق). کتاب النکاح، قم: مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب.
    43. ــــــــــــــــــــ (1427 ق). الفتاوی الجدیدة، قم: مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب(ع).
    44. نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دارإلاحیاء التراث العربی.