وضعیت حقوقی نفقۀ زن باردار در زمان عدۀ طلاق بائن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استادیار، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران

4 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

با وجود اینکه فقها بر وجوب نفقۀ زن باردار در عدّه، با استناد به آیۀ 6 سورۀ طلاق اتفاق دارند، پیرامون این نوع از نفقه، دو ابهام اساسی وجود دارد: از یکسو اختلاف شده که آیا نفقۀ مذکور برای زن است یا حمل؟ که مشهور فقها، نفقه را برای حمل دانسته و در مقابل، معدودی از فقها آن‌ را برای زن دانسته‌اند و از سوی ‌دیگر فوت مرد بعد از طلاق زن، به تعارض حق سکونت زوجه (به‌عنوان بخشی از نفقه) با حق تملّک ورثه بر اموال متوفی منجر می‌شود و در این ‌بین عده‌ای همچون صاحب‌ جواهر قائل بر نظریۀ انقلاب عدّه بوده و در مقابل، مشهور قائل بر حق تقدم سکونت زوجه شده‌اند. یافتۀ پژوهش پس از ارزیابی ادلۀ فقها و نظریات ارائه‌شده، چنین شد که برخلاف تصور مشهور، پس از اثبات نفقه برای زن، با استناد به ظهور ادلۀ آیات و روایات، این نفقه، به‌عنوان قسم سومی در قسیم «نفقۀ زوجیت» قرار می‌گیرد نه خود آن؛ و در مسئلۀ تعارض حق سکونت بعد از فوت مرد نیز ادعا بر سر نظریۀ انقلاب عدّه به دلیل تقدم تأثیر حکم آیه، محقق نیست و از سوی دیگر به ورود ضرر به زوجه و جنین منجر می‌شود که چنین امری با استناد به قاعدۀ لاضرر و کلام فقها جایز نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legal Status of Pregnant Woman's Alimony at the Time of Irrevocable Divorce

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hossein Ale Taha 1
  • Nader Mokhtari Afrakani 2
  • 'Aref Bashiri 3
  • Somayyeh Nouri 4
1 Assistant Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahavz, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of theology and Islamic Studies, Sistan and Baluchestan University
3 Ph.D Student, Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Mazandaran
4 Ph.D Student, Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Sistan and Baluchestan
چکیده [English]

In spite of the fact that the jurisprudents, relying on the Verse 6 of the Surah Divorce, agree on the obligatory nature of the pregnant woman’s alimony during waiting period after divorce, there are two fundamental ambiguities surrounding this kind of alimony: on the one hand, it is disputed whether the above-mentioned alimony is for women or her pregnancy? The majority of jurisprudents hold that alimony is for her pregnancy. In contrast, a few of them hold that it is for the woman. On the other hand, the death of man after the woman's divorce results in the conflict between the right of residence of the woman - as part of the alimony - and the right of heirs to inherit the property of the deceased. In the meantime, some of the scholars like Saheb Javaher proposed the theory of revolution in alimony. In contrast, the majority of jurisprudents hold that the wife has the priority right of residence. After evaluating the arguments of the jurisprudents and the proposed theories, the findings of the study showed that contrary to the famous beliefs, after proving alimony for the woman relying on the advent of the proofs of the verses and traditions, this alimony is placed in the third group of the category of "conjugality alimony” but not the alimony itself. In the issue of conflict of the right of residence after the death of man, the claim of the theory of revolution of waiting time cannot be fulfilled due to the priority of the effect of the verse, on the other hand it sustains harm to the wife and the fetus which is not allowed based on no-harm rule.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • alimony
  • Irrevocable Divorce
  • Pregnant Woman
  • Right of Residence
  • Heirs
  1. ـ قرآن کریم.

    1. ابن‌براج، عبدالعزیز (1406 ق). المهذب، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    2. ابن‌حمزه طوسی، محمدبن علی‌بن حمزه (1408 ق). الوسیلة إلی نیل الفضیلة، چ اول، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
    3. ابن‌زهره، حمزةبن علی (1417 ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، چ دوم، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
    4. اردبیلی، احمدبن محمد (1386 ق). زبدة البیان فی أحکام القرآن، چ اول، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    5. السایس، محمد علی (1423 ق). تفسیر آیات الاحکام للسایس، بیروت ـ لبنان: المکتبة العصریه.
    6. اصفهانی، محمد حسین (1419 ق). حاشیة کتاب المکاسب، چ اول، قم: چاپ عباس محمد آل سباع.
    7. امامی، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنی، چ سوم، تهران: انتشارات اسلامیة.
    8. بحرانی (آل‌عصفور)، یوسف‌بن احمد (1404 ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، چ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    9. ترحینی عاملی، محمد حسین (1427 ق). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، چ دوم، قم: دارالفقه للطباعة و النشر.
    10. حر عاملی، محمدبن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة، چ سوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    11. حسینی شیرازی، سید صادق (1425 ق). التعلیقات علی شرائع الإسلام، چ ششم، قم: انتشارات استقلال.
    12. حکیم، سید محسن (1404 ق). مستمسک العروة الوثقی، چ دوم، قم: چاپ افست.
    13. خوانساری، حسین‌بن جمال‌الدین محمد (1380). التعلیقات علی الروضه البهیه، چ سوم، قم: انتشارات دارالکتب اسلامیه.
    14. خوانساری، احمد (1364). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران: نشر مکتبه‌الصدوق.
    15. خویی، سید ابوالقاسم (1409 ق). معجم الرجال الحدیث، قم: دفتر آیت‌الله العظمی الخوئی.
    16. راوندی، قطب‌الدین؛ سعیدبن عبدالله (1405 ق). فقه القرآن (للراوندی)، چ دوم، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
    17. زهری، محمد (بی‌تا). السراج الوهاج، چ دوم، بیروت: نشر دارالمعرفه.
    18. زمخشری، محمودبن عمر (1409 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
    19. سبزواری (محقق)، محمد باقر (1423 ق). کفایة الأحکام، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    20. شاهرودی، سید محمود هاشمی (1419 ق). بایسته‌های فقه جزا، چ اول، تهران: نشر میزان - نشر دادگستر.
    21. شوشتری، محمد تقی (1406 ق). النجعة فی شرح اللمعة، چ هفتم، تهران: کتابفروشی صدوق.
    22. شوشتری، سید محمد حسن مرعشی (1427 ق). دیدگاه‌های نو در حقوق، چ دوم، تهران: نشر میزان.
    23. صیمری، مفلح‌بن حسن (1420 ق). غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، چ چهارم، لبنان: انتشارات دارالهادی.
    24. طاهری، حبیب‌الله (1418 ق). حقوق مدنی، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    25. طبرسی، امین الإسلام، فضل‌بن حسن (1410 ق). المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، چ سوم، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
    26. طوسی، محمدبن حسن (1368 ق). الإستبصار، چ اول، قم: انتشارات دارالکتب اسلامیه.
    27. ـــــــــــــــــــــــ (1407 ق). الخلاف، چ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    28. ـــــــــــــــــــــــ (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، چ دوم، تهران:المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    29. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین‌بن علی (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چ دوم، قم: کتابفروشی داوری.
    30. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، چ اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    31. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، چ چهارم، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
    32. ــــــــــــــــــــــــــــ (1374). مختلف‌الشیعه، چ اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    33. کاظمی، فاضل (1365). مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام، تهران: نشر مرتضوی.
    34. کلینی، محمدبن یعقوب (1429 ق). الکافی، قم: دارالحدیث للطباعة و النشر.
    35. محقق حلی، جعفربن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    36. مشکینی، علی (1374). اصطلاحات الاصول و معظم بحثها، قم: نشر الهادی.
    37. مکارم شیرازی، ناصر (1418 ق).القواعد الفقهیه، چ اول، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین(ع).
    38. ـــــــــــــــــــــ (1424 ق). کتاب النکاح، چ اول، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین(ع).
    39. میرزای قمی، ابوالقاسم‌بن محمد حسن (بی‌تا). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات (للمیرزا القمی)، چ اول، تهران: مؤسسۀ کیهان.
    40. نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ اول، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
    41. وجدانی فخر، قدرت‌الله (1426 ق). الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، چ اول، قم: انتشارات سماء.