بررسی امکان وصیت کودکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار بخش علوم قرآن و فقه، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

برخی از فقها، وصیت کودکان را صحیح ندانسته‌اند، قانون مدنی نیز دیدگاه آنها را پذیرفته است، هدف از پژوهش حاضر که با روش توصیفی و تحلیلی انجام گرفته، آن است که با اثبات صحت وصیت کودک و بیان شرایط آن، اهمیت حقوق کودک از نگاه فقه اسلامی و نیز اهمیت سبک زندگی اسلامی را نشان دهد. از این پژوهش برمی‌آید که تأکید برخی از فقها بر متفاوت بودن وصیت کودکان با دیگر عقود ایشان و مقایسۀ دیدگاه این گروه با دیدگاه برخی از حقوقدانان غربی (که تفکیک بین وصیت کودکان و عقود زمان حیات ایشان را توصیه کرده‌اند) نشانگر پیشتازی فقه اسلامی در این نوع توجه به حقوق کودکان است. تأکید قائلان صحت وصیت کودکان بر اینکه وصیت کودکان باید برای کارهای نیک و کمک به خویشاوندان باشد، کودکان را به محبت و همدردی با دیگران، به‌ویژه خویشاوندان تشویق می‌کند. با وجود ضرورت احترام به ارادۀ کودک، قانون مدنی ایران وصیت کودکان را معتبر ندانسته است. از آنجا که قانون‌های مدنی نوعاً بر مبنای فتاوی مشهور وضع شده‌اند، قانون مدنی باید ضمن حفظ حقوق وارثان کودکان، با پذیرش وصیت ایشان، ارادۀ آنها را محترم بشمارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Possibility of Children’s Will

نویسندگان [English]

  • Morteza Rahimi 1
  • Zahra Atashi 2
1 Associate Professor, Department of Quranic Sciences and Jurisprudence, University of Shiraz, Shiraz, Iran
2 M.A. in Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Shiraz, Shiraz, Iran
چکیده [English]

According to some jurisprudents the children's will is not correct. Civil law has also accepted their viewpoints. The present study is performed with a descriptive - analytical method and aims to prove the accuracy of child’s will and to determine the related conditions in order to show the significance of child’s rights in Islamic jurisprudence perspective as well as the significance of Islamic lifestyle. It is understood from the present research that the emphasis of some Islamic jurisprudents on the difference between the child’s will and the other contracts, as well as the contrast between the view of this group and the view of western lawyers, who proposed the difference between the child’s will and the other contracts, indicate the leading role of Islamic jurisprudence in this kind of attention to children's rights. The emphasis of those who believe in the accuracy of children’s will and those who claim that these wills should be made for good deeds and for helping and caring for the relatives encourages the children to love and to sympathize with others, especially relatives. Regardless of the need to respect the child’s will, the Iranian Civil Code does not validate the will of the children. Since the Civil Law is generally based on the famous fatwas, it should accept the children’s will and respect their animus while considering the rights of the inheritors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Will
  • Children
  • Jurisprudence
  • Law
  1. ـ قرآن کریم.

    الف) منابع فارسی

    1. امامی، حسن (بی‌تا). حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه.
    2. رحیمی، مرتضی (1393). «وقف نابالغ در مذاهب فقهی اسلامی»، فصلنامۀ فقه مقارن، دورۀ 2، شمارۀ 4: 109 – 129.
    3. صفایی، حسین (1391). حقوق مدنی اشخاص و محجورین، چ هجدهم، تهران: سمت.
    4. طاهری، حبیب الله (1418 ق). حقوق مدنی، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    5. علامه حلی، حسن بن یوسف (1419 ق). تبصرة المتعلمین، ترجمه و شرح ابوالحسن شعرانی، چ پنجم، تهران: منشورات اسلامیه.
    6. قرشی، علی اکبر (1412 ق). قاموس قرآن، چ ششم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    7. کاتوزیان، ناصر (بی‌تا). وصیت در حقوق مدنی ایران، چ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    8. ـــــــــــــــ (1389). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ بیست وپنجم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    9. ـــــــــــــــ (1394). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی درسهایی از شفعه، وصیت، ارث، چ بیست وچهارم، تهران: میزان.
    10. محقق داماد، مصطفی (1365). «شرایط موصی»، مجلۀ مطالعات حقوقی و قضایی، شمارۀ 7: 22 - 31.

    11. هاشمی شاهرودی، محمود (1426 ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم، چ اول، مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).

    1. ب) منابع عربی
    2. آملی، میرزا هاشم (1406 ق). المعالم المأثورة، چ اول، قم: مؤلف الکتاب.
    3. ابن ادریس حلی، محمدبن منصور (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    4. ابن فارس بن زکریا (1404 ق). معجم مقاییس اللغه، چ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    5. احسایی ابن ابی جمهور، محمد (1405 ق). عوالی اللئالی العزیزیه، چ اول، قم: دار سیدالشهداء للنشر.
    6. اردبیلی مقدس، احمد (1403 ق). مجمع الفایدة و البرهان، چ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    7. اصفهانی، ابوالحسن (1422 ق). وسیلة النجاة مع حواشی الامام الخمینی، چ اول، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    8. بروجردی، منیرالدین (1429 ق). اسئله و اجوبه فقهیه، اصفهان: انتشارات مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزۀ علمیۀ اصفهان.
    9. حر عاملی، محمدبن حسن (1409‍ ق). وسائل الشیعه، چ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
    10. حلبی ابوالصلاح، تقی الدین (1403 ق). الکافی فی الفقه، چ اول، اصفهان: کتابخانۀ عمومی امیرالمؤمنین(ع).
    11. حلی، جمال الدین، احمد (1407 ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    12. حلی سیوری، مقدادبن عبدالله (1404 ق). التنقیح الرائح لمختصر الشرایع، چ اول، قم، کتابفروشی آیت الله مرعشی.
    13. خمینی، روح اللّه (بی‌تا). تحریرالوسیله، چ اول، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
    14. خامنه‌ای، علی (1420 ق).أجوبة الاستفتائات، چ سوم، بیروت: الدار الإسلامی.
    15. خویی، ابوالقاسم (1410 ق). منهاج الصالحین، چاپ بیست وهشتم، قم: نشر مدینة العلم.
    16. ______ (بی‌تا). مصباح الفقاهه، بی‌چا، بی‌جا: بی‌نا.
    17. راغب اصفهانی، حسین (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن، چ اول، لبنان – سوریه، دارالعلم - الدارالشامیه.
    18. روحانی قمی، صادق (بی‌تا). منهاج الصالحین، بی‌چا، بی‌جا، بی‌نا.
    19. سید ابن طاووس حلی، رضی الدین (1429 ق).اجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفه، چ اول، قم: نشر دلیل ما.
    20. سیستانی، علی (بی‌تا). منهاج الصالحین، بی‌چا، بی‌جا: بی‌نا.
    21. سیفی مازندرانی، علی اکبر (بی‌تا). دلیل تحریرالوسیله الوصیه، بی‌چا، بی‌جا: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    22. شبیری زنجانی، موسی (1428 ق). المسائل الشرعیه، چ اول، قم: مؤسسة نشرالفقاهه.
    23. شهید ثانی عاملی، زین الدین (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، چ اول، قم: کتابفروشی داوری.
    24. ــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، چ اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
    25. صدوق قمی، محمدبن علی (1413 ق). من لایحضره الفقیه، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    26. طباطبایی قمی، محمد تقی (1426 ق). مبانی منهاج الصالحین، چ اول، قم: منشورات قلم الشرق.
    27. طریحی، فخرالدین (1416 ق). مجمع البحرین، چ سوم، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    28. طوسی، شیخ محمدبن حسن (1400 ق).النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چ دوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
    29. ـــــــــــــــــــــــــــ (1387). المبسوط فی فقه الامامیه، چ سوم، تهران: المکتبه المرتضویه.
    30. ـــــــــــــــــــــــــــ (1407 ق). تهذیب الاحکام، چ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    31. ـــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). المختلف، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    32. ـــــــــــــــــــــــــــ (1414 ق). تذکرة الفقهاء، چ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
    33. فاضل لنکرانی، محمد (1424 ق). تفصیل الشریعه، چ اول، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
    34. فیومی، احمدبن محمد مقری (بی‌تا).المصباح المنیر، چ اول، قم: منشورات دارالرضی.
    35. کاشف الغطاء، نجفی، محمد حسین (1366). وجیزة الاحکام، چ دوم، نجف اشرف: مؤسسۀ کاشف الغطاء.
    36. کرکی عاملی، محقق ثانی علی بن حسین (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
    37. محقق حلی، نجم الدین جعفر (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    38. محمود، عبدالرحمان (بی‌تا). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، بی‌چا، بی‌جا: بی‌نا.
    39. مفید بغدادی، محمدبن محمد (1413 ق). المقنعه، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    40. مصطفوی، حسن (1402 ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چ اول، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
    41. مصطفوی، محمد کاظم (1423 ق).فقه المعاملات، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    42. نجفی، بشیرحسی (1427 ق). مصطفی الدین القیم، چ اول، نجف اشرف: دفترحضرت آیت الله نجفی.
    43. نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    44. وحید خراسانی، حسین (1428 ق). منهاج الصالحین، چ پنجم، قم: مدرسۀ امام باقر(ع).