نقش زمان و مکان در تغییر فتوا با مرور بر حکم قطع ید صبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مفید، قم، ایران

2 استادیار، دانشگاه مفید، قم، ایران

چکیده

برخی از احکام فقهی در گذر زمان دستخوش تغییراتی شده‌اند. طبعاً علل و عوامل مختلفی در این امر دخیل بوده است. در این مقاله به‌دنبال عوامل تأثیرگذار و نقش زمان و مکان در آنیم و با ارائۀ یک نمونه از مباحث فقهی دربارۀ «قطع ید صبی» به این عوامل تأثیرگذار می‌پردازیم. در ابتدا به اهمیت واکاوی این مسئله، سپس با نگاه به حکم قطع ید صبی، به‌عنوان یک نمونه در سه قسمت پرداخته شده است. نخست به بررسی روایات دال بر قطع ید صبی هنگامی که مرتکب سرقت می‌شود و مروری بر ادوار فقه، سپس به موضع فقیهان در برابر این روایات و فتاوایی که در خصوص این موضوع صادر کرده‌اند، اعم از موافقان و مخالفان قطع ید و آنگاه به دلایل مخالفان این حکم با وجود ادلۀ معتبری که در این زمینه وجود داشته، اشاره و در پایان به نقش زمان و مکان و بنای عقلا و عقل توجه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Time and Place in Changing a Ruling (Fatwa) with a Review on the Ruling of Cutting a Young Boy’s Hand

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Ahmadi Qaragozlou 1
  • Seyyed Abolfazl Mousavian 2
  • Hossien Ja'fari Farani 2
1 Ph.D Student, Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Mofid University, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Mofid University, Qom, Iran
چکیده [English]

Some of the jurisprudential rules have undertaken some changes over the time. Naturally different causes and factors have played role in the process. This article is seeking to define the roles played by time, place, and other influential factors and having presented an example of jurisprusential issues about "cutting the young boy’s hand" it discusses the influential factors. First, it deals with the importance of analyzing this matter. Next, it examines the ruling of cutting the young boy’s hand as an example in three parts. Primarily, it examines the reliable traditions about cutting the young boy’s hand when he commits stealing. Next, the different periods of jurisprudence are reviewed.  It then examines the jurisprudents' standing against such traditions and the rulings issued by them regarding this matter, including both the cons and pros of cutting the hand. Next, it makes a reference to the arguments of the opponents of this ruling in spite of the reliable evidences existed regarding this matter. Finally, it focuses on the role played by time and place, as well as the conduct of the wise, and the reason.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Young Boy’s Punishment
  • Cutting the Young Boy’s Hand
  • Role of Time and Place in Fatwa
  • Conduct of the Wise
  1. ابن‌حمزه، محمدبن علی (1408 ق)‌. الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
  2. اردبیلی، احمدبن محمد (1403 ق)‌. مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  3. بابویه، علی‌بن حسین (1406 ق). فقه الرضا، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
  4. جزایری، سید محمد جعفر مروج (1416 ق)‌. هدی الطالب فی شرح المکاسب، قم: مؤسسة دارالکتاب.
  5. حائری، سید علی‌بن محمد طباطبایی (1409 ق). الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع - حدیقة المؤمنین، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
  6. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1418 ق)‌. ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  7. حلبی، ابن‌زهره، حمزة‌بن علی حسینی (1417 ق).غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، بی‌جا: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  8. حلبی، ابوالصلاح، تقی‌الدین‌بن نجم‌الدین (1403 ق). الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانۀ عمومی امام امیرالمؤمنین(ع).
  9. حلی، جمال‌الدین، احمدبن محمد فهد حلی اسدی (1407 ق)‌. المهذب البارع فی شرح المختصر النافع،‌ قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

10. حلی، علامه، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1413 ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

11. حلی، یحیی‌بن سعید (1405 ق)‌. الجامع للشرائع،‌ قم: مؤسسة سیدالشهداء العلمیة.

12. خمینی، سید روح‌اللّه (1379). تحریرالوسیلة، قم: بی‌نا.

13. خویی، سید ابوالقاسم (1422 ق)‌. مبانی تکمله المنهاج، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.

14. الرُّویانی، عبدالواحد‌بن إسماعیل (1430 ق). بحرالمذهب فی فروع مذهب الإمام الشافعی، بیروت: دارالکتب العلمیة.

15. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1412 ق).‌ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.

16. شیخ انصاری، مرتضی‌بن محمد امین (1415 ق). صراط النجاه، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.

17. صدوق، محمدبن علی‌بن بابویه (1367). من لایحضره الفقیه، تهران: المکتبه الاسلامیه.

18. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1415 ق)‌. المقنع، محقق/ مصحح: گروه پژوهش مؤسسۀ امام هادی(ع)، چ اول، قم: مؤسسۀ امام هادی(ع).

19. طرابلسی، ابن‌براج، قاضی، عبدالعزیز (1406 ق)‌. المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

20. طوسی، ابوجعفر، محمد‌بن حسن (1386). تهذیب الأحکام، تهران: صدوق.

21. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1390). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دارالکتب الإسلامیة.

22. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه والفتاوی، بیروت: دارالکتب العربیه.

23. عظیمی، حبیب‌الله (1385). تاریخ فقه و فقها، چ اول، تهران: انتشارات اساطیر.

24. فیض کاشانی، محمد محسن (بی‌تا). مفاتیح الشرائع، چ اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.

25. قطب‌الدین کیدری، محمدبن حسین (1416 ق). صباح الشیعه بمصباح الشریعه، محقق ابراهیم بهادری مراغی، ج اول، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).

26. کلینی، محمدبن یعقوب (1367). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

27. گرجی، ابو القاسم (1421 ق). تاریخ فقه و فقها، چ سوم، تهران: سمت.

28. مجلسی اول، محمد تقی (1406 ق)‌. روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم: مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانبور.

29. مشکینی، میرزا علی (1418 ق)‌. الفقه الماثور، چ دوم، قم: الهادی.

30. مفید، محمدبن محمد (1413 ق). الارشاد، قم: کنگرۀ شیخ مفید.

31. ــــــــــــــــــــ (1413 ق). المقنعة، قم: کنگره جهانی هزارۀ شیخ مفید.

32. نجفی، محمد حسن (1404 ق)‌. جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.

33. نجفی، کاشف‌الغطاء، محمد حسین (1366 ق). وجیزه الاحکام، نجف اشرف: مؤسسة کاشف‌الغطاء.

34. نوری، حسین‌بن محمد تقی (1408 ق). مستدرک الوسایل، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

35. وحید خراسانی، حسین (1428 ق). منهاج الصالحین، قم: مدرسۀ امام باقر(ع).