بررسی اعتبار اصل صحت در ایقاعات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی نراق

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی نراق

چکیده

آنچه در این جستار بحث و بررسی خواهد شد، جریان اصل صحت در ایقاعات است. اصل صحت یکی از قواعدی است که در اکثر ابواب فقهی، اعم از معاملات و عبادات جاری می‌شود. اکثر فقیهان بر این نظرند که مبانی حجیت اصل صحت، مانند «اوفوا بالعقود» و «تجاره عن تراض» شامل ایقاعات هم هست. در مقابل، برخی از فقیهان نیز اشکال‌هایی بر اجرای اصل صحت در ایقاعات وارد کرده‌اند که پس از بررسی و نقد این ایراد‌ها، به این نتیجه خواهیم رسید که اصل صحت در ایقاعات نیز جریان پیدا می‌کند. از این‌رو، باید بر این نظر بود که مادۀ 223 قانون مدنی که مقرر می‌کند: «هر معامله که واقع شده باشد، محمول بر صحت است ...»، شامل ایقاعات نیز می‌شود. بر این اساس بعد از احراز عنوان عرفی ایقاع و شک در شرایط آن، با استناد به اصل صحت، می‌توان به صحت آن ایقاع حکم کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation the Validity Principle of Correctness of Unilateral Acts

نویسندگان [English]

  • Alireza Entezary Najafabady 1
  • Roholla Mortazaei 2
1 Asistant Professor Faculty of Private Law, University Azad Eslamy of Nargh, Iran
2 M.A Student in Private Law, University Azad Eslamy of Nargh, Iran
چکیده [English]

What is being discussed and investigated in this article is the principle of correctness of unilateral acts. The principle of correctness is one of the norms that applies to most branches of jurisprudence (Fiqh) including transactions and acts of worship. The majority of Islamic Jurists (Fuqaha) are of the belief that the bases for the validity of the principle of correctness, like “fulfill obligations” and “trade by mutual good-will”, include unilateral acts as well. In contrast, some Islamic Jurists have raised objections to the enforcement of the principle of correctness in unilateral acts. After reviewing and criticizing these objections, we will conclude that the principle of correctness is also applicable to unilateral acts. Therefore, we should come to the view that Article 223 of civil law which stipulates that “ Any transaction made is predicated on correctness...” also includes unilateral acts. Accordingly, after the attainment of the conventional title of unilateral act and doubting its conditions on the basis of the principle of correctness, we can affirm the correctness of that unilateral act.

کلیدواژه‌ها [English]

  • norm
  • principle
  • correctness
  • Contract
  • unilateral act
  • transaction
  • bases of the principle of correctness

مراجع

  1.  قرآن کریم

    1. آشتیانی، محمد حسن (1429 ق). بحر الفوائد فی شرح الفرائد، جلد 8، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
    2. آخوند خراسانی، محمد کاظم (1409 ق). کفایة الأصول، قم: مؤسسه آل‌بیت (ع).
    3. آملی، میرزا هاشم (1395). مجمع الأفکار و مطرح الأنظار، جلد 4، قم: المطبعه العلمیه.
    4. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414 ق). لسان العرب، جلد 3 و 8، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
    5. احسایی، محمد (1410 ق). الأقطاب الفقهیة علی مذهب الإمامیة، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
    6. اراکی، محمد علی (1414 ق). الخیارات، قم: مؤسسۀ در راه حق.
    7. اردبیلی، احمد (1403 ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جلد 6، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    8. اصفهانی، حسین(1412 ق). مفردات الفاظ القرآن، لبنان - سوریه: دارالعلم - الدار الشامیة.
    9. اصفهانی، محمد حسین (1418 ق). حاشیة کتاب المکاسب، جلد 1، قم: أنوار الهدی.
    10. ____________ (1409 ق).  الإجارة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    11. افتخاری، جواد (1382). کلیات عقود وتعهدات، تهران: نشر میزان.
    12. امامی، حسن (1390). حقوق مدنی، جلد 1 و 2، تهران: انتشارات اسلامیه.
    13. الامین، حسن(1422 ق). دائره المعارف الاسلامیه الشیعه، جلد 4، قم: دارالتعارف للمطبوعات.
    14. انصاری، مرتضی (1428 ق). فرائد الأصول، جلد 3، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    15. _________ (1415 ق). کتاب المکاسب، جلد 3 و 6، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری (ره).
    16. بستانی، فؤاد افرام (1375).  فرهنگ ابجدی، تهران: بی‌نا.
    17. بجنوردی، حسن (1419 ق). القواعد الفقهیة، جلد 1، قم: نشر الهادی.
    18. تبریزی، جواد (1425 ق). القواعد الفقهیة و الاجتهاد و التقلید، جلد 4، قم: دار الصدیقة الشهیدة (س).
    19. ________ (1416 ق). ارشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب، جلد 4، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    20. ________ (1387 ق). دروس فی مسائل علم الأصول، جلد 6، قم: دارالصدیقه الشهیده (س).
    21. تبریزی، میرزا فتاح (1375). هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب، جلد 3، تبریز: چاپخانۀ اطلاعات.
    22. جرجانی، امیر ابو الفتح حسینی (1404 ق). تفسیر شاهی، جلد 2، تهران: نوید.
    23. جعفری لنگروی، محمد جعفر (1343). دانشنامۀ حقوق، دائرة‌المعارف قوانین و مقررات آیین دادرسی مدنی و ادلۀ اثبات دعوی و امور حسبی و ثبت املاک و اسناد و ثبت شرکت‌ها و ثبت احوال، جلد 1،تهران: دانشگاه تهران.
    24. _________________ (1389). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
    25. جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، محمود (1426 ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، جلد 1، قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
    26. حائری یزدی، عبدالکریم (1418 ق). دررالفوائد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    27. حسن ابن شهید ثانی (1374). معالم الاصول، قم: دارالفکر.
    28. حسنی، علیرضا (1383). فسخ نکاح در حقوق ایران، تهران: نشر فکرسازان.
    29. حجت کوه‌کمری، محمدبن علی (1409 ق). کتاب البیع، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    30. حکیم، محمد تقی (بی‌تا).  الاصول العامه للفقه المقارن، بیروت: دار الاندلس الطباعه و النشر و التوزیع.
    31. حلی،حسن‌بن یوسف (1388). تذکره الفقهاء، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    32. حلی، مقدادبن عبداللّه سیوری (1403 ق). نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الإمامیة، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
    33. خوانساری، محمد امامی (بی‌تا). الحاشیة الثانیة علی المکاسب، بی‌نا.
    34. خویی، ابوالقاسم (1417 ق). مصباح الأصول، جلد 2 و 3، قم: بی‌نا.
    35. _________(بی‌تا). مصباح الفقاهة (المکاسب)، جلد 2، 3 و 6، قم: بی‌نا.
    36. _________ (1417 ق). محاضرات فی أصول الفقه، جلد 1 و 5، قم: دارالهدی للمطبوعات.
    37. _________ (1419 ق). دراسات فی علم الأصول، جلد 4، قم: مؤسسۀ دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)
    38. دربندی، آقا بن عابد (بی‌تا). خزائن الأحکام، جلد 1، قم: بی‌نا.
    39. دمرچیلی، محمد و حاتمی، علی و قرایی، محسن (1383).  قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، تهران: میثاق عدالت.
    40. دهخدا، علی اکبر (1377).  لغتنامۀ دهخدا، جلد 1 و 2، تهران: نشر دانشگاه تهران، دانشکدۀ ادبیات، سازمان لغتنامه، چاپ سیروس.
    41. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1374). مفردات الفاظ قرآن، جلد 4، تهران: بی‌نا.
    42. سبحانی تبریزی، جعفر (1414 ق). المحصول فی علم الاُصول، جلد 4، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
    43. _____________ (1424 ق). إرشاد العقول الی مباحث الأصول، جلد 4، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
    44. .شبیری زنجانی، موسی (1419 ق). کتاب نکاح، جلد 9، قم: مؤسسۀ پژوهشی رای‌پرداز.
    45. شهیدی، مهدی (1391). اصول قراردادها و تعهدات، تهران: انتشارات مجد.
    46. شیرازی، عبدالله (1427 ق). عمدة الوسائل فی الحاشیة علی الرسائل، جلد 3، مشهد: مؤسسۀ امیر المؤمنین (ع).
    47. شیرازی، صادق (1427 ق). بیان الأصول، جلد 8، قم: دارالانصار.
    48. شیرازی، محمد (1422 ق). إیصال الطالب إلی المکاسب، جلد 13، تهران: منشورات اعلمی.
    49. _________ (1413 ق). الفقه، القواعد الفقهیة، بیروت: مؤسسۀ امام رضا (ع).
    50. صدر، محمد (1420 ق). ما وراء الفقه، جلد 3، بیروت: دارالأضواء للطباعة و النشر و التوزیع.
    51. عاملی، حر، محمدبن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة، جلد 16 ،18 و 21، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    52. عاملی، محمدبن مکی (شهید اول) (بی‌تا).  القواعد و الفوائد، جلد 1، قم:کتابفروشی مفید.
    53. عاملی، زین‌الدین‌بن علی (شهید ثانی) (1416 ق). تمهید القواعد الأصولیة و العربیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    54. _______________________ (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد 1 و 6، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    55. عاملی، کرکی، علی‌بن حسین (محقق ثانی) (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد 5، 10 و 12، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    56. عاملی، محمدبن علی (1411 ق). نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، جلد 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    57. عراقی، ضیاءالدین (1417 ق). نهایة الأفکار، جلد 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    58. علی‌آبادی، علی (1381). ایجاد و سقوط تعهدات ناشی از عقود در حقوق اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    59. عمید، حسن (1373). فرهنگ فارسی عمید، تهران: چاپخانۀ سپهر.
    60. فشارکی، محمد باقربن محمد جعفر (1413 ق). الرسائل الفشارکیة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    61. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410 ق) کتاب العین، جلد 7، قم: نشر هجرت.
    62. فیومی، احمدبن محمد مقری (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، جلد 2، قم: دارالرضی.
    63. قرشی، علی اکبر (1412 ق). قاموس قرآن، جلد 5، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    64. کاتوزیان، ناصر (1390).  اعمال حقوقی، قرارداد - ایقاع، تهران: نشر میزان.
    65. _________ (1375). دورۀ مقدماتی حقوق خانواده، تهران: انتشارات یلدا.
    66. _________ (1390). حقوق مدنی، ایقاع، نظریۀ عمومی - ایقاع معین، تهران: نشر میزان.
    67. _________(1388). قواعد عمومی قراردادها، جلد 1،تهران: شرکت سهامی انتشار.
    68. _________(1387). کلیات حقوق (نظریۀ عمومی)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    69. کاشانی، حاج آقا رضا مدنی (1409 ق). تعلیقة شریفة علی بحث الخیارات و الشروط، قم: مکتبة آیت‌الله المدنی الکاشانی.
    70. کاشف‌الغطاء، جعفربن خضر (1420 ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، جلد 1، قم: بی‌نا.
    71. کاظمی، فاضل، جوادبن سعد اسدی (بی‌تا). مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام، جلد 3، بی‌نا
    72. گلپایگانی، محمد رضا (1410 ق). افاضة العوائد، جلد 2، قم: دارالقرآن الحکیم.
    73. طباطبایی حکیم، محمد سعید (1428 ق). الکافی فی أصول الفقه، جلد 2، بیروت: دارالهلال.
    74. __________________ (1414 ق). المحکم فی أصول الفقه، جلد 5، قم: مؤسسه المنار.
    75. طباطبایی، محمد حسین (بی‌تا). حاشیة الکفایة، جلد 2، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
    76. _______________ (بی‌تا). المیزان فی تفسیرالقرآن، جلد 4، قم: منشورات جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه قم
    77. طریحی، فخرالدین (1416 ق). مجمع البحرین، جلد 3، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    78. مشکینی، علی (1416 ق). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم: نشر الهادی.
    79. ________ (بی‌تا). مصطلحات الفقه، بی‌نا.
    80. مصطفوی، محمد کاظم (1421 ق). مائة قاعدة فقهیة ، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    81. مکارم شیرازی، ناصر (1411 ق). القواعد الفقهیة، جلد 1، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین (ع).
    82. ____________ (1424 ق). کتاب النکاح، جلد 4، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین (ع).
    83. ____________ (1374). تفسیر نمونه، جلد 2، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
    84. ملکی اصفهانی، مجتبی (1379). فرهنگ اصطلاحات اصول، جلد 1، قم: عالمه.
    85. محقق داماد، مصطفی (1383). قواعد فقه، جلد 1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    86. مدنی، جلال‌الدین (1383). حقوق مدنی اسباب تملک، تهران: انتشارات پایدار.
    87. مراغی، میر عبدالفتاح (1417 ق). العناوین الفقهیة، جلد 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    88. منتظری نجف‌آبادی، حسینعلی (1409 ق). کتاب الزکاة، جلد 2، قم: مرکزجهانی مطالعات اسلامی.
    89. موسوی خمینی، روح‌الله (1381). الاستصحاب، النص، تهران: بی‌نا.
    90. ______________ (1421 ق). کتاب البیع، جلد 1 و 4، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    91. ______________ (1410 ق). الرسائل، جلد 1، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
    92. ______________ (1415 ق). المکاسب المحرمة، جلد 1، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    93. ______________ (1376). جواهر الاصول، جلد 4، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    94. میلانی، محمد هادی (1395). محاضرات فی فقه الإمامیة، مشهد: دانشگاه فردوسی.
    95. ____________ (1427 ق). تعلیقة علی معالم الأصول، جلد 6، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    96. نایینی، محمد حسین (1373). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، جلد 1، تهران: المکتبة المحمدیة.
    97. _____________ (1376). فوائد الاُصول، جلد 4، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    98. نراقی، محمدبن احمد (1422 ق). مشارق الأحکام، قم: کنگرۀ نراقیین.
    99. نراقی،احمدبن محمد مهدی (1417 ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    100. نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد 32، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
    101. نجفی، کاشف الغطاء، محمد حسین (1359).  تحریر المجلة، جلد 1، نجف: المکتبة المرتضویة.
    102. نهرینی، فریدون (1385). ماهیت و آثار فسخ قرارداد در حقوق ایران، تهران: انتشارات گنج دانش.
    103. همدانی، آقا رضابن محمد هادی (1420 ق). حاشیة کتاب المکاسب، قم: بی‌نا.
    104. یزدی، محمد کاظم (1421 ق). حاشیة المکاسب، جلد 2، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
مجله علمی
دوره 14، شماره 2
تیر 1397
صفحه 525-554

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 فروردین 1396
  • تاریخ بازنگری: 24 خرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 10 اردیبهشت 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار