جستاری در مبانی فقهی «ضرر معنوی» با رویکردی به ضرر معنوی در سوانح هوایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

در نظام حقوقی اسلام با استناد به ادله‌ای مانند آیات، روایات و قواعد فقهی متعدد، حکم به جبران خسارات معنوی داده شده است. در حقوق ایران نیز همگام با پیشرفت جامعه و ظهور افکار نو، قانونگذار زمینه را برای پذیرش زیان‌های معنوی فراهم آورده است. این در حالی است که در موضوع سوانح هوایی و ضررهای ناشی از آن، با استناد به کنوانسیون ورشو و رویه‌های عملی در رسیدگی به این نوع پرونده‌ها، با نوعی تفکیک روبه‌رو می‌شویم. در این تحقیق، ضمن تبیین مبانی فقهی مشروعیت جبران ضرر معنوی به این نتیجه می‌رسیم که تمایز میان زیان‌های معنوی که ریشه در آسیب‌های بدنی دارند و آسیب‌های معنوی صِرف، در کنار زیان‌های مادی، مشکلاتی در رسیدگی به پرونده‌های سوانح هوایی ایجاد کرده است که به بررسی آنها می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation into the Legal Principles of "Spiritual Loss" with an Approach to Spiritual Loss in Air Crashes

نویسنده [English]

  • Hamid Masjedsaraie
Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Faculty of Humanities, University of Semnan, Semnan, Iran
چکیده [English]

The legal system of Islam, relying on evidence such as verses of the Holy Quran, narrations and numerous legal rules, issues a verdict to compensate for spiritual damage. In the Iranian law too, along with the advancement of society and the emergence of new ideas, the legislator has provided the grounds for accepting spiritual losses. However, considering air crashes and their losses, we face a distinction based on the Warsaw Convention and practical procedures for dealing with these types of cases. This research explains the legal principles of the legitimacy of the compensation for the spiritual loss. It is concluded that the distinction between the moral losses rooted in physical damage and the mere spiritual damage, along with material losses, has created problems in dealing with cases of air crashes. This study will review these problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Air Crashes
  • Loss Compensation
  • Material Loss
  • Spiritual Loss
  • Warsaw Convention

مراجع

  1. انصاری، مسعود و طاهری‌نیا، محمدعلی (1386). دانشنامۀ حقوق خصوصی. تهران: محراب فکر.
  2. افشار، حسن (1394). مسئولیت مدنی جبران خسارات معنوی در حقوق ایران. تهران: مجد.
  3. امیری قائم‌مقامی، عبدالمجید (1387). حقوق تعهدات. چ پنجم، تهران: میزان.
  4. ایروانی، باقر (1392). دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، قم: نصایح.
  5. باریکلو، علیرضا (1385). مسئولیت مدنی. چ اول، تهران: میزان.
  6. بهره‌مند، مهدی (1392). عدم مشروعیت ضرر معنوی از دیدگاه قرآن و حدیث. فصلنامۀ مطالعات قرآنی، 4(16)، 63-75.
  7. پروین، فرهاد (1379). خسارات معنوی در حقوق ایران. تهران: ققنوس.
  8. پورمهراب، داراب (1378). مسئولیت‌های خارج از قرارداد. چ اول، تهران: مجد.
  9. جباری، منصور (1387). جبران خسارت روحی و روانی در حمل‌ونقل هوایی. فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، 11(48)، 185-231.
  10. جبعی عاملی، زین‌الدین بن علی (1410). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: داوری.
  11. حر عاملی، محمد بن حسن (1414ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
  12. حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح (1418ق). العناوین الفقهیّه.چ اول، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  13. حکمت‌نیا، محمود (1386). مسئولیت مدنی در فقه امامیه. قم: پژوهشگاه علوم اسلامی.
  14. حیاتی، علی‌عباس (1392). حقوق مدنی (4) مسئولیت مدنی. چ اول، تهران: میزان.
  15. خمینی(امام). سید روح‌الله (1385). الرسائل. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  16. ره‌پیک، حسن (1390). حقوق مدنی. حقوق قراردادها. تهران: خرسندی.
  17. ژوردن، پاتریس و ادیب، مجید (1391). اصول مسئولیت مدنی. چ سوم، تهران: میزان.
  18. سلطانی، عباسعلی (1391). مبانی فقهی نهاد اعادۀ حیثیّت. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 4(6)، 83-108.
  19. سلطانی‌نژاد، هدایت‌الله (1380). مسئولیت مدنی خسارت معنوی. تهران: نور الثقلین.
  20. صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1386). علل الشرائع. نجف: المکتبه الحیدریّه.
  21. صفایی، حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1393). مسئولیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد). تهران: سمت.
  22. کامیار، محمدرضا (1376). گزیده آراء دادگاه‌های حقوقی. چ اول، تهران: حقوقدان.
  23. کرکی، علی بن حسین (1411ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
  24. کلینی رازی، محمد بن یعقوب (1367). الکافی. تهران: دارالکتب ااسلامیه.
  25. مدنی، جلال‌الدین (1385). حقوق مدنی، عقود معین، چ پنجم، تهران: پایدار.
  26. محمدخانی، حسین (1386). مسئولیت مدنی دولت در بارگه داد، تهران: بعثت.
  27. مراغی، سید میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  28. مظاهری، معصومه و مهاجری، مریم (1392). بازخوانی مبانی فقهی ارمیم خسارت معنوی با رویکردی به حقوق غیرمالی زوجین. فصلنامۀ پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 10(34)، 129-152.
  29. معلوف، لوئیس (1374). المنجد فی اللّغه. قم: بلاغت.
  30. مهمان‌نوازان، روح‌الله (1389). خسارات قابل جبران در حقوق ایران. چ اول، تهران: مجد.
  31. نظری، ایراندخت (1392). حقوق مدنی 4. چ اول، تهران: مجد.
  32. نقیبی، سید ابوالقاسم (1386). خسارات معنوی در حقوق اسلام، ایران و نظام‌های حقوقی معاصر. چ اول، تهران: امیرکبیر.
  33. نوری، میرزا حسن (1409). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
  34. نیک‌فرجام، زهره (1392). جبران خسارت معنوی در فقه و حقوق. مبانی فقهی حقوق اسلامی، 6(11)، 105-127.
  35. وحدتی شبیری، سید حسن (1385). مبنای مسئولیت مدنی قراردادی. چ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  36. هاشمی، احمدعلی (1389). دامنۀ مسئولیت مدنی. چ اول، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
  37. یزدانیان، علیرضا (1386). حقوق مدنی، قواعد عمومی مسئولیت مدنی. چ اول، تهران: میزان.
  38. Andrews, C. & Vernon, N. (2011). Psychiatric Injury in Aviation Accidents under the Warsaw and Montreal Conventions: The Interface between Medicine and Law, Air L. & Com. 3.
  39. Barrett, j, & Lewis, R.A. (1989). Warsaw Convention creates cause of action for emotional injuries, but precludes claim for punitive damages. Air and Space Law Juornal, 6.
  40. Barbara, J. B. (1989). The Recoverability of Punitive Damages Under the Warsaw Convention in Cases of Wilful Misconduct: Is the Sky the Limit?. Fordham International Law Journal, 13(4).
  41. Ciobanu, A. (2005). Saving The Airline: A Narrower Interpretation of Term Accident in Article 17 of the Montreal Convention, XXXI, Annal of Air and Space Law 1.
  42. Compensation for Damage Caused by aircraft to third parties (2008). air & space law, Vol. xxxiii/2.
  43. Estephan, D. P., & Milde, M. (2005). International Air Carrier Liability: The Montreal Convention of 1999, Mc Gill University, Canada.
  44. Halter, M.R. (2006). Aviation Insurance in International Air Transport, Faculty of Law, Institute of Air and Space Law, McGill University, Montreal, Canada.
  45. Matte, N. M. (1981). Treatise on Air Aeronautical Law, Montreal, Canada: Institute and Centre of Air and Space Law.
  46. Miller, G. (2015). Compensable damages under Article 17 of the Warsaw Convention, Available: www. liedinuni.nl
  47. Michael Lipton, Q.C. & Cooper, V., (1985). International Air Travel: An Air Carrier’s Liability For Personal Injury, 5(4), download: catalogue.leidenuni.nl.
  48. Thalin, C. (2002). The Air Carrier’s Liability for Passenger Damages, University of Lund Faculty of Law.
مجله علمی
دوره 19، شماره 1
فروردین 1402
صفحه 1-11

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 اسفند 1397
  • تاریخ بازنگری: 27 فروردین 1398
  • تاریخ پذیرش: 30 اردیبهشت 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار