تعارض اعمال مجازات حبس با اصل شخصی بودن مجازات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه سمنان

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان

چکیده

گرچه مطابق پاره‌ای از روایات و آیات قرآنی، مشروعیّت مجازات حبس فی‌الجمله قابل اثبات است، چالش اصلی آن است که اعمال این مجازات در پاره‌ای موارد با رعایت حقوق افراد دیگری در تعارض به‌نظر می‌رسد؛ مانند حبس مادر مجرم که با حقوق کودک و حبس سرپرست بزهکار خانوار که با حقوق همسر و فرزندان وی به‌دلیل وارد شدن آسیب‌های فراوان بر آنان تعارض آشکار دارد. آنچه به ذهن تبادر می‌کند، ارائۀ راهکار و حل‌وفصل تعارض قاعدۀ وزر با اجرای کیفر حبس است. در پژوهش حاضر ضمن تبیین ابعاد کیفر حبس و همچنین تبیین قاعدۀ وزر که متضمّن مفهوم اصل شخصی بودن مجازات‌هاست، درصدد پاسخ به این تعارض هستیم و با عنایت به منابع فقهی و کتاب‌های معتبر روایی، به این نتیجه می‌رسد که قاعدۀ وزر (یا اصل شخصی بودن مجازات) یک اصل استثناناپذیر است و کیفر حبس صرفاً باید در موارد محدود اعمال شود و در تعارض حبس و قاعدۀ وزر، قاعدۀ وزر حاکم خواهد بوده و مجازات حبس اجرا نخواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Influential Applications of Etlaq Maqamie in Principled (Osuli) Propositions

نویسندگان [English]

  • Hamid Masjedsaraie 1
  • Abdolreza Eskandari 2
1 Associate Professor of University of Semnan
2 Ph.D Student in Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Semnan
چکیده [English]

Although, according to a number of Islamic traditions and Quranic verses, the legitimacy of the imprisonment can be verified briefly, the main challenge is that the imposition of this punishment in some cases appears to conflict with the rights of others, such as the incarceration of the offender's mother which is in violation of the rights of the child and the imprisonment of a criminal householder which is in conflict with the rights of his wife and children due to significant damage sustained by them. What comes to the mind is providing a solution to the conflict and settling the dispute of the rules of the Wizr through execution of the sentence of imprisonment. The present research, while explaining the dimensions of the imprisonment, as well as the explanation of the rule of Wizr which implies the concept of the principle of personal punishment, seeks to answer these conflict. According to jurisprudential sources and well-known narrative books, it is concluded that the rule of Wizr (the principle of the personal punishment) is an unexceptionable principle, and the imprisonment should be executed only in limited cases. In the conflict of the imprisonment and the rule of the Wizr, the rule of Wizr shall be governed and the sentence of imprisonment shall not be executed. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alternatives to Imprisonment
  • Imprisonment
  • Prison
  • Rule of the Wizr (Personal Punishment)
  1. - قرآن کریم.

    1. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، علی بن الحسین (1404ق). من لایحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    2. ابن حیون، نعمان بن‌محمد (1416ق). دعائم‌الاسلام، تحقیق آصف فیضی، قم: مؤسسه آل‌ البیت(ع).
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان‌العرب، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر.
    4. الزحیلی، وهبه (1412ق) احکام‌ القرآن، تصحیح محمد کوثری، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    5. اکبریان، حسن‌علی (1387). «مقایسۀ عدالت با قاعدۀ لاضرر»، کاوشی نو در فقه اسلامی، ش 56، ص 196-238.
    6. انباری، ابوبکر (1413ق). الزاهر فی معانی کلمات الناس، بیروت: مؤسسه ‌الرساله.
    7. انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1374ق). فرائد الاصول، قم: مصطفوی.
    8. باقری، احمد؛ جعفری، جمیله (1393). «مبانی فقهی و حقوقی مشروعیت ضمان دولت در پرداخت خسارت ناشی از کاهش ارزش پول»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال ششم، ش 10، ص 87-116.
    9. بحرانی، سید هاشم (1363ق). البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق بنیاد بعثت، قم: مؤسسه البعثه.
    10. جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین ‌الدین بن علی (1316ق). مسالک ‌الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
    11. جوهری، اسماعیل بن حماد (1407ق). الصحاح تاج اللغه وصحاح العربیه، بیروت: دار العلم للملایین.
    12. حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
    13. خراسانی(آخوند)، محمدکاظم (1432ق). کفایه ‌الاصول، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    14. خوئی، سید ابوالقاسم (1394ق). البیان فی تفسیرالقرآن، قم: المطبعه العلمیه.
    15. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالعلم.
    16. سپهری، محمد (1373). زندان از دیدگاه اسلام، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
    17. سراجه، محمود (1390). بررسی فقهی مبانی کیفر حبس، جایگزین‌ها و راهکارهای اجرایی آن، دانشگاه پیام نور تهران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
    18. شیخ ‌الشریعه اصفهانی، فتح‌الله (1406ق). رساله لاضرر، قم: مؤسسه نشر اسلام.
    19. صالحی، عبدالمجید (1388ش). بررسی فقهی ادلۀ مشروعیت زندان در مذاهب خمسه، دانشگاه قم: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
    20. طباطبائی(علامه)، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    21. طبرسی، فضل بن حسن (1412ق). جوامع‌الجامع، تصحیح ابوالقاسم گرجی، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
    22. طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1362ق). المبسوط، تهران: المکتبه المرتضویه.
    23. ______________ (1407ق). تهذیب‌الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
    24. فاضل تونی، عبدالله (1412ق). الوافیه فی اصول الفقه، تحقیق حسین رضوی، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    25. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1426ق). قاموس‌المحیط، بیروت: مؤسسه الرساله.
    26. کلینی، محمد بن یعقوب (1388ق). الکافی، تهران: دار الکتب ‌الاسلامیه.
    27. مجلسی، محمدتقی (1406ق). روضه المتّقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
    28. محقّق داماد، سید مصطفی (1389). قواعد فقه4 ­(مدنی)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    29. مراغی، سید میر عبدالفتاح (1429ق). العناوین‌الفقهیه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    30. مکارم شیرازی، ناصر (1421ق). الامثال فی تفسیر کتاب‌الله المنزل، قم: مدرسه الامام علی بن‌ ابی‌طالب(ع).
    31. ملک العلماء کاشانی، ابوبکر بن مسعود (1328ق). بدائع ‌الصنایع، بیروت: دار الکتاب العربی.
    32. موسوی بجنوردی، سید حسن (1419ق). القواعد الفقهیّه، قم: مطبعه‌ الآداب.
    33. موسوی خمینی، سید روح‌الله (1385ق). الرسائل، قم: اسماعیلیان.
    34. نوری، میرزاحسن (1318). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تهران: بی‌نا.
    35. وائلی، احمد (1377). احکام زندان در اسلام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    36. وزیری، مجید؛ براتی، مهدی (1395). «قاعده وزر در آثار مجازات»، تحقیقات جدید علوم انسانی، ش 3، ص 83-98.

    References

    - The Holy Quran.

    1. Ibn Babvayh (Sheikh Saduq), Ali ibn Al-Hussein (1984). Man La Yahzarho Al-Faqih, corrected by Ali Akbar Ghaffari, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
    2. Ibn Hayyun, Nu'man ibn Muhammad (1995). Daaem al-Islam, research by Asif Faizi, Qom: Al-Bayt Institute (AS). (in Arabic)
    3. Ibn Manzoor, Muhammad ibn Mokarram (1993). Lesan Al-Arab, Beirut: Dar al-Fekr for printing and publishing. (in Arabic)
    4. Al-Zuhaili, Wahba (1991) Ahkam al-Quran, edited by Muhammad Kawthari, Beirut: Dar al-Kitab al-Almiyeh. (in Arabic)
    5. Akbarian, H. A (2008). "Comparison of justice with the rule of no harm", a new exploration in Islamic jurisprudence, No. 56. (in Persain)
    6. Anbari, Abu Bakr (1992). Al-Zaher Fe Maani Kalemat Al-Naas, Beirut: Al-Risalah Institute. (in Arabic)
    7. Ansari (Sheikh), Morteza Ibn Mohammad Amin (1995). Faraaed al-Asul, Qom: Mustafavi Publishing. (in Arabic)
    8. Bagheri, A; Jafari, J (2014). "Jurisprudential and Legal Principles of the Legitimacy of the Government Guarantee in Compensation for Damage Due to the Depreciation of Money", Jurisprudence and Islamic Law Studies, Year 6, No. 10. (in Persain)
    9. Bahrani, Seyed Hashem (1944). Al-Burhan Fi Tafsir Al-Quran, Research of the Ba'ath Foundation, Qom: Al-Ba'ath Institute. (in Arabic)
    • Jabai Ameli (Shahid Thani), Zeinuddin ibn Ali (1898). Masalek Al-Efham Ela Tanghih Sharaye Al-Eslam, Qom: Institute of Islamic Studies. (in Arabic)
    • Jovhari, Ismail ibn Hammad (1987). Al-Sehah, Taj A—Loghah Va Sehah Al-Arabiyah, Beirut: Dar Al-Alam for the people. (in Arabic)
    • Horr Ameli, Muhammad ibn Ihsan (1988). Tafsil Vasael al-Shiah Ela Tahsil Masaael Al-Shariah, Qom: Al-Bayt Institute (AS). (in Arabic)
    • Khorasani (Akhond), Mohammad Kazem (2011). Kefayah Al-Osul, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
    • Khoei, Seyyed Abolghasem (1974). Al-Bayan Fe Tafsir Al- Qur'an, Qom: Scientific Press. (in Arabic)
    • Ragheb Isfahani, Hussein Bana Mohammad (1991). Mofradat Alfaz Al-Quran, Beirut: Dar al-Alam. (in Arabic)
    • Sepehri, M (1994). Prison from the perspective of Islam, Tehran: Islamic Propaganda Organization. (in Persain)
    • Sarajeh, M (2011). Jurisprudential study of the principles of imprisonment, its alternatives and executive strategies, Payame Noor University of Tehran: Faculty of Literature and Humanities. (in Persain)
    • Sheikh Shari'a Isfahani, Fathullah (1986). Resale La Zarar, Qom: Islam Publishing Institute. (in Arabic)
    • Salehi, Abdolmajid (2009). urisprudential study of the reasons for the legitimacy of imprisonment in the five religions, Qom University, Faculty of Theology and Islamic Studies. (in Persain)
    • Tabatabai (Allama), Seyyed Mohammad Hussein (1996). Al-Mizan Fe Tafsir Al-Quran, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
    • Tabarsi, Fazl Ibn Hassan (1991). Javame al-Jaame ', edited by Abolghasem Gorji, Qom: seminary management center. (in Arabic)
    • Tusi, Muhammad ibn Hassan (1943). al-Mabsut, Tehran: Al-Muktabiyah Library. (in Arabic)
    • ----------------- (1987). Tahzib al-Ahkam, Tehran: Islamic Bookstore. (in Arabic)
    • Fazel Toni, Abdullah (1991). Al-Wafiyah Fe Osul al-Fiqh, research by Hussein Razavi, Qom: Islamic Thought Association. (in Arabic)
    • Firoozabadi, Muhammad ibn Yaqub (2005). Ghamous al-Mohit, Beirut: Research Institute. (in Arabic)
    • Kolayni, Muhammad ibn Ya'qub (1968). Al-Kafi, Tehran: Islamic Library. (in Arabic)
    • Majlesi, Mohammad Taqi (1986). Ravzah Al-Muttaqin Fe Sharhe Man LayehHazrho al-Faqih, Qom: Islamic Cultural Institute of Kushanbor. (in Arabic)
    • Mohaghegh Damad, S.M (2010). Rules of Jurisprudence (Civil), Tehran: Islamic Sciences Publishing Center. (in Arabic)
    • Maraghi, Sayyid Mir Abd al-Fattah (2008). Al-Anavin Fiqhiyah, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
    • Makarem Shirazi, Nasser (2008). Al-amsal Fe Tafsir Ketab Allah al-Monzal, Qom: Imam Ali Ibn-Abi-Talib (AS) School. (in Arabic)
    • Malek al-Olama Kashani, Abu Bakr Ibn Mas'ud (1910). Badae al-Sana'i, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi. (in Arabic)
    • Mousavi Bojnourdi, Sayyid Hassan (1998). Rules of jurisprudence, Qom: Press of etiquette. (in Arabic)
    • Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah (1965). Al-Rasa'el, Qom: Ismailis. (in Arabic)
    • Nouri, Mirza Hassan (1900). Mustadrak al-Wasa'el wa Mustanbat al-Masa'el, Tehran: Bina. (in Arabic)
    • Waeli, Ahmad (1998). Prison Sentences in Islam, Tehran: Islamic Culture Publishing Office. (in Persain)
    • Vaziri, M; Barati, M (2016). "Rule of the Minister in the Effects of Punishment", New Humanities Research, No. 3. (in Persain)