آثار و احکام فقهی و حقوقی اشتباه و خطا در قراردادهای الکترونیکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکدۀ الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استادیار، دانشکدۀ الهیات و علوم اسلامی، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور تهران، ایران

چکیده

نظر به اینکه فناوری اطلاعات در امر قراردادها تحولات چشمگیری ایجاد کرده است و نیز با ورود ایران به دنیای قراردادهای الکترونیکی و عدم تصریح قانون تجارت الکترونیک، در خصوص بسیاری از مسائل قراردادهای الکترونیکی، امکان تحقق خطا و اشتباه وجود دارد. بنابراین پژوهشی با هدف بررسی آثار و احکام اشتباه و خطا در قراردادهای الکترونیکی در فقه اسلامی، آثار و احکام این‌گونه قراردادها و تطبیق این موضوع با فقه امامیه و حقوق ایران و همچنین بررسی خلأهای و نقص‌های موجود در قراردادهای الکترونیکی صورت پذیرفت. بنا بر اطلاعات و مبانی پژوهش نتیجه گرفته شد که خلأهای بسیاری در زمینه‌های مختلف آثار و احکام اشتباه و خطا در قراردادهای الکترونیکی موجود است که در این پژوهش راهکارهایی برای رفع این موانع و خلأها ارائه خواهد شد. پیشنهاد می‌شود که در این راستا قانونگذار، با توجه به مقررات جهانی و منطبق بر فقه پویا، شامل قواعد مربوط به صلاحیت، قواعد حل تعارض و نیز داوری در سطح ملی، به تصویب قانون ماهوی و آیین دادرسی مدنی خاص تجارت و قراردادهای الکترونیکی اقدام کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effects of Wrong Jurisprudential and Legal Rulings and Mistakes in Electronic Contracts

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rasoul Ahangaran 1
  • Amir Ahmadi 2
1 Full Professor, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Theology and Islamic Sciences, Department of law, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Considering the fact that information technology has made significant changes in contracts as well as the entry of Iran into the world of electronic contracts and the lack of specification of e-commerce law on many issues of electronic contracts, there is the possibility of error and mistake. Therefore, this research aimed at examining the effects of wrong rulings and mistakes in electronic contracts in Islamic jurisprudence, the rulings and the effects of such contracts, comparing it with Imamiyya jurisprudence and Iranian law, as well as examining the gaps and shortcomings of electronic contracts. According to the information and foundations of the research, it has been concluded that there are many gaps in different areas pertaining to the effects of wrong rulings and mistakes in electronic contracts. This paper proposes some solutions to remove these barriers and gaps. In this regard, it is suggested that the legislator can take actions to approve substantial law and specific civil procedure for commerce and electronic contracts in accordance with international rules and dynamic jurisprudence, including the relevant rules of jurisdiction, conflict resolution rules, and national arbitration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mistake
  • Electronic Contract
  • Error
  • jurisprudence

مراجع

  1. ـ قرآن کریم.

    1. امامی، سید حسن (1340). حقوق مدنی، جلد 1، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
    2. انصاری، مرتضی‌بن محمد امین (۱۳۷۸/ ۱۴۲۰ ق). المکاسب، تحقیق تراث الشیخ الاعظم، جلد 3، 5، 7، الطبعة الاول، قم: مجمع الفکر الإسلامیی.
    3. انصاری، مسعود؛ طاهری، محمد علی (1384). دانشنامۀ حقوق خصوصی، جلد 1، چ اول، تهران: انتشارات محراب فکر.
    4. آیین‌نامۀ اجرایی مادۀ ۷۹ قانون تجارت الکترونیکی، مصوب ۱۲ آذر ۱۳۸۵ هیأت وزیران.
    5. بحرانی، یوسف‌بن احمد (1368). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، جلد 18، چ اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، جماعة المدرسین فی الحوز العلمیه بقم.
    6. جُبَعی عاملی، زین‌الدین‌بن نورالدین علی‌بن احمد [الشهید الثانی] (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد 3، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیة.
    7. جُبَعی عاملی، زین‌الدین‌بن نورالدین علی‌بن احمد [الشهید الثانی] (1386 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق السید محمد کلانتر، ج 3، الطبعة الأولی، نجف: منشورات جامعة النجف الدینیة.
    8. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1340). تأثیر اراده در حقوق مدنی، تهران: دانشگاه تهران.
    9. حبیب‌زاده، طاهر (1392). وضعیت حقوقی نمایندۀ الکترونیکی در انعقاد قراردادهای الکترونیکی (مطالعۀ تطبیقی)، فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، دانشگاه علامه طباطبایی، دورۀ 2، شمارۀ 5، زمستان: 80 - 64.
    10. حسینی حائری، سید کاظم (1428 ق). فقه العقود، جلد 1، قم: مجمع الفکر الإسلامی.

    11. حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفربن حسن هذلی [محقق حلی] (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق/ مصحح عبدالحسین محمد علی بقال، جلد 2، چ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.

    1. رهپیک، حسن (1375). عیوب اراده و رضا: اشتباه در قرارداد، فصلنامۀدیدگاهحقوقی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، شمارۀ 2: 98 - 83.
    2. صفایی، سید حسین (1384). قواعد عمومی قراردادها، جلد 2، تهران: میزان.

    14. عاملی کرکی، علی‌بن الحسین الکرکی [محقق ثانی] (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، محقق/ مصحح: گروه پژوهش مؤسسۀ آل‌البیت (ع)، جلد 4، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).

    1. قانون تجارت الکترونیک ایران، مصوب 1382.
    2. قانون متحدالشکل تجارت الکترونیکی کانادا، مصوب1999.
    3. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1307.
    4. قانون نمونۀ آنسیترال، مصوب 1996.
    5. کاتوزیان، ناصر (1379). قواعد عمومی قراردادها، جلد 1، چ پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    6. کاتوزیان، ناصر (1390). اعمال حقوقی، قرارداد - ایقاع، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    7. کنوانسیون 2005 ژنو سازمان ملل متحد.
    8. موسوی خمینی، روح‌الله (1385). تحریر الوسیله، تحقیق و نشر: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی (ره) جلد 1، چ دوم: مؤسسة العروج.

    23. موسوی خویی، ابوالقاسم (1377 ق). مصباح الفقاهه فی المعاملات، به قلم المیرزا محمد علی التوحیدی التبریزی، جلد 3، الطبعة الاولی، قم: العلمیة - مکتبة الداوری.

    24. نجفی خوانساری، موسی‌بن محمد (1418).منیة الطالب فی شرح المکاسب، تقریرات المحقق المیرزا محمد حسین النائینی، جلد 1، الطبعة الأولی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین قم المشرفة.

    1. نجفی، محمد حسن (1981 م). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 22 و 23، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
      1. Allen, Tom & Widdison, Robin.(1996). Can Computers Make Contracts? Harvard Journal of Law & Technology,Winter ,Vol.9(No1):[pp 26–52].
      2. Anthony J. Bellia Jr. (2001). Contracting with Electronic Agents, Emory Law Journal, Scholarly Works. Paper 101, Vol. 50, [pp.1047-1092].
      3. Fischer, John P. (1997) "Computers as Agents: A Proposed Approach to Revised U.C.C. Article 2, Indiana Law Journal, spring, Vol. 72, Issue. 2, Article 13. [pp.545-570].
      4. Freedman, Bradley, J.(2000). Electronic contracts under Canadian Law –A Practical Guide, Manitoba Law Journal, Vol.28( No. 1), [pp.1-60].
      5. Finocchiaro,Giusella.(2003). The Conclusion of the Electronic Contract Through”Software Agents” A False Legal Problem? Brief Consideration, computer Law and Security Report, University of Bologna, Vol.19, No.1.
      6. Schwenzer, Ingeborg &  Kee, Christopher and Hachem, Pascal (2012). Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, UK. Published: 24 March 2012.
      7. Smedingh off,Thomas J. (2002). The legal Requirements for Creating secure and Enforceable Electronic Transactions, August 30,p3. Available at: https://www.imf.org/external/np/leg/sem/2002/cdmfl/eng/smedin.pdf
      8. Weitzenboeck, Emily M.(2001). Electronic Agents and the Formation of Contracts, International Journal of Law and Information Technology, Oxford University Press, January, Vol. 9, ( No3)[pp. 204-234].
      9. Uniform Electronic Commerce Act of Canada (1999). (UECA(.
      10. United Nations Commission on International Trade Law, (2005) (UNCITRAL).
      11. United Nations Commission on International Trade Law,(1996) (UNCITRAL).
مجله علمی
دوره 15، شماره 1
فروردین 1398
صفحه 1-25

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 دی 1396
  • تاریخ بازنگری: 01 بهمن 1397
  • تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار