بررسی فقهی مسئولیت هزینه‌های زندانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه میبد

2 دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا، دانشگاه میبد

چکیده

زندان و زندانی به‌ترتیب از نهادها و عناصر مهم و جدایی‌ناپذیر نظام‌های جزایی مکاتب و کشورهاست. تکالیفی که از سوی آحاد جامعه و به‌ویژه حکومت در قبال زندانی و هزینه‌های جاری وی امکان طرح دارد، از مسائل مهم و مورد ابتلای حکومت‌هاست. اینکه زندانی را سربار جامعه بپنداریم و هزینه‌های جاری او را به خود وی بسپاریم یا وی را یک بیمار اجتماعی تلقی کنیم و انفاق زندانی را به‌تبع وظیفۀ اصلاحش، بر عهدۀ نهاد حاکمیت بپنداریم یا حالت‌های مختلف دیگر که تصور‌شدنی است، مورد اختلاف اندیشمندان در حوزۀ سیاستگذاری بوده و هست. پرداختن به این موضوع از منظر فقهی به دو روش فقه حکم‌محور و فقه نظریه‌محور و همچنین فقه موضوعات و فقه نظامات، شاید ابعاد این مسئله را در مراجعات شرعیه روشن‌تر کند. رجوع به منابع متعدد کتابخانه‌ای فقهی و توصیف و تحلیل متون به روش اجتهادی، روش تحقیق این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Review of liability of Prisoner’s Expenses

نویسندگان [English]

  • Abbas Kalantari 1
  • Morteza Motahhari Fard 2
1 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Criminal Law, University of Meybod, Meybod, Iran
2 Ph.D Student, Jurisprudence and Criminal Law, University of Meybod, Meybod, Iran
چکیده [English]

Prisons and prisoners are essential institutions and elements of the criminal systems of thoughts and the countries. The responsibilities of the community and especially the government to the prisoner and his current expenses is one of the most important issues and concerns that are raised and suffered by the governments. Regarding the prisoner as  an overhead of the society and assigning the payment of his current expenses to him or considering him as a social patient and assigning his expenses as a function of his correctional duty to the government, or other conceivable alternatives have been controversial among scholars in the field of policy-making. Dealing with this issue from jurisprudential point of view through two rule-based or theory-based jurisprudential methods as well as the subject-oriented or system-oriented jurisprudence can clarify the dimensions of this issue by religious references. The present research uses a library method by referring to various jurisprudential sources and describing and analyzing the texts through independent reasoning (Ijtihad).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Expense
  • Alimony
  • Prison
  • Responsibility
  1. ـ  قرآن کریم.

    1. ابن‌بابویه(صدوق)، محمدبن علی (1385). علل الشرائع، قم: داوری.
    2. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). من لایحضره الفقیه، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین.
    3. ابن‌حیون، نعمان‌بن محمد مغربی (1385 ق). دعائم الإسلام، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    4. ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن عمر (1977). البدایه و النهایه، چ دوم، بیروت: مکتبه المعارف.
    5. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414 ق). لسان العرب، چ سوم، بیروت: دارصادر.
    6. ابویوسف قاضی، یعقوب‌بن‌ابراهیم (1399 ق). الخراج، بیروت: دارالمعرفة.
    7. احمدی میانجی، علی (1411 ق). الاسیر فی الاسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین.
    8. اسکافی ابن‌جنید، محمدبن احمد (1416 ق). مجموعۀ فتاوی ابن‌جنید، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین.
    9. اشتهاردی، علی‌پناه (1417 ق). مدارک‌العروة، تهران: دارالاسوة.

    10. اشعری قمی، احمدبن محمدبن عیسی (1408 ق). النوادر (للأشعری)، قم: مدرسه الامام المهدی (عج).

    11. امام خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریرالوسیله، قم: دارالعلم.

    12. ــــــــــــــــــــــــ (1378). صحیفۀ امام، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (عروج).

    13. ـــــــــــــــــــــــ (1410 ق). مکاسب‌المحرمه، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.

    14. ـــــــــــــــــــــــ (1368). البیع، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.

    15. آقانظری، حسن؛ خطیبی، مهدی (بهار و تابستان 1392). روش‌شناسی فقه نظریات اقتصادی از منظر شهید صدر، مجلۀ معرفت اقتصادی، سال چهارم، شمارۀ دوم.

    16. بری، باقر (1421 ق). فقه‌النظریه عند الشهید الصدر، بیروت: قضایا اسلامیه معاصر.

    17. جعفری، شیخ محمد تقی (1419 ق). رسائل فقهی، تهران: منشورات کرامت.

    18. حر عاملی، محمد‌بن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    19. حمیری، عبدالله‌بن جعفر (بی‌تا). قرب‌الاسناد، تهران: کتابفروشی نینوا.

    20. خالصی، محمد باقر (1413 ق). احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین.

    21. خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). مبانی تکمله منهاج، تقریر شهید سید محمد تقی خویی، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی.

    22. ـــــــــــــــــــ (1377). مصباح‌الفقاهة، قم: مکتبة‌الداوری.

    23. ـــــــــــــــــــ (1372). معجم رجال الاحادیث و طبقات الرواة، قم: مرکز نشر الثقافة الاسلامیة فی العالم.

    24. ـــــــــــــــــــ (1410 ق). المعتمد فی شرح المناسک، قم: لطفی.

    25. ذهبی، محمدبن احمد (1417 ق). سیر اعلام النبلاء، بیروت: دارالفکر.

    26. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412 ق). المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، دمشق و بیروت: دارالعلم دارالشامیه.

    27. سبحانی، جعفر (بی‌تا). موسوعة طبقات الفقها، بی‌جا: بی‌نا، (نرم‌افزار جامع فقه اهل ‌بیت 1 و 2).

    28. سعدی، ابوجیب (1424 ق). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، دمشق: دارالفکر.

    29. سیوطی، عبدالرحمن (بی‌تا). تاریخ الخلفا، بغداد: مکتبه المثنی.

    30. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1421 ق). رسائل فقهی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

    31. صدر، سید محمد باقر (1424 ق). اقتصادنا (جلد 3 موسوعه شهید صدر)، قم: مرکز الابحاثات و الدراسات التخصصیة للشهید صدر.

    32. ــــــــــــــــــــــ (1423 ق). ومضات (جلد 17 موسوعه شهید صدر)، قم: مرکز الابحاثات و الدراسات التخصصیة للشهید صدر.

    33. صدر، سید محمد صادق (1420 ق). ماوراء فقه، بیروت: دارالاضواء للطباعة و نشر و توزیع.

    34. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (بی‌تا). تکملة العروة الوثقی، قم: مکتبة الداوری.

    35. طباطبایی، سید محمد حسین (1417 ق). المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین.

    36. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372). مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو.

    37. طبسی، نجم‌الدین (1374). موارد السجن فی النصوص و الفتاوی، قم: مکتبة‌ الاعلام ‌الاسلامی.

    38. طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، چ سوم، تهران: مرتضوی.

    39. طوسی، محمد‌بن الحسن (1407 ق). تهذیب الأحکام، تحقیق خرسان، چ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

    40. عاملی، میرسید احمد‌بن زین‌العابدین علوی (بی‌تا). مناهج‌الاخبار فی شرح الاستبصار، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

    41. غفوری، خالد (1421 ق). فقه النظریه لدی الشهید صدر، مجلۀ فقه اهل ‌بیت، شمارۀ 20.

    42. فاضل لنکرانی، محمد (1422 ق). الحدود (تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیلة)، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).

    43. ـــــــــــــــــ (1418 ق). الحج (تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیله)، چ دوم، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.

    44. فاضل هندی، محمدبن حسن (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین.

    45. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410 ق). کتاب العین، چ دوم، قم: هجرت.

    46. فیروزآبادی، مجدالدین محمدبن یعقوب (بی‌تا). القاموس المحیط، بیروت: دارالعلم.

    47. الکنی، میرزا علی (1306). تحقیق الدلائل فی شرح تلخیص المسائل (کتاب‌ القضاء)، بی‌جا: الطبعة الحجریة.

    48. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407 ق). الکافی، چ چهارم، تهران: دارالکتب‌ الاسلامیه.

    49. گلپایگانی، سید محمد رضا (1412 ق). الدرالمنضود فی احکام الحدود، قم: دارالقرآن الکریم.

    50. مامقانی، عبدالله (1344). مناهج المتقین فی فقه ائم‍ة الحق و الیقین، نجف اشرف: مکتبة‌ المرتضویة.

    51. مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

    52. مغنیه، محمد جواد (1421 ق). فقه الامام صادق(ع)، چ دوم، قم: مؤسسۀ انصاریان.

    53. ملک‌افضلی اردکانی، محسن (زمستان 1389). آثار قاعدة حفظ نظام، قم: فصلنامۀ حکومت اسلامی، شمارۀ 4.

    54. منتظری، حسینعلی (1379). مبانی فقهی حکومت اسلامی (دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه)، ترجمۀ محمود صلواتی، تهران: انتشارات سرایی.

    55. موسوی بجنوردی، سید محمد (1379). قواعد فقهیه، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (عروج).

    56. میرباقری، سید محمد مهدی؛ عبدالهی، یحیی؛ نوروزی، حسن (زمستان 1395). فقه حکومتی از منظر شهید صدر با مروری بر ویژگی‌های «فقه نظامات»، مجلۀ راهبرد فرهنگ، شمارۀ 36.

    57. نجاشی، ابوالحسن احمدبن علی (1407 ق). رجال النجاشی - اسماء مصنفی الشیعه، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین.

    58. نراقی، مولی احمدبن محمد مهدی (1415 ق). مستندالشیعه فی احکام الشریعه، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    59. نوری، میرزا حسین (بی‌تا). خاتمة المستدرک، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    60. مصاحبه با اصغر جهانگیر رئیس سازمان‌های زندان‌های کشور در 1396، شناسۀ خبر: 1416868 ؛ قابل دسترسی در: www.tasnimnews.com

    61. مصاحبه با رئیس کل دادگستری استان کرمان در 1396، کد خبر: 96031608259؛ قابل دسترسی در: www.isna.ir