اَعمال منافی مروت و جایگاه آن در تحقق عدالت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان (پردیس شهید بهشتی)، مشهد، ایران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

«مروت» به معنای انسانیت و جوانمردی است و در اصطلاح یعنی نزاهت و دور نگهداشتن خود از گفتارهای پست و کارهای فرومایه‌ای که در شأن و شایستۀ امثال یک فرد مؤمن نیست. مروت، شرط یک زندگی متعالی و اخلاقی محسوب می‌شود که قلمرو آن تمام شئون زندگی است و مراتب متفاوتی دارد که بر حسب احوال، اشخاص، شرایط، زمان‌ها و مکان‌ها تغییرپذیر است. اصحاب بامروت، دارای نشانه‌ها و نمادهایی هستند که ثمراتی را در زیست مؤمنانه و جوانمردانه به‌دنبال دارد. در این پژوهش پس از بررسی ادلۀ موافقان شرطیت مروت در عدالت فقهی و پاسخ به این ادله و بیان ادلۀ مخالفان، به این نتیجه دست یافتیم که با توجه به اینکه ادلۀ موافقان شرطیت مروت، پس از بررسی، نقد شد و از سوی دیگر، مروت و همین‌طور اعمال منافی مروت از مفاهیم لغزنده و سیال بوده و در عرف یا عرف‌های مختلف، تحلیل‌پذیرند، بنابراین «مروت» نمی‌تواند در عدالت فقهی، اعتبار، شرطیت یا جزییت داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Counter-Compassion Actions and Their Place in the Actualization of Justice

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Alishahi Ghalehjoughi 1
  • Mohammad Ghaffarizadeh 2
1 Associate Professor, Department of Theology, University of Farhangian, Mashhad, Iran
2 M.A, Faculty of Humanities, University of Semnan, Semnan, Iran
چکیده [English]

"Compassion" means manliness and chivalry. In academic terms, it means to avoid uttering cheap remarks and doing vile acts which are not meritorious and praiseworthy for the dignity of a faithful individual. Compassion is a necessary condition for a sublime and ethical life whose domain is the whole aspects of the life. It has different stages, varying according to situations, people, conditions, times and locations. Compassionate people have signs and symbols which entail some benefits in a pious life. Upon the verification of the reasons presented by supporters of the conditionality of compassion in jurisprudential justice, answering these reasons and expressing the reasons presented by opponents, the present research has come to the conclusion that owing to the fact that the reasons presented by the supporters were criticized and due to the fact that "compassion" and "counter-compassionate actions" are flexible and free-flowing terms, and are analyzable differently in different practices and traditions, the concept cannot be of validity, conditionality, and or particularity in the jurisprudential justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manliness
  • Dignity
  • Custom
  • Jurisprudence
  • Compassion
  • Counter-compassion
  • Justice
  1. ـ قرآن کریم.

    1. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمیدبن هبه‌الله (۱۹۶۵). شرح نهج البلاغه، تحقیق از محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: دارالاحیاء الکتب العربیه - مکتبه آیت‌الله مرعشی.
    2. ابن‌ادریس حلی، محمدبن منصور (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسۀ النشر اسلامی.
    3. ابن‌بابویه قمی، محمدبن علی‌بن بابویه (1413ق). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    4. ابن‌حمزه طوسی، محمد بن علی (1408 ق). الوسیله الی نیل الوسیله، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
    5. ابن‌شُعبَه حَرّانی، حسن (1363). تحف العقول، قم: غفاری.
    6. ابن‌فارس، احمد (۱۳۹۹ ق). معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبدالسلام محمد، قم: دارالفکر.
    7. ابن‌فهد حلی، احمد (1410 ق). المقتصر من شرح المختصر، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
    8. ابن‌قطان حلی، محمدبن شجاع (1424 ق). معالم الدین فی فقه آل‌یاسین، تصحیح ابراهیم بهادری، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
    9. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414 ق). لسان العرب، بیروت: دارالفکر - دار صادر.

    10. ابن‌هشام، عبدالملک (1355 ق). سیرۀ ابن‌هشام، قاهره: کتابفروشی مصطفوی.

    11. اصفهانی، محمد حسن (۱۴۱۶ ق). الاجتهاد و التقلید، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    12. انصاری، مرتضی (1414 ق).المکاسب، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.

    13. ــــــــــــــــــــ (1414 ق). رسائل فقهیه، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری

    14. ـــــــــــــــــــ (1374).المکاسب، قم: دهاقانی.

    15. آمدی، محمد (1388). تصنیف غررالحکم، قم: انصاری.

    16. بحرانی، یوسف (1405 ق).الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    17. ترحینی عاملی، محمد حسین (۱۴۲۷ ق). الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، قم، دارالفکر.

    18. جوهری، اسماعیل‌بن احمد (1410 ق). الصحاح - تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم للملایین.

    19. حر عاملی، محمدبن حسن (1400 ق). وسائل الشیعه، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    20. حسینی روحانی، صادق (1412 ق). فقه الصادق علیه‌السلام، قم: دارالکتاب.

    21. حسینی شیرازی، سید صادق (1426 ق). بیان الفقه فی شرح العروه الوثقی، قم: دارالانصار.

    22. حسینی عاملی، سید جواد (بی‌تا).مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.

    23. خمینی، سید روح‌الله (1379).تحریرالوسیله، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    24. ـــــــــــــــــــ (1380). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    25. خویی، سید ابوالقاسم (1410 ق). کتاب الصلاه، قم: لطفی.

    26. ــــــــــــــــــــ (1418 ق). التنقیح فی شرح العروه الوثقی، قم: لطفی.

    27. دشتی، محمد (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغه، قم: آل‌علی.

    28. دهخدا، علی اکبر (1377). لغتنامۀ دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    29. دیلمی، حسن (1366). اعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    30. راغب اصفهانی، حسین (۱۴۱۲ ق). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.

    31. رودکی سمرقندی (۱۳۸۲). دیوان رودکی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: نشر نگاه.

    32. ری‌شهری، محمد (1375). میزان الحکمه، قم: دارالحدیث.

    33. زبیدی، محمد مرتضی (1414 ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.

    34. سبزواری، سید عبدالعلی موسوی (1388). مهذّب الاحکام، قم: دارالتفسیر.

    35. سیوطی، عبدالحمن‌بن ابی‌بکر (1420 ق). الجوامع الصغیر من حدیث البشیر النذیر، مکه: مکتبه نزار.

    36. شهید اول، محمدبن مکی (1400 ق). القواعد والفوائد، قم: کتابفروشی مفید.

    37. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1425ق). الدروس الشرعیه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

    38. شهید ثانی، زین‌الدین (۱۴۱۳ ق).مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسۀ المعارف.

    39. ـــــــــــــــــــ (1421 ق). رسائل الشهید الثانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

    40. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    41. صدر، رضا (1420 ق). الاجتهاد والتقلید، تصحیح سید باقر خسروشاهی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

    42. طباطبایی حکیم، سید محسن (1416 ق)، مستمسک العروه الوثقی، قم: دارالتفسیر.

    43. طبری، محمدبن جریر (1362). تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

    44. طریحی، فخرالدین (۱۴۱۶ ق). مجمع البحرین، تحقیق از احمد حسینی، تهران: کتابفروشی مرتضوی.

    45. طوسی، محمدبن حسن (1387 ق). المبسوط فی الفقه الامامیه، تهران: مکتبه المرتضویه.

    46. عبدالفتاح، عبدالمقصود (1379). الامام علی‌بن ابیطالب، تهران: کتابخانۀ نور.

    47. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1420 ق). تحریر الاحکام الشرعیه علی المذهب الامامیه، تصحیح از ابراهیم بهادری، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).

    48. فاضل لنکرانی، محمد (1414 ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    49. فاضل هندی، محمد (۱۴۱۶ ق). کشف اللثام والابهام عن قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    50. فخرالمحققین حلی، محمدبن حسن (۱۳۸۷ ق). ایضاح الفوائد فی شرح فی شرح مشکلات القواعد، تصحیح سید حسین موسوی و دیگران، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.

    51. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1425 ق). کتاب العین، قم: اسوه.

    52. فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1270 ق). قاموس المحیط، بی‌جا: بی‌نا.

    53. فیض الاسلام، سید محمد نقی (1368). ترجمه و شرح نهج البلاغه، قم: دارالعلم.

    54. فیض کاشانی، محمد محسن (1401 ق) مفاتیح الشرایع، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.

    55. فیومی، احمدبن محمد (1405 ق). المصباح المنیر، قم: دارالهجره.

    56. کاشف الغطاء، علی‌بن محمد (1381 ق). النور الساطع فی الفقه النافع، نجف: مطبعه الآداب.

    57. کاشف الغطاء، عباس‌بن علی (۱۴۲۵ ق). افضل الدین المروءه، نجف: مؤسسة کاشف الغطاء.

    58. قریشی، علی اکبر (۱۴۱۲ ق). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

    59. کلینی، محمدبن یعقوب (1429 ق).الکافی، قم: دارالحدیث للطباعه و النشر.

    60. گلپایگانی، سید محمد رضا (1409 ق). مجمع المسائل، قم: دارالقرآن الکریم.

    61. گیلانی شفتی، سید محمد باقر (1409 ق)، تحفه الابرار، اصفهان: انتشارات کتابخانۀ مسجد سید.

    62. مامقانی، عبدالله (۱۳۵۰ ق). حاشیه علی رساله فی العداله، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.

    63. مجاهد طباطبایی، محمد (1296 ق). القواعد والفواید والاجتهاد والتقلید، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    64. مجلسی، محمد باقر (1404 ق). مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

    65. ـــــــــــــــــــ (1385). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، تهران: انتشارات اسلامیه،.

    66. محقق حلی، جعفربن حسن (1413 ق). الرسائل التسع، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.

    67. محقق سبزواری، محمد باقر (1247 ق). ذخیره المعاد فی شرح الارشاد، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    68. محمدی ری‌شهری، محمد (1384). میزان الحکمه، قم: درالحدیث.

    69. محمودی، محمد باقر (1386). النور الساطع فی الفقه النافع، نجف: مطبعه النعمان.

    70. مرتضوی لنگرودی، محمد حسن (۱۴۱۲ ق). الدر النضید فی الاجتهاد و الاحتیاط و التقلید، قم: انصاریان.

    71. مرعشی نجفی، شهاب‌الدین (1421 ق). القول الرشید فی الاجتهاد والتّقلید، قم: کتابخانۀ مرعشی.

    72. مصطفوی، حسن (۱۴۰۲ ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمه والنشر.

    73. مطهری، مرتضی (1393). حماسۀ حسینی، قم: صدرا.

    74. ـــــــــــ (بی‌تا)، عدل الهی، تهران: چاپخانۀ مهر.

    75. مفید، محمد (1413 ق). الجمل و النصره لسید العتره فی حرب البصره، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

    76. مقدس اردبیلی، احمد (1418 ق). مجمع الفائده و البرهان، بی‌جا: مؤسسة النشر الاسلامی.

    77. موسوی قزوینی، سید علی (1419 ق). رساله فی العداله، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    78. نایینی، محمد حسین؛ عراقی، ضیاءالدین؛ کزازی، علی (۱۴۲۱ ق).الرسائل الفقهیه، تقریر از ابوالفضل نجم‌آبادی، قم: مؤسسۀ معارف اسلامی امام رضا(ع).

    79. نجفی، زین‌العابدین (1391). «مفهوم‌شناسی واژۀ عدالت در فقه امامیه»، دوفصلنامۀ انسان‌پژوهی دینی، شمارۀ 28: 141 - 170.

    80. نجفی، محمد حسن (14۰۴ ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.

    81. نراقی، احمدبن محمد (1415 ق). مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم. مؤسسۀ آل‌البیت(ع).

    82. ــــــــــــــــــــ (۱۴۱۷ ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: مرکز النشر التابعه لمکتبه الاعلام.

    83. نراقی، محمد (۱۴۲۲ ق). مشارق الاحکام، تحقیق: سید حسن وحدتی، قم: کنگرۀ نراقیین.

    84. یعقوبی، احمدبن ابی‌یعقوب (1358 ق). تاریخ یعقوبی، بیروت: بی‌نا.