بازپژوهشی اعتبار ابرا به شرط عوض در مذاهب فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران

2 دانشیار، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

گاه داین با شرایطی از دین خود صرف‌نظر می‌کند. این امر به لحاظ ساخت عمل حقوقی شاید آن را مشروط یا معلق کند. هر دو فرض بر مبنای نظریۀ ایقاع بودن و عقد بودن ابرا جای بحث و بررسی دارد. برمبنای نظریه‌ای که ابرا را عقد می‌داند، ابرای مشروط با مشکل خاصی روبه‌رو نیست اگرچه انشای آن به‌گونه‌ای که معلق بر حصول شرط باشد، با دیدگاه اکثریت فقیهان که تنجیز را از شرایط انشای عمل حقوقی می‌دانند، تعارض پیدا می‌کند. بر مبنای نظریه‌ای که ابرا را ایقاع می‌داند، وجود شرط عوض در ابرا با چند ایراد روبه‌روست. برخی از این ایرادها ناظر به ساختار و طبیعت ایقاعی ابرا بوده و برخی از آنها با مقتضای ابرا و اثر اصلی آن مرتبط و برخی هم بر طبیعت شرط و مبنای الزام‌آوری آن مبتنی است. در این مقاله، با استفاده از مطالعات فقه مقارن و به روش تحلیلی به نقد و بررسی دیدگاه‌های فقهی در مذاهب مختلف اسلامی در این زمینه و ارزیابی ادلۀ آنها می‌پردازیم تا از رهگذر این بازپژوهشی به نتایج روشن‌تر و مستدل‌تری در خصوص دیدگاه فقهی ناظر به این مسئله نائل شویم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Research on Validity of Conditional Release in Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taqi Abbasi Andvari 1
  • Ebrahim Abdipour Fard 2
1 Ph.D Student, Islamic Azad University of Sari, Sari, Iran
2 Associate Professor, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Sometimes the creditor waives his debt under some conditions. This may make it conditional or suspend it because of the structure of legal act. These two assumptions may be discussed and reviewed depending on the theory of release being a unilateral legal act or a contract. Based on the theory maintaining that release is a contract, conditional release faces no specific challenge, although its composition in a way that hangs it on the fulfillment of the condition contradicts to the viewpoint of the majority of jurisprudents maintaining that tanjiz is a condition of the composition of legal act. Based on the theory maintaining that release is a unilateral legal act, the existence of consideration term faces several objections. Some of the objections pertain to the structure and the nature of the unilateral legal act of release, some of them relate to the requirements of release and its primary effect, and some others are based on the nature of condition and its binding nature. The present article, using comparative jurisprudence studies and analytical method, reviews different viewpoints in Islamic jurisprudence in this regard and assesses their proofs in order to achieve more clear and substantial results pertaining to the jurisprudential views in this mater.      

کلیدواژه‌ها [English]

  • release
  • Commitment
  • Unilateral Legal Act
  • Initial Condition
  • Consideration Term
  1. ابن‌ادریس حلی، محمدبن منصور (1430 ق). کتاب السرائر، جلد 3، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  2. ابن‌عابدین، محمد امین‌بن عمربن عبدالعزیز عابدین الحنفی (1412 ق). ردّ المحتار علی الدر المختار، جلد 5، بیروت: دارالفکر.
  3. ابن‌قدامه، ابومحمد عبدالله‌بن احمد‌بن محمد‌بن قدامه الحنبلی (1388 ق). المغنی، جلد 4 و 6، قاهره: مکتبه القاهره.
  4. ابن‌مرتضی، احمدبن یحیی (بی‌تا). شرح الازهار، صنعا: مکتبه غمصان.
  5. اصفهانی کمپانی، محمد حسین (1418 ق). حاشیۀ مکاسب، قم: بی‌نام.
  6. امام خمینی، سید روح‌الله (1380). کتاب البیع، جلد 4، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام.
  7. امامی، سید حسن (1364). حقوق مدنی، جلد 1، چ پنجم، تهران: اسلامیه.
  8. انصاری، مرتضی (1430 ق). کتاب المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  9. ایروانی، علی‌بن عبدالحسین (بی‌تا). حاشیۀ مکاسب، چاپ سنگی.
  10. بحرانی، یوسف (1405 ق). الحدائق الناضره، جلد 22، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  11. البهوتی الحنفی، منصور (1402 ق). کشف القناع عن متن الاقناع، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  12. جبعی عاملی، زین‌الدین (1413 ق). مسالک الافهام، جلد 6، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
  13. الجزیری، عبدالرحمن (1406 ق). الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  14. الحر العاملی، محمدبن حسین (1367). وسائل الشیعه، جلد 16، چ 6، تهران: مکتبه اسلامیه.
  15. حکیم، سید محسن (1410 ق) منهاج الصالحین، جلد 2، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  16. حلبی، ابن‌زهره حمزه‌بن علی (1417 ق). الغنیه، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  17. حلی، حسن‌بن یوسف (1420 ق) تحریر الاحکام، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  18. ـــــــــــــــــــــ (1413 ق). قواعد الاحکام، جلد 2 و 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  19. خویی، سید ابوالقاسم (1417 ق). مصباح الفقاهه، جلد 6، قم: مؤسسۀ انصاریان.
  20. ــــــــــــــــــ (1410 ق). منهاج الصالحین، جلد 2، قم: مدینه العلم.
  21. خویی، سید محمد تقی (1414 ق). الشروط او الالتزامات التبعیه فی العقود، جلد 2: بیروت: دارالمورخ العربی.
  22. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413 ق). مهذب الاحکام، جلد 17، قم: مؤسسۀ المنار.
  23. سیستانی، سید علی (2009). منهاج الصالحین، جلد 3، بغداد: دارالبذره.
  24. سیوطی، عبدالرحمن (1411 ق). الاشباه و النظائر فی قواعد و فروع فقه الشافعیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  25. شهیدی، مهدی (1368). سقوط تعهدات، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  26. صدر، سید محمد باقر (1410 ق). تعلیقات منهاج الصالحین حکیم، جلد 2، بیروت: دارالتعارف.
  27. صفایی، سیدحسین (1383). قواعد عمومی قراردادها و تعهدات، چ دوم، تهران: انتشارات مجد.
  28. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1378 ق). حاشیۀ مکاسب، جلد 2، قم: اسماعیلیان.
  29. طوسی، ابوجعفر محمد (1387 ق). المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 3، تهران: المکتبه المرتضویه.
  30. ـــــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
  31. عاملی، محمدبن مکی (1430 ق). الدروس الشرعیه، جلد 2، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  32. عاملی، سید محمد جواد (1419 ق). مفتاح الکرامه، جلد 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  33. عبدی‌پور، ابراهیم (1391). مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  34. فاضل مقداد، جمال‌الدین (1373). کنزالعرفان فی فقه القرآن، جلد 2، تهران: مرتضوی.
  35. فاضل هندی، محمدبن حسن (1416 ق). کشف اللثام، جلد 8، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  36. کاتوزیان، ناصر (1370). حقوق مدنی، ایقاع، نظریۀ عمومی، ایقاع معین، تهران: یلدا.
  37. الکرکی (محقق ثانی)، علی‌بن الحسین (1429 ق - 2008). جامع المقاصد، چ دوم، بیروت: مؤسسۀ آل‌البیت(ع) لإحیا التراث.
  38. محقق حلی، جعفربن حسن (1403 ق). شرایع الاسلام، چ سوم، بیروت: مؤسسۀ وفا.
  39. محقق سبزواری، محمد باقر (بی‌تا). کفایه الاحکام، جلد 2: چاپ سنگی.
  40. نایینی، محمد حسین (1418 ق). منیه الطالب، جلد 2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  41. نجفی، محمد حسن (1368). جواهر الکلام، چ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  42. نراقی، مولی احمد (1375). عوائد الایام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.