بررسی اشتراط تعهد بر عدم اقدام منافی با مورد وکالت بلاعزل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکدۀ حقوق، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استادیار، دانشکدۀ الهیات، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

3 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

وکالت عقدی جایز و اذنی است. در این قرارداد موکل یا وکیل هر زمان که بخواهند، می‌توانند عقد را فسخ کنند. رسیدن به یک عقد پایدار و غیرمتزلزل امری است که در سایۀ وکالت بلاعزل ممکن می‌شود. اما در وکالت بلاعزل نیز موکل می‌تواند عملی انجام دهد که به انفساخ عقد وکالت منجر شود. مثلاً موکل می‌تواند کالایی که وکیل فروش دارد و نمی‌تواند او را عزل کند، خود به فروش اقدام کند که در این‌صورت عقد مزبور منفسخ می‌شود. برای جلوگیری از این اقدامِ موکل، شرط «عدم اقدام منافی با مورد وکالت از سوی موکل» به‌کار می‌رود. مقالۀ پیش‌رو با هدف بررسی جواز این شرط و با بهره‌گیری از روش تحلیلی و توصیفی، به بحث دربارۀ شرط مذکور اختصاص دارد. دستاورد پژوهش حکایت از آن دارد که شرط اسقاط حق اقدام منافی با مورد وکالت، از نظر مشهور فقها و حقوقدانان از قبیل حکم است و سلب آن جایز نیست؛ اما اگر شرط مذکور به‌صورت التزام به عدم اقدام منافی با مورد وکالت تبدیل شود، بلااشکال است و همان نتیجه را خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of Stipulating the Condition of Commitment Not to Performed an Act against Irrevocable Attorneyship

نویسندگان [English]

  • Hossein Javar 1
  • Hossein Nuri 2
  • Abazar Asadi 3
1 Assistant Professor, Faculty of Law, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran 2. Assistant Professor, Faculty of Theology, College
2 Assistant Professor, Faculty of Theology, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
3 Ph.D, Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Faculty of Theology, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

Attorneyship is a permissible and lawful contract. In this contract, the client or the lawyer may terminate the contract at any time. Achieving a stable and unshakable contract is possible in the light of irrevocable attorneyship. But even in power of attorney, the client can do something that can lead to the termination of the contract. For example, a client may sell a product that has an irrevocable sale attorneyship and the contract will then is terminated. To prevent this action by the client, the condition of “not-performing an act against the case of attorneyship by the client" applies. The present article aims to investigate the validity of this condition and discusses the condition by using a descriptive- analytical method. The findings of the study indicate that the condition of the expiry of the right was considered by jurisprudents to be like a ruling and deprivation of this right is not permissible. However, if the condition is construed to constitute a commitment not to perform an act against the case of attorneyship, it would be flawed and will have the same result.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Irrevocable Attorneyship
  • Client
  • Attorney
  • Disqualification
  • Commitment not to Act
  1. آل کاشف الغطاء، محمد حسین (1361 ق). تحریر آل مجله، تهران: مکتبة النجاح و مکتبة الفیروزآبادی.
  2. ابوزهره، محمد (1354 ق). نظریة العقد فی الشریعةالاسلامیه، قاهره: دارالفکر العربی.
  3. اصفهانی، ابوالحسن (1393 ق). وسیلة النجاة، قم: مطبعة مهر.
  4. امامی، سید حسن (1377). حقوق مدنی، ج 4، تهران، اسلامیه.
  5. ایروانی غروی، علی (1379 ق). حاشیة المکاسب؛ چ دوم، قم: کتابفروشی نجفی.
  6. ایمانیان، فریبرز و دیگران (بهار 1382). تفسیر حقوق مدنی در قانون مدنی، مدرس علوم انسانی، شمارۀ 28.
  7. انصاری دزفولی، مرتضی (1415 ق). کتاب المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات، جلد 6، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  8. پناهی مهدی (1395). شرط وکالت و شرط عدم عزل وکیل ضمن عقد خارج لازم، ماهنامۀ پژوهش ملل، شمارۀ 8.
  9. جبعی عاملی، زین‌الدین (شهید ثانی) (1404 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، بیروت: دارالعالم الاسلامی.
  10. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1340). تأثیر اراده در حقوق مدنی، چ اول، تهران: بی‌نا.
  11. ــــــــــــــــــــــــــــ (1378). دورۀ حقوق مدنی «حقوق تعهدات»، چ سوم، تهران: گنج دانش.
  12. حسین‌آبادی جرقوئینی، محمد رضا (1423 ق). رساله فی المعامله و الاختلاف بین المتعاقدین، قم: میثم تمار.
  13. حکیم، محسن (1407 ق). نهج الفقاهه، قم: انتشارات 22بهمن.
  14. حر عاملی، محمدبن حسن (1409 ق). وسائل الشیعه، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  15. حلی، نجم‌الدین ابوالقاسم (1389 ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، بیروت: دارالکتاب العربی.
  16. خویی، ابوالقاسم (1411 ق). مصباح الفقاهة، قم: مؤسسۀ انصاریان.
  17. ـــــــــــــ (1377). مصباح الفقاهه، جلد 7، تقریر توحیدی، محمد علی، قم: داوری
  18. خراسانی، محمد کاظم (1409 ق). کفایه الاصول، تحقیق: مؤسسة آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
  19. شهیدی، مهدی (1377). تشکیل قراردادها و تعهدات، جلد 1، چ اول، تهران، نشر حقوقدان.
  20. ــــــــــــــ (1379). حقوق مدنی «اصول قراردادها و تعهدات»، جلد 2، چ اول، تهران: انتشارات عصر حقوق.
  21. ـــــــــــــ (1369). «رابطه انسان با حقوق کلی مدنی و حق کلی اجرای حقوق»، مجلۀ تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، شمارۀ 8.
  22. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی عاملی (1428 ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، محقق و مصحح: گروه پژوهش مؤسسۀ معارف اسلامی، بی‌جا: بی‌نا.
  23. شیخ طوسی، ابومحمد (بی‌تا). الخلاف، جلد 3، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  24. طباطبایی یزدی (1376). حاشیه کتاب مکاسب، قم: دارالعلم.
  25. عاملی، محمد جواد (1408ق). مفتاح الکرامه، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  26. علامه، سید مهدی (1375). حقوق مدنی «شروط باطل و تأثیر آن در عقود»، چ اول، تهران: انتشارات مانی.
  27. قاسم‌زاده، سید مرتضی (1386). وکالت بلاعزل، ماهنامۀ کانون، شمارۀ 78.
  28. کاتوزیان، ناصر (1370). دوره مقدماتی حقوق مدنی «اعمال حقوقی»، قرارداد - ایقاع، چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
  29. ـــــــــــــ (1374). حقوق مدنی «نظریه عمومی تعهدات»، چ اول، تهران: یلدا.
  30. ـــــــــــــ (1374). حقوق مدنی «قواعد عمومی قراردادها»، جلد 1، چ سوم، تهران: انتشارات به‌نشر.
  31. ـــــــــــــ (1368). حقوق مدنی «قواعد عمومی قراردادها»، جلد 3، چ اول، تهران: انتشارات به‌نشر.
  32. ـــــــــــــ (1369). حقوق مدنی «قواعد عمومی قراردادها»، جلد 5، چ اول، تهران: انتشارات به‌نشر.
  33. ــــــــــــــ (1377). قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، چ اول، تهران: نشر دادگستر.
  34. کلینی، محمدبن یعقوب‌بن اسحاق (1407 ق). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  35. محقق داماد، سید مصطفی (1376). قواعد فقه «بخش مدنی 2»، چ دوم، تهران: سمت.
  36. مروارید، علی اصغر (1410 ق). سلسلة الینابیع الفقهیة، بیروت: مؤسسه الفقه الشیعه.
  37. مکارم شیرازی (1411 ق). نوار الفقاهه، قم: مدرسۀ الامام امیرالمؤمنین.
  38. مکی عاملی، شیخ شمس‌الدین محمد (بی‌تا). القوائد والفوائد، قم: مکتبة المفید.
  39. موسوی الخمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). کتاب البیع (للامام خمینی)، تهران: مؤسسۀ تنظیم دفتر آثار امام خمینی (قدس سره).
  40. ـــــــــــــــــــــــــ (1362). طلب و اراده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  41. مجلسی، محمد باقربن محمد تقی (1403 ق). بحارالأنوار (ط - بیروت)، جلد 2، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
  42. موسوی بجنوردی، سید حسن (1419 ق). القواعد الفقهیه، جلد 5، قم: نشر الهادی.
  43. نایینی، محمد حسین (1373 ق). منیه الطالب فی شرح المکاسب، تهران: المکتبه المحمدیه.
  44. نجفی، محمد حسن (1408 ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  45. نقیب، عاطف (1988). نظریة العقد، بیروت: منشورات عویدات.
  46. یزدی، سید محمد کاظم (1421ق). حاشیۀ المکاسب، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.