ماهیت فقهی و حقوقی نمایندگی مادر در دادرسی نفقه بر اساس قانون حمایت از خانواده (مصوب 1391)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانش گاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

3 استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، ایران

چکیده

 یکی از ابداعات مادۀ 6 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، اعطای نمایندگی به مادر در روند دادرسی مطالبۀ نفقه طفل یا محجور است. در تفسیر این مادۀ قانونی دو نگرش متفاوت مطرح می‌شود؛ برخی آن را از باب جعل ولایت قهری می‌دانند؛ برخی دیگر بر این باورند که مادۀ قانونی، اعطای نوعی از نمایندگی به مادر به‌مثابۀ نهاد وکالت یا قیمومت است. هرکدام از این دو دیدگاه، آثار حقوقی متفاوتی در مسئولیت و اختیارات مادر برجای می‌گذارد که مقالۀ حاضر با بهره‌گیری از روش تحلیلی - توصیفی، به تبیین ماهیت و مبانی نمایندگی مادر در دعوای مطالبۀ نفقه فرزند پرداخته است. نتایج مقاله حاکی از این است که هدف قانونگذار از واگذاری نمایندگی به مادر، اثبات ولایت قهری برای مادر نیست، بلکه بر اساس مبانی و قواعد فقهی، از جمله قاعدۀ ملازمۀ اذن در شی‌ء با اذن در لوازم آن و رویّۀ جاری قضایی و رعایت مصلحت و غبطۀ طفل، صرفاً اعطای نمایندگی و حق دادرسی و دادخواهی است. از جملۀ مهم‌ترین آثار این نظریه این خواهد بود که آثار حقوقی ولایت قهری، از جمله حق تصرف ولی در اموال مولی‌علیه، اسقاط‌ناپذیر بودن و غیرقابل نقل و انتقال بودن حق ولایت بر این نوع نمایندگی مترتب نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential and Legal Nature of Mother’s Right of Representation in the Process of the Alimony Request According to the Family Protection Act (Approved, 2012)

نویسندگان [English]

  • Javad Hosseinzadeh 1
  • Vahideh Sadat Hosseini 2
  • Farajollah Hedayatnia 3
1 Associate Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, University of Science and Culture, Tehran, Iran
2 Ph.D Student of Private Law, Faculty of Humanities, University of Science and Culture, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the fabrications of Article 6 of family protection act approved 2012 is granting the right of representation to the mother in the process of asking for the alimony of the minor or incompetent child in a lawsuit. There are two different views regarding the interpretation of the article 6: some regard it as the creation of mandatory guardianship and some believe that the Article 6 means granting a kind of representation to the mother just like that of institution of the attorneyship or guardianship. Each of the views has different legal effects in the realm of the mother’s responsibilities and authorities. The current paper, using a descriptive-analytical method, explains the nature and the principles of the mother’s guardianship for seeking the child’s alimony. The result of the paper indicates that the Iranian legislator does not confer the right of guardianship to the mother in order to prove the natural guardianship for the mother, but according to the jurisprudential rules and principles, including the principle of concomitance of the permission for object with the permission for its necessities, the current judicial practice, observation of the child’s expediency and interest, it aims only to give the right of representation and the right to make lawsuit. One of the most important outcomes of this theory is that the legal effects of mandatory guardianship, including the guardian’s right of seizure over the properties of the child, the right of guardianship being imperishable and immovable, do not affect this type of representation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Right to Make a Lawsuit
  • Family Protection Act 2012
  • Alimony of the Child
  • Mother’s Right of Representation
  • Guardianship of the Mother

مراجع

  1. ابن‌جنید اسکافی (1416 ق). مجموعه فتاوی ابن‌جنید، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  2. ابن‌قدامه مقدسی (بی‌تا). المغنی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  3. اسدی، لیلا سادات (1386). ظرفیت حکومت اسلامی و ضرورت ولایت مادر، مجلۀ کتاب زنان، دورۀ 9، شمارۀ سی و پنجم: 31 - 63.
  4. جلالی، محمد؛ مهدوی زاهد، مهدی (1396). نسبت تحولات نهاد خانواده با نظریۀ دولت در ایران معاصر، فصلنامۀ راهبرد، دورۀ 19، شمارۀ هشتاد و دوم: 79 تا 97.
  5. جمعی از نویسندگان (1381). مجموعه نشست‌های قضایی «مسائل آیین دادرسی مدنی»، قم، معاونت آموزش و تحقیقات قوّۀ قضاییه، مرکز تحقیقات فقهی.
  6. حاجی عزیزی، بیژن؛ مولودی، محمد؛ حسن‌خانی، راضیه (1394). نوآوری‌ها و چالش‌های حق حضانت زنان در پرتو قانون حمایت خانواده مصوب 1391، مطالعات راهبردی زنان، دورۀ 48، شمارۀ هفتادم: 93 - 139.
  7. حسینی مراغی، میرالفتاح (1388). العناوین، جلد 1، تهران: جنگل.
  8. زحیلی، وهبه (1428 ق). قضایا الفقه والفکرالمعاصر، دمشق: دارالفکر.
  9. دانش، تاج زمان (6138).دادرسیاطفالدرحقوقتطبیقی، تهران: میزان.
  10. 10.  سعیدزاده، سید محسن (1377). کودک، ولایت قهری و نظریه‌های فقهی، روزنامۀ سلام، شماره 2086: 4 - 5.
  11. 11.  شحاته، محمد أحمد (2009). الزواج فی الفقه الإسلامی: المکتب الجامعی الحدیث.
  12. 12.  شعراوی، محمد متولی (1422 ق). أحکام الأسرة و البیت المسلم، بیروت: المکتبة العصریة.
  13. 13.  شمس، عبدالله (1394). آیین دادرسی مدنی، تهران: دراک.
  14. 14.  شهید ثانی، زین‌الدین جبعی عاملی (1412 ق). الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  15. 15.  صادقی، حبیب (1382). رویکردی نوین به ولایت قهری کودکان در فقه و حقوق مدنی (همراه با نظرات و آرای حضرت امام خمینی(ره)). فصلنامۀ ریحانه، دورۀ 15، شمارۀ سوم: 122 - 141.
  16. 16.  صدری، سید محمد؛ یار ارشدی، محمد؛ بادینی، حسن؛ عباسی، ثمین (1393). حضانت طفل در فقه و حقوق ایران و مقایسۀ آن با حقوق انگلیس، دانش حقوق مدنی، دورۀ 13، شمارۀ پنجم: 35 - 47.
  17. 17.  صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1386). مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان.
  18. 18.  طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1417 ق). عروه‌الوثقی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.

19. کاتوزیان، ناصر (1387). حقوق مدنی خانواده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

20. کار، مهرانگیز (1378). ولایت قهری، مجلة زنان، دورۀ 11، شمارۀ سی و ششم: 23 - 31.

  1. 21.  عبادی، شیرین (1376). حقوق زنان، مجلۀ جامعۀ سالم، دورۀ 9، شمارۀ سی وسوم: 41 - 49.
  2. 22.  عمانی، ابن ابی‌عقیل (1413 ق). مجموعة فتاوی ابن أبی‌عقیل، قم: بی‌نا.
  3. 23.  قربان‌وند، محمد باقر (1393). تفسیر قضایی و نقد قانون حمایت از خانواده (مصوب 1391)، تهران: انتشارات مجد.
  4. 24.  محامد، علی (1388). بررسی حکم حضانت کودک از دیدگاه فقه شیعه، شیعه‌شناسی، دورۀ 34، شمارۀ بیست و پنجم: 139 - 172.
  5. 25.  مصدق مصدقی، صدیقه (1384). نفقۀ زوجه در فقه امامیه، حقوق ایران و فرانسه، نشریۀ رهنمون، دورۀ 12، شمارۀ نهم و دهم: 115 - 136.
  6. 26.  معاونت آموزش قوّۀ قضاییه (1388). رویّۀ قضایی ایران در ارتباط با دادگاه‌های خانواده، جلد سوم، چ اول، تهران: انتشارات جنگل.
  7. 27.  موسوی بجنوردی، سید محمد؛ ترکمان، عفت (1385). ولایت مادر در فقه و حقوق با نگرشی به اندیشۀ امام خمینی (ص)، پژوهشنامۀ متین، دورۀ 18، شمارۀ سی و سوم: 131 ـ 148.
  8. 28.  مهرپور، حسین؛ روشن، محمد (1391). مطالبات زوجه و روش وصول آن، چ اول، تهران: انتشارات جنگل، جاودانه.
  9. 29.  نجفی، محمد حسن (1428 ق). جواهرالکلامفیشرحشرایعالاسلام، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  10. 30.  نقیبی، سید ابوالقاسم؛ کاردوانی، راحله؛ وکیلی، مهدی (1392). ظرفیت‌سنجینقشحضانتی مادر، مطالعات راهبردی زنان، دورۀ 15، شمارۀ شصتم: 145 - 193.
  11. 31.  هدایت‌نیا گنجی، فرج‌الله (1387). داوری در حقوق خانواده، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  12. 32.  ــــــــــــــــــــــــ (1394). عناوین ثانوی و حقوق خانواده، چ اول، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
مجله علمی
دوره 14، شماره 3
مهر 1397
صفحه 629-650

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 آبان 1396
  • تاریخ بازنگری: 02 آبان 1397
  • تاریخ پذیرش: 02 آبان 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار