نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، دانشگاه جامعةالمصطفی العالمیة، قم، ایران
2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، قم، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The removal of penal accountability for insane, while insanity covers a wide range of meaning, is a definitive principle both in jurisprudence and Islamic positive law. Elaboration on the jurisprudential and legal concept of insanity is of utmost significance due to various usages of insanity and its vague relation to similar terms like: lunatic, idiot, foolish, silly, etc. which is the aim of the present text .The outcome of contrast between Shi’a and Sunni jurisprudence with descriptive, comparative and interpretive approach would result in graded meaning of insanity which has two key features: disorder and defect of reason. Penal code also takes up jurisprudential definition and interpretation of insanity that is the very lack of perception and discernment faculty in the scope of committed crime and thus provides the executor of Islamic law with definite criteria for judging about mental disorders. Therefore, mental disorders with different levels which falls under jurisprudential subject of insanity will be exonerated from both penal accountability and receiving punishment.
کلیدواژه‌ها [English]
2. ابن‌اثیر جزری، مبارک‌بن محمد (1390 ق). جامع الأصول فی أحادیث الرسول، عبد القادر الأرنؤوط، بشیر عیون، بی‌جا: مکتبة الحلوانی، مطبعة الملاح، مکتبة دارالبیان.
6. ابن‌الملقن، سراج الدین أبو حفص عمربن علی (1429 ق). التوضیح لشرح جامع الصحیح، دارالفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث، دمشق: دارالنوادر.
10. ابوالحسین، احمدبن فارس‌بن زکریا (1404 ق). معجم مقاییس اللغه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
11. ابومالک، کمال‌بن السید سالم (2003). صحیح فقه السنة و ادلته و توضیح مذاهب الائمة، مصر: المکتبة التوفیقیة.
12. اردبیلی، احمدبن محمد (1403 ق). مجمع الفائدة و البرهان، مجتبی عراقی، علی‌پناه اشتهاردی، حسین یزدی اصفهانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
13. افندی، علی حیدر خواجه امین (1411 ق). درر الاحکام فی شرح مجلة الاحکام، بی‌جا: دارالجیل.
14. البِرماوی، شمس‌الدین أبوعبدالله محمدبن عبدالدائم (1433 ق). اللامع بشرح جامع الصحیح، سوریه: دارالنوادر.
15. بحرانی، محمد (1423 ق). سند العروة الوثقی، کتاب الحج، احمد الماجد، حسن آل‌عصفور، بیروت: مؤسسة أم القری للتحقیق و النشر.
16. بخاری حنفی، عبدالعزیز‌بن احمد (بی‌تا). کشف الاسرار شرح اصول البزودی، بی‌جا: دارالکتب الاسلامی.
17. بهاء الدین مقدسی، عبدالکریم‌بن محمد (1417 ق). العزیز شرح الوجیز شرح الکبیر، علی محمد عوض، عادل أحمد عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیه.
18. بهجت فومنی، محمد تقی (1426 ق). جامع المسائل بهجت، قم: دفتر حضرت آیت‌الله.
19. بهوتی حنبلی، منصوربن یونس (بی‌تا). کشاف القناع عن متن الاقناع، بی‌جا: دارالکتب العلمیة.
20. تفتازانی، سعدالدین مسعودبن عمر (بی‌تا). شرح التلویح علی التوضیح، مصر: مکتبة صبیح.
21. جزائری، عبدالله‌بن نورالدین (بی‌تا). التحفة السنیه، علیرضا ریحان مدرس، تهران: محقق کتاب.
22. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمدبن عبدالله (1411 ق). المستدرک علی الصحیحین، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة.
23. حدادی، محمدبن تاج العارفین (1356 ق). فیض القدیر شرح جامع الصغیر، مصر: المکتبة التجاریة الکبری.
24. .ــــــــــــــــــــــــــــــ. (1408 ق). التیسیر بشرح الجام الصغیر، ریاض: مکتبة الإمام الشافعی.
25. حر عاملی، محمدبن حسن (1409ق). وسائل الشیعة، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
26. حسنی، محمدبن اسماعیل‌بن صلاح (1432 ق). التنویر شرح جامع الصغیر، محمَّد اسحاق محمَّد ابراهیم، ریاض: مکتبة دارالسلام.
27. حفناوی، منصور محمد منصور (1406 ق). الشبهات واثرها فی العقوبة الجنائیة فی الفقه الاسلامی مقارنا بالقانون، بی‌جا: مطبعة الامامنة.
28. حلی، فخرالمحققین محمدبن حسن‌بن یوسف (1387 ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، حسین موسوی کرمانی، علی‌پناه اشتهاردی، عبدالرحیم بروجردی، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
29. حلی سیوری، مقدادبن عبدالله (1404 ق). التنقیح الرایع لمختصر الشرایع، عبد اللطیف حسینی، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
30. خوانساری، احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، علی اکبر غفاری، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
31. دارقطنی، علی‌بن عمر (1417 ق). سنن الدار القطنی، محمدبن منصور سید الشوری، بیروت: دارالکتب العلمیه.
32. دهخدا، علی اکبر (1345). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
33. رملی، محمدبن أبی‌العباس (1404 ق). نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، حاشیه شبراملسی و مغربی، بیروت: دارالفکر.
34. زیلعی حنفی، فخرالدین عثمان‌بن علی (1313 ق). تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق وحاشیة الشلبی، حاشیۀ شهاب‌الدین احمدبن محمد شلبی، قاهره: المطبعة الکبری الأمیریة.
35. ساعاتی، احمدبن عبدالرحمن (بی‌تا). الفتح الربانی لترتیب مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
36. سعدی، ابوحبیب (1408 ق). القاموس الفقهی لغتاً و اصطلاحاً، دمشق: دارالفکر.
37. سغدی، أبوالحسن علی‌بن الحسین (1404 ق). النتف فی الفتاوی، صلاح‌الدین الناهی، اردن: مؤسسه الرسالة.
38. سنیکی مصری، زکریابن محمد (1426 ق). تحفة الباری، منحة الباری شرح صحیح بخاری، ریاض: مکتبة الرشد.
39. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن (1411 ق). الاشباه والنظایر فی القواعد وفروع الشافعیه، بیروت: دارالکتب العلمیة.
40. الشاذلی، حسن علی (بی‌تا). الجنایات فی الفقه الاسلامی دراسة مقارنة بین الفقه الاسلامی و القانون، بی‌جا: دارالکتاب‌الجامعی.
41. شافعی، ابوعبدالله محمدبن ادریس (1403 ق). کتاب الام، بیروت: دارالفکر.
42. شوشتری، محمد تقی (1406ق). النجعة فی شرح اللمعة، تهران: کتابفروشی صدوقی.
43. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، کلانتر، محمد، قم: کتابفروشی داوری.
44. ــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
45. شهید صدر، محمد (1420 ق). ماوراء الفقه، جعفر هادی دجیلی، بیروت: دارالأضواء للطباعة و النشر والتوزیع.
46. شیخ طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1407 ق). تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
47. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتب العربی.
48. صاحب‌بن عباد، اسماعیل‌بن عباد (1414ق). المحیط فی اللغه، محمد حسن آل‌یاسین، بیروت: عالم الکتاب.
49. صانعی، پرویز (1382). حقوق جزای عمومی، تهران: طرح نو.
50. طباطبایی حایری، علی‌بن محمد (1418 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلایل، قم: مؤسسۀ آل‌البیت.
51. طحاوی، أبوجعفر أحمدبن محمد (1415 ق). شرح مشکل الاثار، شعیب الأرنؤوط، بی‌جا: مؤسسة الرسالة.
52. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1417 ق). مختصر اختلاف العلماء، عبدالله نذیر أحمد، بیروت: دارالبشائر الإسلامیة.
53. طیبی، شرف‌الدین الحسین‌بن عبدالله (1417 ق). شرح المشکاة للطیبی الکاشف عن حقائق السنن، عبدالحمید هنداوی، مکه: مکتبة نزار مصطفی الباز.
54. عثمان، محمد رفعت (1415 ق). النظام القضایی فی فقه الاسلامی، بی‌جا: دارالبیان.
55. عراقی، آغا ضیاءالدین (1414 ق). شرح تبصرة المتعلمین، محمد حسون، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
56. عظیم‌آبادی، محمد أشرف‌بن أمیر. (1415 ق). عون المعبود و حاشیه ابن القیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
57. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1420 ق). تحریر الاحکام الشریعة علی مذهب الامامیة، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
58. علامه مجلسی، محمد باقر (1410 ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
59. العینی، أبومحمد محمودبن أحمد (بی‌تا). عمدة القاری فی شرح الصحیح البخاری، بیروت: داراالاحیاء التراث العربی.
60. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1429 ق). نخب الأفکار فی تنقیح مبانی الأخبار فی شرح معانی الآثار، أبوتمیم یاسربن إبراهیم، قطر: وزارة الأوقاف والشئون الإسلامیة.
61. غزی ابوالحارث، محمد صدقی‌بن أحمد (1416 ق). الوجیز فی ایضاح قواعد الفقه الکلیة، بی‌جا: مؤسسۀ الرسالة.
62. فاضل لنکرانی، محمد (1422 ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، الحدود، حسین واثقی، عبادالله سرشار، محمد علی مقدادی، مرتضی واعظی، محمد مهدی مقدادی، محسن اسدی، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
63. فاضل هندی، محمد (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، گروه پژوهش انتشارات اسلامی، قم: دفتر انتشارات.
64. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410 ق). کتاب العین. مهدی مخزومی، ابراهیم سامرائی، قم: نشر هجرت.
65. قرشی، علی اکبر (1412 ق). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
66. قرطبی ظاهری، ابو محمد علی‌بن أحمد (بی‌تا). المحلی بالاثار، بیروت: دارالفکر.
67. قسطلانی قطیبی، أحمدبن محمد (1323 ق). ارشاد الساری، شرح صحیح بخاری، مصر: المطبعة الکبری الأمیریة.
68. قندهاری، محمد آصف محسنی (1424 ق). الفقه و مسائل الطبیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
69. کاشف الغطاء، احمدبن علی (1423 ق). سفینة النجاه و مشکاة الهدی و مصباح السعادة، نجف: مؤسسۀ کاشف‌الغطاء.
70. کرم، عبدالواحد (1407 ق). معجم المصطلحات القانونیه، بیروت: مکتبة النهضة العربیة.
71. کرمانی، محمدبن یوسف (1401 ق). الکواکب الدراری فی شرح صحیح بخاری، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
72. کشمیری هندی، محمد انور (بی‌تا). فیض الباری علی الصحیح البخاری، محمد بدر عالم المیرتهی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
73. کشناوی، أبوبکربن حسن‌بن عبدالله (بی‌تا). اسهل المدارک، شرح إرشاد السالک فی مذهب إمام الأئمة مالک، بیروت: دارالفکر.
74. کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
75. گلپایگانی، محمد رضا (1412 ق). الدّر المنضود فی أحکام الحدود، با تقریر کریمی جهرمی، قم: دارالقرآن.
76. گودرزی، فرامرز؛ مهرزاد کیانی (1380). اصول طب قانونی و مسمومیت‌ها، تهران: روزنامۀ رسمی کشور.
77. اللاعیّ مغربی، حسین‌بن محمدبن سعید (1414 ق). البدر التمام شرح بلوغ المرام، علی‌بن عبدالله الزبن، بی‌جا: دارهجر.
78. مبارکفوری، أبوالعلا محمد عبدالرحمن (1424 ق). تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
79. مجلسی اول، محمد تقی (1406 ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، حسین موسوی کرمانی، علی‌پناه اشتهاردی، فضل‌الله طباطبایی، قم: مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانبور.
80. محقق ثانی، علی‌بن حسین (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
81. محقق حلی، نجم‌الدین جعفربن حسن (1408 ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ترجمۀ جعفربن حسن، عبدالحسین محمد علی بقال، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
82. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1418 ق). المختصر النافع فی فقه الامامیة، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
83. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1412 ق). نکت النهایة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
84. مظهری، حسین‌بن محمود (1433 ق). المفاتیح فی شرح المصابیح، کویت: دارالنوادر.
85. ملک‌زاده، فهیمه (1389). اصطلاحات تشریحی حقوق جزا، تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد.
86. موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1427 ق). فقه الحدود و التعزیرات، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
87. مؤمن سبزواری، علی (1421 ق). جامع الخلاف والوفاق بین الائمة الحجاز والعراق، حسین حسنی بیرجندی، قم: زمینه سازان ظهور امام عصر(ع).
88. میرزای قمی، ابوالقاسم (1413 ق). جامع الشتات فی اجوبة السؤالات، مرتضی رضوی، تهران: مؤسسۀ کیهان.
89. نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، عباس قوچانی، بیروت: دارالاحیاء التراث‌العربی.
90. نراقی، احمدبن محمد مهدی (1417ق). عواید الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
91. النسایی، احمدبن شعیب (1411 ق). السنن الکبری، عبدالغفار سلیمان البنداری، سید کسروی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
92. النملة، عبدالکریم‌بن علی (1420 ق). المهذب فی علم اصول الفقه المقارن، ریاض: مکتبة الرشد.
93. وزارة الأوقاف والشئون الإسلامیة (1404 ق). الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت، مصر: دارالسلاسل، مطابع دارالصفوة، طبع الوزارة.
