تأملی بر سابقه و حجیت اجماع از دیدگاه اهل سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آیت‌الله حائری، میبد، ایران

چکیده

اجماع که یکی از منابع مهم فقهی اهل سنت است و به‌وسیلۀ آنان ابداع و به منابع فقهی مذاهب اهل سنت اضافه شده است، با تعریفی که علمای سنی‌مذهب از آن ارائه داده‌اند، مورد پذیرش فقهای شیعه واقع نشده است. علمای اهل سنت بسیار تلاش کرده‌اند که سابقۀ اجماع را به زمان صحابه ببرند و علاوه بر دلایلی که در راستای حجیت اجماع ارائه کرده‌اند، بر اعتبار آن بیفزایند. این پژوهش که به روش توصیفی - تحلیلی انجام‌ گرفته، با هدف بررسی سابقه و حجیت اجماع از نظر علمای اهل سنت صورت گرفته و این دو ادعا را به نقد کشیده و رد کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pondering upon the Background and Legitimacy of Consensus in the Sunni Point of View

نویسندگان [English]

  • Taher Ali Mohammadi 1
  • Abbas Kalantari Khalil Abad 2
1 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Ilam, Ilam, Iran
2 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Ayatollah Haeri, Maybod, Iran
چکیده [English]

Consensus is one of the important jurisprudence resources of the Sunni which is invented by them and added to other jurisprudential resources of Sunni denominations; however, the definition presented by Sunni scholars is not accepted by Shi'ite jurisprudents. Sunni scholars have tried their best to bring the precedence of consensus to the time of Companions and hereby to raise its validation in addition to presenting reasoning to legitimate consensus. This research uses a descriptive-analytical method and aims at reviewing the background and legitimacy of the consensus in Sunni scholars’ point of view. It has criticized both claims and finally refused them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consensus
  • Judgment
  • Companions
  • legitimacy
  • Background
  • Sunni

مراجع

  1. ـ قرآن مجید، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.

    1. آلوسی، محمود (1415 ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، جلد 1، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    2. آمدی، علی‌بن محمد (بی‌تا). الاحکام فی اصول الاحکام، جلد 1، قاهره: موسسة الحلبی و شرکاة.
    3. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغه، جلد 8، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالاحیاء الکتب العربیه.
    4. ابن‌حجاج قشیری، مسلم (1334). صحیح مسلم، جلد 2 و 4، مصر: مکتبة و مطبعة محمدعلی صبیح و اولاده.
    5. ابن‌حزم اندلسی، علی (بی‌تا). الاحکام فی اصول الاحکام، جلد 4، قاهره: زکریا علی یوسف.
    6. ابن‌حبان، محمد (1414 ق). صحیح ابن‌حبان، جلد 10، تحقیق شعیب الارنووط، بیروت: مؤسسه الرساله.
    7. ابن‌حنبل، احمد (1389). مسندالامام، جلد 1 و2، بیروت: المکتب الاسلامی - دارصادر.
    8. ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن محمد (1410 ق). مقدمة ابن‌خلدون، تهران: انتشارات استقلال.
    9. ابن‌زین‌الدین، حسن (1365). معالم‌الدین و ملاذالمجتهدین، قم: مؤسسة النشرالاسلامی.
    10. ابن‌شاکر کتبی، محمد (1951). فوات الوفیات، جلد 2، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
    11. ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن عبدالله (1398). جامع بیان العلم و فضله، جلد 2، بیروت: دارالکتب العلمیه.

    12. ابن‌قیم جوزیة، محمدبن ابی‌بکر (1374 ق). اعلام الموقعین عن رب العالمین، جلد 1، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، مصر: المکتبة التجاریة الکبری.

    1. ابن‌منظور مصری، محمدبن مکرم (بی‌تا). لسان العرب، جلد 8، بیروت: دار صادر.
    2. ابوزهره، محمد (بی‌تا). تاریخ المذاهب الاسلامیة (القسم الثانی فی تاریخ المذاهب الفقهیة)، قاهره: مطبعة المدنی.
    3. ابی‌یعلی، محمدبن حسین (1423 ق). العده فی اصول‌الفقه، جلد 2، تحقیق محمد عبدالقادر، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    4. انصاری، مرتضی (بی‌تا). فرائد الاصول، جلد 1 و 2، تحقیق عبدالله نورانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    5. بحرانی، هاشم (1416 ق). البرهان فی تفسیر القرآن، جلد 1، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة- قم، تهران: بنیاد بعثت.
    6. بغوی، حسین‌بن مسعود (1403 ق). شرح السنه، بیروت: نشر المکتب الاسلامی.
    7. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر (1418 ق). انوار التنزیل و اسرار التأویل، جلد 2، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    8. ترمذی، محمدبن عیسی (1402 ق). سنن الترمذی، جلد 3، تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت: دارالفکر.
    9. جصاص، احمدبن علی (1420 ق). الفصول فی الاصول، جلد 2، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    10. جناتی، محمد ابراهیم (1370). منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، تهران: انتشارات کیهان.
    11. حکیم، محمد تقی (1962). الاصول العامة للفقه المقارن، بیروت: دارالاندلس.
    12. حلی، حسن‌بن یوسف (1427 ق). نهایه الوصول، جلد 3، تحقیق ابراهیم بهادری، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
    13. خضری‌بک، محمد (1409 ق). اصول الفقه، بیروت: دارالفکر.
    14. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1408 ق). تاریخ التشریع الاسلامی، بیروت: دارالکتب العلمیة.

    27. دهلوی، شاه ولی‌الله (1971). الانصاف فی بیان سبب الاختلاف، چاپ‌شده در جلد سوم دائرة‌المعارف القرن العشرین، فرید وجدی، بیروت: دارالمعرفة.

    1. زرکشی، محمدبن بهادر (1421 ق). البحر المحیط فی اصول الفقه، جلد 3، تحقیق دکتر محمد محمد تأمر، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    2. زیدان، عبدالکریم (1411 ق). الوجیز فی اصول الفقه، بیروت - عمان: مؤسسة الرسالة - مکتبة البثائر.
    3. سبحانی تبریزی، جعفر (بی‌تا). تهذیب الاصول(تقریرات درس امام خمینی)، جلد 2، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
    4. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1419 ق). مصادر الفقه الاسلامی و منابعه، بیروت: دارالاضواء.

    32. سبکی،‌ علی (1424 ق). الابهاج فی شرح المنهاج البیضاوی، جلد 5، تحقیق زمزی و صغیری، امارات متحدۀ عربی: دارالبحوث للدراسات الاسلامیه.

    1. سعید الخن، مصطفی (1404 ق). دراسة تاریخیة للفقه و اصوله، دمشق: الشرکة المتحدة للتوزیع.
    2. سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی‌بکر (1378 ق). تاریخ الخلفاء، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، مصر: المکتبة التجاریة الکبری.
    3. شوکانی، محمدبن علی (1419 ق). إرشاد الفحول إلی تحقیق الحق من علم الأصول، جلد 1، دمشق: دارالکتاب العربی.
    4. شهابی، محمود (1369). ادوار فقه، جلد 1، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    5. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد 2، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    6. طبری، محمدبن جریر (1970). تاریخ الرّسل و الملوک، جلد 4، تحقیق ابوالفضل ابراهیم، مصر: دارالمعارف.
    7. طریحی، فخرالدین‌بن محمد (1408 ق). مجمع البحرین، جلد 1، تحقیق احمد حسینی، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    8. طوسی، محمدبن حسن (1417 ق). العده فی اصول الفقه، جلد 2، تحقیق محمد رضا انصاری قمی، بی‌جا: بی‌نا.
    9. عسکری، مرتضی (1404 ق). مقدمة مرآة‌العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول، جلد 2، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    10. عظیم‌آبادی، محمد شمس‌الحق(1415 ق). عون المعبود، جلد 7 بی‌جا: دارالکتب العلمیه.
    11. علی حسن عبدالقادر (1965 م). نظرة عامه فی تاریخ الفقه الاسلامی، قاهره: دارالکتب الحدیثة.
    12. غزالی، ابوحامد محمد (1322 ق). المستصفی فی علم الاصول، جلد 1، بولاق: المطبعة الامیریة.
    13. فخر رازی، محمدبن ‌عمر (1412 ق). المحصول فی علم‌الاصول،‌ جلد 4، تحقیق دکتر طه جابر فیاض العلوانی، بیروت: مؤسسة الرساله.
    14. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1420 ق). مفاتیح الغیب، جلد 8، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    15. قرطبی، محمدبن احمد (1387 ق). الجامع لاحکام القرآن، جلد 2، 3 و 4، قاهره: دارالکتب المصریه.
    16. کاتب عباسی، احمدبن یعقوب (1379 ق). تاریخ الیعقوبی، جلد 2، بیروت: دارصادر - داربیروت.
    17. محمد یوسف موسی (بی‌تا). تاریخ الفقه الاسلامی، جلد 2، قاهره: دارالمعرفة.
    18. محمصانی، صبحی (1358). فلسفۀ قانونگذاری در اسلام، ترجمۀ اسماعیل گلستانی، تهران: امیرکبیر.
    19. معروف الحسنی، هاشم (1361). تاریخ فقه مذهب جعفری، جلد 2، ترجمۀ دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، تهران: دفتر نشر کوکب.
    20. مقریزی، احمدبن علی (بی‌تا). المواعظ و الاعتبار بذکرالخطط و الآثار، جلد 2، بغداد: مکتبة المثنی.
    21. نووی، یحیی‌بن شرف (1407 ق). شرح صحیح مسلم، جلد 13، بیروت: دارالکتاب العربی.
    22. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). المجموع، جلد 10، بیروت: دارالفکر.
    23. هیثمی، علی‌بن ابی‌بکر(1408 ق). مجمع الزوائد، جلد 7، بیروت: دارالکتب العربی..
مجله علمی
دوره 15، شماره 3
مهر 1398
صفحه 513-533

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 مرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 07 دی 1395
  • تاریخ پذیرش: 07 دی 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار