قلمرو مسئولیت اشخاص در فرض سرایت جنایت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

چکیده

از پدیده‌های شایع و معمول در مسئلۀ جنایات بر اعضای بدن، موضوع «سرایت جنایت» است. جنایت بر یک عضو، گاه به‌واسطۀ تسری، موجب زوال منفعت آن عضو یا زوال عضو دیگر یا زوال منفعت عضو دیگر و حتی گاه موجب جنایت بر نفس و در نهایت قتل مجنیٌ‌علیه می‌شود. مسئلۀ سرایت جنایت از جهات متعدد موضوع تحقیقات فقهی و پژوهش‌های حقوقی بوده است. موضوع این مقاله تبیین «قلمرو مسئولیت اشخاص» در فرض وقوع جنایت ناشی از سرایت و تعیین شخصِ مسئول بر اساس ضوابط فقهی و اجتهادی خواهد بود. مخلص مختار نگارنده آن است که مسئولیت چنین جنایتی همواره بر عهدۀ جانی نیست، بلکه این مسئولیت به اعتبار فعل، ترک فعل و وضعیت خاص موجب سرایت و نیز به اعتبار انتساب این فعل یا ترک، به هر یک از جانی، مجنیٌ‌علیه یا شخص ثالث متفاوت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Domain of Responsibility of People in the Spread of Crime Assumption

نویسندگان [English]

  • Mahboobeh Hassani Abolhassan Kolaie 1
  • Mohammad Mohseni Dehkalani 2
1 M.A., Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Mazandaran University, Mazandaran, Iran
2 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Mazandaran University, Mazandaran, Iran
چکیده [English]

The «spread of crime» is a common phenomenon on the issue of crimes related to human organs. Sometimes the crime related to an organ due to «spread of the crime» causes the deterioration of «another organ» or «deterioration of benefit of another organ», and even causes killing of a person, and finally murder of the victim of an offence. The issue of the spread of crime is the subject of jurisprudential scholarship and legal research from various aspects. The subject of this article is the explanation of the “domain of responsibility of individuals” with the assumption of the occurrence of the spread of crime and determination of the responsible person based on jurisprudential and ijtihadi criteria. The best summary of the writer’s opinion is that the criminal is not always responsible for such a crime, rather the responsibility may cause the spread of the crime due to an act, abandoning an act, and particular condition as well as due to the attribution of the act or its abandonment to either criminal, victim, or a third party.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spread of Crime
  • Act
  • Abandoning an Act
  • Particular Status
  • Criminal Responsibility
  1. اصفهانی، محمدبن حسن (فاضل هندی) (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  2. اصفهانی، محمد باقربن محمد تقی (مجلسی دوم)‌ (بی‌تا). حدود و قصاص و دیات، چ اول، تهران: مؤسسۀ نشر آثار اسلامی.
  3. بغدادی، محمد‌بن محمد‌بن نعمان عکبری (شیخ مفید) (1413 ق). المقنعة، چ اول، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید (ره).
  4. حلی، محمد‌بن منصوربن احمد (ابن‌ادریس) (1410 ق).السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.‌
  5. حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (علامه) (1413 ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  6. حلی، نجم‌الدین جعفر‌بن حسن (محقق) (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  7. خامنه‌ای، سید علی (1378). درس خارج، کتاب القصاص. تاریخ مشاهده 2/2/1395 آدرس: http://www.leader.ir/tree/index.php
  8. خداپرستی، فرج‌الله (1376). فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، چ اول، شیراز: دانشنامۀ فارسی.
  9. خویی، سید ابوالقاسم موسوی (1422 ق). مبانی تکملة المنهاج، چ اول، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
  10. دهخدا، علی اکبر (1345). لغتنامۀ دهخدا. تهران: نشر سیروس.
  11. شاهرودی، سید محمود هاشمی (1388). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام. چ دوم، قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی.
  12. شیرازی، سید صادق حسینی (1425 ق). التعلیقات علی شرائع الإسلام، چ ششم، قم: انتشارات استقلال.
  13. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، چ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  14. عاملی، محمدبن مکی (شهید اول) (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، چ اول، بیروت: دارالتراث - الدار الإسلامیة.
  15. عاملی، زین‌الدین‌بن علی (شهید ثانی) (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی - کلانتر)، چ اول، قم: کتابفروشی داوری.
  16. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، چ اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  17. عبدالعزیز، امیر (2007). الفقه الجنایی فی الإسلام، چ سوم، قاهره: دارالسلام.
  18. عمید، حسن (1342). فرهنگ عمید، چ پنجم، تهران: بی‌نا.
  19. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410 ق). کتاب العین، چ دوم، قم: نشر هجرت.
  20. قمی، سید صادق حسینی روحانی (1412 ق). فقه الصادق علیه‌السلام، چ اول، قم: دارالکتاب - مدرسۀ امام صادق(ع).
  21. میرمحمد صادقی، حسین (1392). جرایم علیه اشخاص، چ سیزدهم، تهران: میزان.
  22. نجفی، محمد حسن (صاحب جواهر) (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.