روزۀ روز عاشورا، نقد و بررسی روایات و دیدگاه‌های فقیهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

دربارۀ روزۀ روز عاشورا بین علما اختلاف نظر وجود دارد، برخی به استحباب آن (به نیت حزن) فتوا داده‌اند و بر این نظر ادعای عدم خلاف، بلکه نقل اجماع شده، این در حالی است که برخی دیگر به حرام و بعضی هم به کراهت آن فتوا داده‌اند و بعضی هم بین کراهت و استحباب جمع کرده‌اند و گفته‌اند: روزۀ آن مکروه و استحباب در امساک تا یک ساعت بعد از نماز عصر است و برخی به استحباب مطلق نظر داده‌اند و عده‌ای برعکس، استحباب را در ترک روزه دانسته‌اند، منشأ اختلاف روایات است که به‌نظر می‌رسد التباس موضوع سبب شده است که علما در صدد جمع بین روایات درآیند، ولی باید گفت: روایات ناظر به دو مقام متفاوتند، روایات جواز ناظر به قبل از واقعۀ کربلا و روایات منع، ناظر به بعد از آن واقعه هستند و چون از یک طرف دشمنان اهل بیت (ع) در این روز به‌عنوان تبرک روزه می‌گیرند و از طرفی باید در این مصیبت محزون بود، پس باید مانند مصیبت‌زدگان امساک کرد و هنگام عصر مقداری آب و غذا خورد و از این جنبه، قول به استحباب امساک، قوی به‌نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Fasting on the Day of 'Ashura Analyzing the Traditions and Views of Jurisprudents

نویسنده [English]

  • Seyyed Hossein Nuri
Assistant Professor at College of Farabi, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

As for the day of 'Ashura, there is disagreement between the jurisprudents; a group of them has decreed that fasting on this day with the intention of grieving is recommended and not only has opposed but generally have agreed on it. Yet, another group hold that it is unlawfulness and some of them have decreed on its abhorrence. There is also another group who has a moderate idea between its abhorrence and recommendation and hold that fasting on this day is abhorred and it is recommended to keep fasting until one hour before afternoon prayer. Some of the jurisprudents hold that it is absolutely recommended. In contrast, some of them hold that it is recommended to quit fasting. The origin of the disagreements is the traditions quoted on this matter. Maybe the dubious nature of the matter has made the jurisprudents to give a moderate idea from among the traditions. But it should be understood that there are two different types of traditions in this regard. Those traditions that consider it permissible have taken into consideration the time before Karbala event and those that prohibited it have taken into consideration the time after Karbala event. On the one hand the enemies of the Household of Prophet (AS) fast in this day, and on the other hand, the friends of the Household of Prophet (AS) should grieve for the calamity stroke Abi 'Abdullah (AS). For this reason the people should keep fasting like calamity-stricken people and eat and drink a little in afternoon. Therefore, it seems that the recommendation of fasting is a stronger idea.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fasting on 'Ashura Day
  • Karbala Event
  • Manuscripts
  • Permission
  • Impermissibility
. آبی، فاضل، حسن‌بن ابی‌طالب یوسفی (1417‍ ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج 2، چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
2. اردبیلی، احمدبن محمد (1403‍ ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج 14، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
3. اصفهانی، مجلسی اول، محمدتقی (1406‍ ق). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج 13، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانبور، قم.
4. اصفهانی، مجلسی دوم، محمد باقربن محمد تقی (1404‍ ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آلالرسول، ج 26، چاپ دوم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
5. بحرانی، یوسف‌بن احمد (1405‍ ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج 25، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
6. بغدادی، مفید، محمدبن محمدبن نعمان عکبری (1413‍ ق). المقنعة، ج 1، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
7. تبریزی، جعفر سبحانی (1429‍ ق). توضیح المسائل، چاپ سوم، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
8. ــــــــــــــــــــ (1420‍ ق). الصوم فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ج 2، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
9. ترابی، علی‌اکبر (1431 ق). الموسوعه الرجالیه المیسره، ج 1، چاپ سوم، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
10. جزیری، عبدالرحمن؛ غروی، سید محمد؛ یاسر، مازح (1419‍ ق). الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام، ج 5، بیروت: دارالثقلین.
11. حائری، سید علی‌بن محمد طباطبایی (1418‍ ق). ریاض المسائل، ج 16، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
12. حلبی، ابن‌زهره، حمزة‌بن علی حسینی (1417‍ ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، ج 1، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
13. حلی، ابن‌ادریس، محمدبن منصوربن احمد (1410‍ ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج 3، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
14. حلی، شمس‌الدین محمدبن شجاع القطّان (1424‍ ق). معالم الدین فی فقه آل یاسین، ج 2، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
15. حلی، علامه، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1413‍ ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
16. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، ج 6، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
17. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1414 ق). تذکرة الفقهاء، ج 14، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
18. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1411‍ ق). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، ج 1، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
19. حلی، محقق، نجم‌الدین، جعفربن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 4، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
20. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1407 ق). المعتبر فی شرح المختصر، ج 2، قم: مؤسسۀ سیدالشهداء (ع).
21. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1418‍ ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة، ج 2، چاپ ششم، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
22. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413‍ ق). الرسائل التسع، ج 1، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
23. حلی، یحیی‌بن سعید (1405‍ ق). الجامع للشرائع، ج 1، قم: مؤسسة سیدالشهداء العلمیة.
24. خراسانی، حسین وحید (1428 ق). توضیح المسائل، ج 1، چاپ نهم، قم: مدرسۀ امام باقر (ع).
25. خمینی، سید روح‌اللّه موسوی (1426‍ ق). توضیح المسائل، بی‌جا: بی‌نا.
26. خویی، سید ابوالقاسم (1410 ق). معجم رجال الحدیث، ج 23، قم: مرکز نشر آثار شیعه.
27. خویی، سید ابوالقاسم موسوی (1418‍ ق). موسوعة الإمام الخوئی، ج 33، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره).
28. زنجانی، سید موسی شبیری (1430 ق). توضیح المسائل، قم: انتشارات سلسبیل.
29 سبزواری، محقق، محمد باقربن محمد مؤمن (1423 ق). کفایة الأحکام، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
30. سیستانی، سید علی حسینی (1418 ق). توضیح المسائل، چاپ سیزدهم، قم: انتشارات سرور.
31. شیرازی، ناصر مکارم (1424 ق). توضیح المسائل، چاپ دوم، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب (ع).
32. طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن (1390‍ ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج 4، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
33. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1407‍ ق). تهذیب الأحکام، ج 10، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
34. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1387‍ ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، ج 8، چاپ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
35. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1400‍ ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، ج 1، چاپ دوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
36. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1387 ق). الجمل و العقود فی العبادات، ج 1، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه فردوسی مشهد.
37. عاملی، حر، محمدبن حسن (1367). وسائل الشیعه، ج 20، چاپ ششم، تهران: المکتبه الاسلامیه.
38. عاملی، شهید اول، محمدبن مکی (1417‍ ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، ج 3، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
39. عاملی، شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1413‍ ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج 15، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
40. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1414‍ ق). حاشیة الإرشاد، ج 4، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
41. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1422‍ ق). حاشیة المختصر النافع، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
42. عاملی، محقق کرکی، علی‌بن حسین (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 13، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
43. عاملی، محمدبن علی موسوی (1411‍ ق). مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، ج 8، لبنان: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
44. قمی، صدوق، محمدبن علی‌بن بابویه (1415‍ ق). المقنع، قم: مؤسسۀ امام هادی (ع).
45. کاشانی، فیض، محمدمحسن (1406‍ ق). الوافی، ج 26، اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین علی (ع).
46. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). مفاتیح الشرائع، ج 3، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
47. لنکرانی، محمد فاضل (1426‍ ق). رساله توضیح المسائل، قم: صدوچهاردهم.
48. مغنیه، محمد جواد (1421‍ ق). الفقه علی المذاهب الخمسة، ج 2، چاپ دهم، بیروت: دارالتیار الجدید - دار الجواد.
49. نجاشی، احمدبن علی (1407 ق). رجال النجاشی، ج 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
50. نجفی، محمدحسن (1404‍ ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 43، چاپ هفتم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
51. نجفی، کاشف الغطاء، جعفر (1422‍ ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج 4، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
52. نوری همدانی، حسین (1375 ق). توضیح المسائل، چاپ نهم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
53. یزدی، سید محمدکاظم (1419‍ ق). العروة الوثقی، ج 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.