بررسی فقهی – حقوقی خروج زوجه از منزل در دوران عقد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 پژوهشگر جامعه الزهراء (س)، دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

در عرف کنونی جامعۀ ایران معمولاً میان عقد ازدواج و شروع زندگی مشترک زوجین، فاصلۀ زمانی وجود دارد که به آن دوران عقدبستگی می‌گویند، در این بازه زمانی دختر علیرغم اینکه همسر شرعی و قانونی زوج محسوب می‌شود، عملاً در منزل پدر یا منزلی غیر از مسکن شوهر سکونت دارد، این رویّۀ اجتماعی احکام و قانون‌های فقهی و حقوقی ویژه‌ای در ارتباط با چگونگی رعایت حقوق زوجین در این بازۀ زمانی را می‌طلبد که از جمله مسئلۀ خروج زوجه از محل سکونت خود بدون اسیتذان از شوهر یکی از این موارد است و در این مجال پرسشی مطرح می‌شود که آیا در این دوران نیز همانند دوران زندگی مشترک، استیذان از زوج برای خروج از منزل واجب است یا خیر؟ در این مقاله برای پاسخ به این سؤال ابتدا به بیان حقوق زوج و طرح نظریات فقها در رابطه با وجوب یا عدم وجوب استیذان در دوران عقد پرداخته شده و سپس با طرح و نقد دلایل قائلان به وجوب استیذان، از منظر فقهی با استناد به شرط ارتکازی ضمنی، ملازمۀ بین حق و وظیفه، عرف رایج و استفاده از حق حبس و از منظر حقوقی با استناد به رأی وحدت رویّۀ دیوان عالی کشور، عدم لزوم استیذان زوجه از شوهر برای خروج از منزل در دوران عقد‌بستگی برگزیده شده است..

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legal-Jurisprudential Review of Wife’s Leaving Home During Engagement Period

نویسندگان [English]

  • Seyyed Ali Alavi Qazvini 1
  • Zahra Sadat Sarkeshikian 2
1 Associate Professor, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
2 Researcher in Al-Zahra (SA) Seminary; Ph.D Student, Sciences and Researches Unit of Islamic Azad University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Today, it is customary in Iranian society to spend a time between marriage proposal and starting the joint life that is called engagement period. During this period, in spite of the fact that the daughter is the legitimate and legal wife of her husband, indeed she lives in her father’s house or a house other than her husband’s. This social procedure demands special jurisprudential and legal rules and laws pertaining to how the spouses should observe their rights during this period. One of the issues is the wife’s leaving home without permission of her husband. The question arises here as to whether during this period, like the joint life of the spouses, it is an obligation for the wife to take permission of her husband for leaving home? To answer the question, this article first explains the rights of spouses and the views of jurisprudents pertaining to the obligation or lack of obligation for taking permission during engagement period. Next, discussing and criticizing the arguments of those who hold that it is obligatory to take permission from jurisprudential perspective relying on mentally established condition, concomitant of right and responsibility, custom, and using lien right as well as from legal perspective relying on the juristic unification vote, it is concluded that it is not necessary for the wife to take permission of her husband during engagement period.                   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Taking Permission of the Husband
  • Lien Right
  • Leaving Home
  • Mentally Established Condition
  • Engagement Period
  1. ـ قرآن کریم، ترجمۀ آیت‌الله مکارم شیرازی.

    1. امامی،‌ حسن (1374). حقوق مدنی: کتابفروشی اسلامیه.
    2. ابن‌بابویه، محمد (1413 ق). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    3. ابن‌منظور، ابوالفضل (1414 ق). لسان العرب، بیروت: دارالفکر.
    4. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سؤالات جامعة الزهراء(س)، www.pasokhbesoalat.ir
    5. بحرانی، یوسف (1405 ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    6. بهجت گیلانی، محمد تقی (1428 ق). استفتائات (بهجت)، قم: دفتر حضرت آیت‌الله بهجت.
    7. بیات، فرهاد؛ بیات، شیرین (1392). حقوق مدنی بر اساس آخرین نظریات برجستۀ علمای حقوق: انتشارات ارشد.
    8. حر عاملی، محمد (1409 ق). وسائل الشیعة، قم:‌ مؤسسة آل‌البیت(ع).
    9. حسینی شیرازی، صادق (1427 ق). بیان الأصول، قم: دارالانصار.
    10. حسینی حلبی (ابن‌زهره)، حمزه (1417 ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
    11. حکیم، محمد تقی (1418 ق). الأصول العامة فی الفقه المقارن، قم: مجمع جهانی اهل بیت(ع).
    12. حلی (ابن‌ادریس)، محمد (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    13. حلی (فخرالمحققین)، محمد (1387 ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم،: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    14. راوندی، قطب‌الدین (1405 ق). فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام، قم:‌ کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
    15. شبیری‌زنجانی، موسی (1419 ق). کتاب نکاح، قم: مؤسسۀ پژوهشی رأی‌پرداز.
    16. طاهری، حبیب‌الله (1418 ق). حقوق مدنی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    17. طباطبایی، محمد حسین (1374). ترجمۀ تفسیر المیزان، مترجم: محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    18. طباطبایی‌حائری، علی (بی‌تا). ریاض المسائل (ط - القدیمة)، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    19. طباطبایی حکیم، محسن (1416 ق). مستمسک العروة الوثقی، قم: مؤسسة دارالتفسیر.
    20. طباطبایی حکیم، محمد سعید (1414 ق). المحکم فی أصول الفقه، قم: مؤسسة المنار.
    21. طوسی، محمد (1407 ق). الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    22. ـــــــــــــ (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    23. ـــــــــــــ (1408 ق). الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
    24. طوسی، محمد (1400 ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
    25. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    26. علامه ‌حلی، حسن (1410 ق). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان: دفتر انتشارات اسلامی.
    27. ـــــــــــــــــ (1413 ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    28. علیدوست، ابوالقاسم؛ عشایری منفرد،‌ محمد (بهار 1390). بازپژوهی خروج از منزل بدون اذن شوهر از منظر قاعدۀ لاضرر، فصلنامۀ مطالعات راهبردی زنان، شمارۀ 51، سال سیزدهم: 43 - 73.

    1. فاضل لنکرانی، محمد (1421 ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة النکاح، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
    2. ــــــــــــــــــــ (بی‌تا). جامع المسائل (فارسی - فاضل)، قم:‌ انتشارات امیر قلم.
    3. کاتوزیان، ناصر (1371). حقوق مدنی: خانواده: شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
    4. کلینی، محمد (1407ق). الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران:‌ دارالکتب الإسلامیة.
    5. محقق‌ حلی، نجم‌الدین، جعفر (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    6. مجلسی، محمد باقر (1403 ق). بحار الأنوار (ط - بیروت)، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.‌
    7. مرکز تحقیقات فقهی قوّۀ قضاییه (1381). مجموعه آرای فقهی قضایی در امور حقوقی (نکاح 2)، قم: معاونت آموزش و تحقیقات قوّۀ قضاییه.
    8. مطهری، شهید مرتضی (بی‌تا). فقه و حقوق (مجموعه آثار)، قم: بی‌جا.
    9. مفید، محمد (1413 ق). المقنعة (للشیخ المفید)، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
    10. مکارم‌ شیرازی، ناصر (1427 ق). استفتائات جدید (مکارم)، قم: مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب(ع).
    11. ــــــــــــــــــــ (1424 ق). کتاب النکاح (مکارم)، قم: مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب(ع).
    12. منتظری نجف‌آبادی، حسینعلی ‌(بی‌تا). رسالۀ استفتائات، قم.
    13. موسوی خمینی، روح‌اللّه (1422 ق). استفتائات (امام خمینی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    14. موسوی خویی، ابوالقاسم (1410 ق). منهاج الصالحین (للخوئی)، قم:‌ مدینة العلم.
    15. ـــــــــــــــــــــــ (1418 ق). موسوعة الإمام الخوئی: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
    16. موسوی گلپایگانی، محمد رضا (‌1409 ق). مجمع المسائل، قم: دارالقرآن الکریم.
    17. نجفی (صاحب جواهر)، محمد حسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.

    46. نجفی، زین‌العابدین (پاییز و زمستان1391). خروج زن از منزل و اذن شوهر از منظر فقه امامیه، مجلۀ فقه و مبانی حقوق، شمارۀ 2، سال چهل و پنجم: 103 - 123.

    1. هدایت‌نیا، فرج‌الله (پاییز 1386). حق حبس زوجه برای استیفای مهر، فصلنامۀ حقوق اسلامی، شمارۀ 14: 37- 64.