بازپژوهی تعریف و مفهوم انفال در اندیشۀ فقیهان امامیه (با تأکید بر انگارۀ امام خمینی«ره»)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

با تحقیق در متون فقهی از قدما تا متأخران فقیهان امامیه به این نتیجه می‌رسیم که فقها در تعریف انفال صرفاً به ذکر برخی از مصادیق آن بسنده کرده‌اند. اشکال این نحوۀ تعریف آن است که در دورۀ معاصر و با پیدایش مصادیق نوپدید، تعریف‌های مذکور کارایی ندارند و ضرورت ذکر ضابطه برای انفال و تعریف ناظر به ملاک برای شناسایی مصادیق جدید کاملاً محسوس است. بر این اساس در مقالۀ حاضر نگارندگان به بیان تعریف انفال (به صورتی که ناظر به ملاک باشد) اهتمام کرده‌اند و در این راه با تأکید بر نظریۀ امام خمینی (ره) و دفع اشکال‌های آن، معتقدند در تحلیل کلی، وصف «لاربّ له» و «لامولی له» که در روایات آمده‌اند، شاید ضابطۀ انفال به‌شمار آید و بر اساس آن، تعریف ناظر به ملاکی برای انفال ارائه شود؛ به این بیان که هر چه در هر دورۀ زمانی مصداقی برای عنوان لا رب له (آنچه مالک بخصوص ندارد) محسوب شود، از انفال خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Re-investigate the Definition and Concept of Anfal in the Shiite Jurists thought (With Emphasis on the Ideas of Imam Khomeini "RA")

نویسندگان [English]

  • Ehsan Aliakbari Babookani 1
  • Hosseinali Sadi 2
  • Morteza Tabibi Jebeli 1
1 Assistant Professor, University of Esfehan, Esfehan, Iran
2 Associate Professor, University of Esfehan, Esfehan, Iran
چکیده [English]

By studying the Islamic legal texts of the ancients to the latter's Shiite jurists this raises that Islamic Jurists stated in the definition of the Anfal just some examples of it. However, this method was suitable for their age, but today due to lack of defined criteria for the Anfal, new examples cannot be easily revealed. In the essay, the author specifies the definition of Anfal and with an emphasis on Imam Khomeini and disposal of bugs of this theory that believe: The term "non-owner" according to the traditions is the criteria of the Anfal. The use and understanding of causation that is in serious trouble analyzed in this paper. Finally, we believe that Anfal should be defined based on the reason importing to traditions. New instances can be identified by our words.                                                                                                                                              

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anfal
  • public property
  • public resources

مراجع

  1. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414 ق). لسان العرب، جلد 11، چ سوم، قم: دار صادر.
  2. اردبیلی، احمدبن محمد (1403 ق). مجمع الفائده و البرهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  3. انصاری (شیخ)، مرتضی (1415 ق). کتاب الخمس، قم: المؤتمر العالمی لمیلاد الشیخ الانصاری.
  4. بحرانی، یوسف‌بن احمدبن ابراهیم (1405 ق). الحدائق الناضرة، جلد 9، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  5. بهبهانی، محمد باقر (1415 ق). الفوائد الحائریة، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  6. تقریر بحث سیستانی (1414 ق). للسید المنیر، الرافد فی علم الاصول، قم: مکتب آیت‌الله السیستانی.
  7. جمعی از نویسندگان (1424 ق)، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، جلد 2، کویت:.وزارت الاوقاف و شئون الاسلامیه
  8. حائری طباطبایی، علی (1418 ق) ریاض المسائل، جلد 14، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  9. حبیبی، محمد حسن؛ نجارزاده، مجید (1388). ملاک تمییز انفال و نسبت آن با سایر عناوین مالکیت عمومی، نشریۀ حقوق. پاییز و زمستان، شمارۀ 15: 55 تا 76.
  10. حلبی (ابن‌زهره)، حمزه‌بن حسین (1417 ق). غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع).
  11. حلبی، علی‌بن حسین (1414 ق). اشارة السبق الی معرفة الحق، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  12. حلی (محقق)، جعفربن حسن (1403 ق). معارج الاصول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  13. ــــــــــــــــــــــــــــ (1407 ق). المعتبر فی شرح المختصر، جلد 2، قم: مؤسسۀ سیدالشهداء (ع).
  14. ـــــــــــــــــــــــــــ (1409 ق). شرایع الاسلام، جلد 1، چ دوم، تهران: انتشارات استقلال.
  15. ـــــــــــــــــــــــــــ (1418 ق). مختصر النافع فی فقه الامامیه، چ ششم، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
  16. حلی (جمال‌الدین)، ابن‌فهد حلی (1407 ق). المهذب البارع فی شرح مختصر النافع، جلد 1 و 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  17. حلی (علامه)، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر (1333 ق). منتهی‌المطلب، جلد 1، بی‌جا: چاپخانۀ حاج احمد آقا و محمود آقا.
  18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1414 ق). تذکرة الفقهاء، جلد 1، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  19. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1421 ق). تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، جلد 3، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع).
  20. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1418 ق). مختلف الشیعه، جلد 3 و 7، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  21. خمینی، روح‌الله (1421 ق). کتاب البیع، جلد 3، تهران: مؤسسة تنظیم ونشر آثار الامام الخمینی.
  22. ــــــــــــــ (بی‌تا). صحیفۀ نور، جلد 20، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی.
  23. خویی، ابوالقاسم (1352). اجود التقریرات (تقریرات درس میرزا محمد حسین نایینی)، قم: مطبعه العرفان.
  24. ______________ (1418 ق). موسوعة الامام الخوئی، جلد 25، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
  25. دیلمی (سلّار)، حمزةبن عبدالعزیز (1404 ق). المراسم العلویة والاحکام النبویة، قم: منشورات الحرمین.
  26. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412 ق). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم الدار الشامیة.
  27. طرابلسی، ابن‌براج (1406 ق). المهذّب، جلد 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  28. طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، جلد 4، چ سوم، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
  29. طوسی، ابن‌حمزه (1408 ق). الوسیلة، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی.
  30. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1375 ق). الاقتصاد، تهران: کتابخانۀ جامع چهل ستون.
  31. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1407 ق). تهذیب الأحکام، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  32. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، چ دوم، بیروت: دارالکتب الاعربی.
  33. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین‌بن‌ علی (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه، جلد 2، قم: مکتبة الداوری.
  34. عاملی (شیخ حر)، محمدبن حسن (1414 ق). وسائل الشیعة، جلد 2، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  35. عاملی، محمدبن علی موسوی (1411 ق). مدارک الاحکام، جلد 5، بیروت: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  36. عاملی (شهید اول)، محمدبن مکی (1412 ق). البیان، قم: نشر محقق.
  37. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410 ق). کتاب العین، جلد 8، چ دوم، قم: انتشارات هجرت.
  38. قمی، ابوالقاسم‌بن محمد حسن (1417 ق). غنائم الایام، جلد 4، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  39. کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، جلد 1، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  40. مصطفوی، حسن (1402 ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، جلد 12، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
  41. مظفر، محمد رضا (1378). المنطق، ترجمۀ علی شیروانی، جلد 1، چ هشتم، قم: انتشارات دارالعلم.
  42. مفید، محمدبن محمدبن نعمان (1410 ق). المقنعة، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  43. منتظری، حسینعلی (1409 ق). دراسات فی ولایة الفقیه وفقه الدولة الإسلامیة، جلد 4، چ دوم، قم: دارالفکر.
  44. نجفی، محمد حسین (1368). جواهر الکلام، جلد 16 و 23، چ نهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  45. همدانی، آقا رضابن محمد هادی (1416 ق). مصباح الفقیه، جلد 14، قم: مؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث.
  46. یزدی، محمد کاظم طباطبایی (1421 ق). حاشیة المکاسب، جلد 1، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.

 

مجله علمی
دوره 14، شماره 2
تیر 1397
صفحه 405-428

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 تیر 1395
  • تاریخ بازنگری: 28 مرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 10 اردیبهشت 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار