تجدید بنای پایه‌های نظری فقه اباضیه در دورۀ معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

چکیده

یکی از اصولی که تمام مذاهب برای ادامۀ حیات خود به آن نیاز دارند، بازسازی و تجدید بناست. اباضیه هم برای بازسازی مذهب خود به سراغ بازسازی و تجدید بنای پایه‌های نظری فقه خود رفته تا از این راه، موجودیت خود را در میان مذاهب اسلامی حفظ و هر روز به رشد و تعالی بیشتری دست پیدا کند. این رویکرد از سوی اباضیه معاصر در ضمن نه محور تعقیب می‌شود که مهم‌ترین آنها عبارتند از تجدید بنا در ماده و مصادر و منابع فقه، اهتمام به مطالعات تطبیقی و مقارن، پویاسازی فقه مقاصدی، شکلدهی به پژوهش‌های نوین فقهی و بازسازی شاکلۀ فقه. فقه اباضیه شش دوره را پشت سر گذاشته که دورۀ معاصر دارای اهمیت بسزایی است. به لحاظ آنکه توجه خاص به تجدید و تیسیر فقه شده است، این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با روش کتابخانه‌ای به تجدید بنای پایه‌های نظری فقه اباضیه می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reconstruction of the Theoretical Foundations of Abaziyah Jurisprudence in the Contemporary Period

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Qasemi 1
  • Reza Esfandiari (Eslami) 2
1 Ph.D, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate Professor, Research Center for Islamic Sciences and Culture, Qom, Iran
چکیده [English]

All religious denominations need to be reconstructed and renewed in order to survive. In order to reconstruct their denomination, Abaziyah embarked upon a reconstruction and reestablishment of the theoretical foundations of their jurisprudence (fiqh) so as to survive as an Islamic denomination and increasingly develop and grow. Such an approach is followed by contemporary Abaziyah within nine pivots, the most important of which include: reconstruction of materials and sources of jurisprudence, engagement in comparative studies, dynamicization of purpose-based jurisprudence (al-fiqh al-maqasidiyyah), formation of new jurisprudential research, and reconstruction of the schema of jurisprudence. Abaziyah jurisprudence has undergone six stages, the contemporary period being of particular importance. Since the reconstruction and facilitation of jurisprudence has been particularly taken into account, this paper tackles the reconstruction of the theoretical foundations of Abaziyah jurisprudence with a descriptive-analytic approach and the library research method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abaziyah
  • Theoretical Foundations
  • Reconstruction
  • Contemporary Period
  • jurisprudence
  1. ـ قرآن کریم، ترجمۀ الهی قمشه‌ای.

    1. ابن‌حنبل، احمد (1415 ق). مسند احمد، بیروت: داراالاحیاء التراث العربی.
    2. ابوالبصل، علی (2003). الإجتهاد و دوره فی التجدید، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.
    3. ابوالوفاء، احمد (1413 ق). القانون الدبلوماسی الاسلامی، قاهره: دارالنهضة العربیة.
    4. ارشوم، مصطفی‌بن حمو (2013). القواعد الفقهیة عند الاباضیة، عمان: وزارة اوقاف و الشئون الدینیة.
    5. اطفیش، محمدبن یوسف (2004). تیسیر التفسیر، الجزایر: بی‌نا.
    6. ـــــــــــــــــــــــ (1985). شرح کتاب النیل و شفاء العلیل، جده: مکتبة الارشاد.
    7. آل‌ثانی، حمودبن یحیی (2009). التجدید الفقهی فی الافتاء العمانی المعاصر، ندوة التقنیین و التجدید فی الفقه الاسلامی المعاصرة، مسقط: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
    8. بابزیز الوارجلانی، سلیمان‌بن ابراهیم و داوود‌بن عمر (2009). بحوث ندوة التقنین و التجدید فی الفقه الاسلامی المعاصر، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
    9. بابزیز الوارجلانی، سلیمان‌بن ابراهیم (2010). اعمال ندوة تطوّر العلوم الفقهیة فقه النوازل و تجدید الفتوی، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
    10. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (2012). اعمال ندوة تطوّر العلوم الفقهیة الفقه الحضاری فقه العمران، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.

    11. باجو، مصطفی‌بن صالح (2009). مناهج التجدید لدی فقهاء عمان المعاصرین و اثره فی التقنیین الفقهی، بحوث الندوة للتقنیین و التجدید فی الفقه الاسلامی المعاصرة، مسقط: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.

    1. ـــــــــــــــــــــ (2005). منهج الاجتهاد عند الاباضیة، عمان: مکتبة الجیل الواعد.
    2. بارونی، ابی ربیع سلیمان (2013). مختصر تاریخ الاباضیة، سیب: مکتبة الضامری للنشر و التوزیع.
    3. برادی، ابوالقاسم‌بن ابراهیم (بی‌تا). الجواهر المنتقاة فی اتمام ما اخلّ به کتاب الطبقات، نسخۀ خطی: کتابخانۀ مسجد جامع سلطان قابوس.
    4. بوسعیدی، سالم (بی‌تا). الرائع فی التاریخ العمانی، مسقط: مکتبة الانفال.

    16. بوسعیدی، صالح‌بن احمد (2003). الفقه الاسلامی تعریفه مصادره خصائصه، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.

    1. پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحة، چ چهارم، تهران: دنیای دانش.
    2. جامعة سلطان قابوس (2006).  ندوة الفقه الاسلامی، چ دوم، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.

    19. جعبیری، فرحات‌بن علی (2003). دور المدرسة الاباضیة فی الفقه و الحضارة الاسلامیة، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.

    1. خراسانی، بشربن غانم (2007). المدونة الکبری، مسقط: وزارة التراث و الثقافة.
    2. خلیل، احمد (2003). الاجتهاد و أثره الجدید، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.
    3. خلیلی، احمدبن حمد (1423 ق)، الفتاوی، عمان: الاجیال للتسویق.
    4. درجینی، احمدبن سعید (بی‌تا). طبقات المشایخ بالمغرب، بیروت: دارالفکر العربی.
    5. رقیشی، محمدبن سالم (2007). النور الرقاد علی علم الرشاد، عمان: وزارة التراث القومی و الثقافة.
    6. سالمی، عبدالله‌بن حمید (1963). حاشیة الجامع الصحیح، قاهره: بی‌نا.
    7. ـــــــــــــــــــــ (بی‌تا). تحفة الاعیان بسیرة اهل عمان، مسقط: مکتبة الامام نورالدین السالمی.
    8. سبحانی، جعفر (1427 ق). بحوث فی الملل و النحل، قم: مؤسسة الامام الصادق.

    28. شعیلی، خلفان‌بن سنان (2009). تجدید الفقه و تیسیره، بحوث ندوة للتقنین و التجدید فی الفقه الاسلامی المعاصرة، مسقط: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.

    1. شقصی الرستاقی، خمیس‌بن سعید‌بن علی‌بن مسعود (2006). منهج الطالبین و بلاغ الراغبین، مسقط: مکتبة مسقط.
    2. صدوق، محمدبن علی (1403 ق). معانی الاخبار، قم: جامعۀ مدرسین.
    3. صوافی، صالح‌بن احمد (1997). الامام جابربن زید العمانی و آثاره فی الدعوة، عمان: وزارة التراث القومی و الثقافة.
    4. طریحی، فخرالدین‌بن محمد (1365). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
    5. طعیمات، هانی سلیمان (2003). الاباضیة مذهب لادین، اردن: دارالشروق للنشر و التوزیع.
    6. عطیه، جمال‌الدین (2003). التجدید حرکة الابداع الفقهی، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.
    7. کندی، محمدبن ابراهیم (1984). بیان الشرع، عمان: وزارة التراث القومی و الثقافة.
    8. کرمی، ناصر (1388). عمان، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی وابسته به مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
    9. مبروک النجاد، عبدالله (2010). توجیه الاستدلال الفقهی لاستیعاب المستجدات، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
    10. متقی‌زاده، زینب (1384). جغرافیای سیاسی شیعیان منطقۀ خلیج فارس، قم: شیعه‌شناسی.
    11. مسقری، ناصربن مطر (2008). الاباضیة فی میدان الحق، مسقط: مکتبة الانفال.
    12. معمر، علی یحیی (2003). الاباضیة بین الفرق الاسلامیة، سیب: مکتبة الضامری للنشر و التوزیع.
    13. ناصر، محمد (1992). الشیخ ابراهیم اطفیش فی جهاده الاسلامی، سیب: مکتبة الضامری للنشر و التوزیع.
    14. نواب، سید ابوالحسن (1393). درسنامۀ جغرافیای تشیع، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
    15. نیشابوری، مسلم‌بن حجاج (1416 ق). صحیح مسلم، بیروت: مکتبة المعارف.
    16. وهیبی، مسلم‌بن سالم‌بن علی (2006). الفکر العقدی عند الاباضیة حتی نهایة القرن الثانی الهجری، سیب: مکتبة الضامری للنشر و التوزیع.
    17. یگانه، عباس (1374). عمان، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.