بررسی جایگاه فقهی - ادبی حرف «واو» در آیۀ 121 سورۀ انعام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان

چکیده

علمای دانش نحو معانی سه‌گانۀ حال، استیناف یا عطف را برای حرف «واو» در آیه «لاتَأْکُلُوا مِمّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللّهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ» (انعام: 121) محتمل دانسته‌اند که البته ناهمگونی این نظریات، تبیین معنوی آیۀ شریفه را دچار چالش کرده است. بر این اساس نوشتار حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به‌ معناشناسی حرف «واو» در این آیۀ شریفه اختصاص یافته است و به این نتیجه رسیده‌ایم که ضمیر در جملۀ «وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ» به «أکل» مستفاد از فعل «لاتأکُلُوا» یا به «عَدَمُ الذِّکر» که برگرفته از «لَم یُذکَر» است، رجوع می‌کند. بنابراین آیۀ شریفه در صدد نهی از خوردن ذبیحۀ موصوف به فسق نیست، بلکه در مقام تبیین یکی از مصادیق فسق است. واژۀ «فسق» در آیۀ مورد بحث نیز به‌معنای خارج شدن ذبیحه از حلیت است که در حقیقت جملۀ «وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ» دلیل حرام بودن ذبیحه‌ای را بیان می‌کند که نام خداوند بر آن برده نشده است؛ زیرا آن فسق و خروج از بندگی خداوند است و این مفهوم تنها با معنای عاطفه یا استیناف همخوانی دارد، نه حالیه بودن.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Jurisprudential and Literal Position of the Letter vāv in the Verse 121 of the Chapter An'am

نویسندگان [English]

  • Ali Najafi Ivaki 1
  • Abbas Eqbali 1
  • Kazem Hosseini Baseri 2
1 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Kashan
2 Ph.D Student of Arabic Language and Literature, University of Kashan
چکیده [English]

The Grammarians have considered three possibilities for the meaning of the letter “vāv” in the verse" lā ta,kulū mimmā lam yuḍkar ismullahi ‘alayhi va innahū lafisq "(The Quran, 6:121): case, resumption, or conjunctive. Of course, the difference among these ideas has challenged the spiritual specification of the verse. Accordingly, this paper, using a descriptive-analytical method, has analyzed specifically the meaning of “vāv” in this holy verse. It was concluded that the pronoun in the sentence “va innahū la fisq” refers to  “akl” derived from “lā ta,kulū” or to “no mentioning of” derived from “lam yuḍkar”. So, the holy verse does not aim to forbid eating of the slaughtered animal (dhabīḥa) known as fisq, but it aims to specify one example of vice .In this verse, vice means the slaughtered animal (dhabīḥa) is not lawful. In fact, the words “va innahū lafisq” explains the reason for unlawfulness of the slaughtered animal (dhabīḥa) that has been butchered without saying the name of God; because it is a vicious act and disobeying God. This meaning is matched only with conjunctive or resumption but not the case.

کلیدواژه‌ها [English]

  • āyāt al-ahkām (Legal Injunctions of the Quran)
  • the Letter “vāv”
  • Mojtahedin
  • semantics
  • the Word “Vice”

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ مکارم شیرازی، ناصر (1373). قم: دارالقرآن الکریم وابسته به دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  2. ابن الأنباری (1960). الأضداد، تحقیق محمد ابوفاضل ابراهیم، الکویت: بی‌نا.
  3. ابن‌عاشور، محمدبن طاهر (بی‌تا). التحریر و التنویر، چ اول، بیروت: مؤسسۀ التاریخ.
  4. ابن‌جنی، ابوالفتح عثمان (1374 ق). سر صناعة الاعراب، جلد 1، چ اول، تحقیق لجنة من الساتذة منهم مصطفی السقا، مصر: مطبعة مصطفة البابی الحلبی.
  5. ابن‌هشام انصاری، جمال‌الدین (1368). مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، الطبعة الرابعة قم: کتابخانه سیدالشهدا.
  6. استرآبادی، رضاالدین محمدبن الحسن (1985). شرح الکافیة فی النحو، بیروت: نشر دارالکتب العلمیه.
  7. ابن‌منظور، ابوالفضل؛ جمال‌الدین، محمد‌بن مکرم (1414 ق).‌ لسان العرب، تحقیق و تصحیح احمد فارس صاحب الجوائب، چ سوم، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
  8. ادیب الصالح، محمد (بی‌تا). تفسیر النصوص فی الفقه الاسلامی، چ دوم، بی‌جا: المکتب الاسلامی.
  9. بابستی، فوّال (1413 ق). المعجم المفصلی النحو العربی، الطبعة الأولی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  10. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر (1418 ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق محمد عبد الرحمن المرعشلی، الطبعة الأولی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  11. الثعالبی، عبدالرحمن‌بن محمد (1418 ق). جواهر الحسان فی تفسیر القرآن (تفسیر الثعالبی)، تحقیق الدکتور عبدالفتاح أبوسنة - الشیخ علی محمد معوض - الشیخ عادل أحمد عبد الموجود، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
  12. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1410 ق). الصحاح- تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، الطبعة الأولی، بیروت: دارالعلم للملایین.
  13. جصاص احمدبن علی (1405 ق). احکام القرآن، تحقیق محمد صادق قمحاوی، الطبعة الأولی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  14. حیدره الیمنی، علی‌بن سلیمان (1404 ق). کشف المشکل فی النحو، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  15. حلّی، فخرالمحققین، محمدبن حسن‌بن یوسف (1387 ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، تحقیق و تصحیح سید حسین موسوی کرمانی- علی‌پناه اشتهاردی- عبدالرحیم بروجردی، چ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  16. حلبی، علی اصغر (1374). آشنایی با علوم قرآنی، تهران: اساطیر.
  17. دعاس، احد عبید و دیگران (1425 ق). اعراب القرآن الکریم، دمشق: دارالمنیر و دارالفارابی.
  18. درویش محی‌الدین (1415 ق). اعراب القرآن و بیانه، الطبعة الرابعة، سوریه: دارالارشاد.
  19. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، الطبعة الأولی، بیروت: دارالقلم.
  20. راوندی، قطب‌الدین، سعید‌بن عبداللّه (1405 ق). فقه القرآن،‌ تحقیق و تصحیح سید احمد حسینی، چ دوم، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
  21. الزرکشی، محمد‌بن عبدالله (1410 ق). البرهان فی علوم القرآن، الطبعة الأولی، بیروت: دارالمعرفة.
  22. الزجاجی، ابوالقاسم عبدالرحمن‌بن اسحاق (1363). الایضاح فی علل النحو، تحقیق مازن المبارک، بی‌جا: منشورات الرضی.
  23. زنجانی، شهاب‌الدین محمودبن احمد (1402 ق). تخریج الاصول علی الفروع، تحقیق محمد ادیب صالح، الطبعة الأولی، بیروت: رسالت.
  24. زمخشری، محمود (1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، الطبعة الثالثة، بیروت: دارالکتاب العربی.
  25. زجاج، ابراهیم‌بن سری‌بن سهل (1420 ق). اعراب القرآن، تحقیق ابراهیم آبیاری، الطبعة الرابعة، بیروت – قاهره: دارالکتاب المصری و دارالکتب اللبنانی.
  26. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن (بی‌تا). معترک الأقران فی إعجاز القرآن، بی‌جا: دارالفکر العربی.
  27. سیبویه، ابوبشیر عمروبن عثمان‌بن قنبر (1977). الکتاب، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، الطبعة الثانیة، مصر: مکتبة الخانجی.
  28. الشوکانی، محمدبن علی‌بن محمد (1418 ق). ارشاد الفحول إلی تحقیق الأصول، الطبعة الأولی، مصر: دارالسلام.
  29. شیخلی، بهجت عبدالواحد (1427 ق). اعراب القرآن الکریم، الطبعة الأولی، بیروت: انتشارات دارالفکر.
  30. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، محقق/ مصحح گروه پژوهش مؤسسۀ معارف اسلامی، چ اول، قم: مؤسسۀ معارف اسلامی.
  31. شریف مرتضی، علی‌بن حسین موسوی (‌1415 ق). الانتصار فی انفرادات الإمامیة،‌ تحقیق و تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  32. صدوق، محمّدبن علی‌بن بابویه (‌1418 ق). الهدایة فی الأصول و الفروع - هدایة المتعلمین،‌ تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسۀ امام هادی (ع)، چ اول، قم: مؤسسۀ امام هادی(ع).
  33. بن‌عباد، کافی الکفاة، ابوالقاسم اسماعیل (1414 ق). المحیط فی اللغة، تحقیق و تصحیح محمد حسن آل‌یاسین، الطبعة الأولی، بیروت: عالم الکتاب.
  34. طبری، ابوجعفر محمد‌بن جریر (1412 ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن، الطبعة الأولی، بیروت: دارالمعرفه.
  35. عبدالسلام طویله، عبدالوهاب (2000). اثر اللغة فی اختلاف المجتهدین، بی‌جا: دارالسلام.
  36. عاملی، بهاءالدین، محمدبن حسین (1031 ق).‌ حرمة ذبائح أهل الکتاب، محقق و مصحح زهیر اعرجی، الطبعة الأولی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  37. فهد رومی، سلیمان (1407 ق). اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر، الطبعة الأولی، بی‌جا: وزارة الثقافة المملکة العربیةالسعودیة.
  38. فخرالدین رازی، محمدبن عمرالحسین (1420 ق). مفاتیح الغیب، الطبعة الثالثة، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
  39. فخرالدین رازی، محمدبن عمربن الحسین (1406 ق). مناقب الامام الشافعی، تحقیق الدکتور احمد حجازی السقا، الطبعة الأولی، قاهره: مکتبة الکلیات الازهریة.
  40. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410 ق). کتاب العین، تحقیق و تصحیح دکتر مهدی مخزومی و دکتر ابراهیم سامرائی، الطبعة الثانیة، قم: نشر هجرت.
  41. فیومی، احمدبن محمد مقری (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، الطبعة الأولی، قم: دارالرضی.
  42. فراء، ابوزکریا یحیی‌بن زیاد (1980). معانی القرآن، تحقیق احمد یوسف نجاتی – محمد علی نجار - عبدالفتاح اسماعیل شلب، الطبعة الأولی، مصر، دارالمصریه للتألیف و الترجمه.
  43. قرشی، سید علی اکبر (1412 ق). قاموس قرآن، چ ششم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  44. کاظمی، فاضل، جوادبن سعد اسدی (بی‌تا). مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام، بی‌جا: بی‌نا.‌
  45. مازندرانی، ابن‌شهرآشوب (1369). متشابه القرآن و مختلفه - بیان المشکلات من الآیات المتشابهات، چ اول، قم: دارالبیدار للنشر.
  46. مغنیه، محمد جواد (1424 ق). تفسیر الکاشف، الطبعة الأولی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  47. نحاس، احمدبن محمد (1421 ق). اعراب القرآن، الطبعة الأولی، بیروت، منشورات محمد علی بیضون، دارالکتب العلمیة.
  48. واسطی زبیدی، محب‌الدین سید محمد مرتضی (1414 ق). تاج‌العروس من جواهر القاموس، تحقیق و تصحیح علی شیری، الطبعة الأولی، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
مجله علمی
دوره 14، شماره 3
مهر 1397
صفحه 607-628

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 اردیبهشت 1396
  • تاریخ بازنگری: 02 آبان 1397
  • تاریخ پذیرش: 02 آبان 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار