بررسی و نقد شبیه‌سازی انسانی از منظر فقه اسلامی (شیعه و اهل سنت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار؛ دانشگاه تهران؛ ایران

2 دانشجوی دکتری؛ دانشگاه تهران؛ ایران

چکیده

شبیه‌سازی انسان مباحث فراوانی را در محافل علمی موجب شده است. علما از سویی نگران پیامدهای احتمالی شبیه‌سازی انسانند و ازسوی دیگر درصورت صدور حکم تحریم، موجب محرومیت جامعۀ علمی و پژوهشی می‌شود. در این مقاله برآنیم تا اهم ادلۀ عالمان شیعه و اهل سنت را تبیین و نقد کنیم. عالمان اهل سنت با آنکه به‌کارگیری تکنیک شبیه‌سازی را در عرصۀ حیوانی مجاز می‌دانند؛ به‌گونه‌ای اجماعی هرگونه شبیه‌سازی در عرصۀ انسانی را نامشروع می‌شمارند. اغلب متفکران شیعه، شبیه‌سازی نباتی و حیوانی را به استناد اصل اباحه مجاز می‌دانند، لکن دربارۀ حکم شبیه‌سازی انسانی اتفاق‌نظر وجود ندارد. برخی آن را مطلقاً جایز، برخی مطلقاً حرام، بعضی به‌صورت محدود مجاز و گروهی نیز آن را به‌عنوان اولی جایز، اما به‌عنوان ثانوی به‌دلیل پیامدهای نامطلوب آن حرام می‌دانند. اما به‌نظر می‌رسد هرچند شبیه‌سازی انسان کامل جایز نباشد، شبیه‌سازی انسان به‌منظور تحقیقات علمی و برای کاربرد در معالجه و درمان به‌طور کنترل‌شده فاقد اشکال است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Human Cloning from the Viewpoint of Islamic Jurisprudence (Shi'ite and Sunni)

نویسندگان [English]

  • Ali Asgari Yazdi 1
  • Mas'ud Mirzaei 2
1 Associate Professor at University of Tehran, Iran
2 Ph.D Student of University of Tehran, Iran
چکیده [English]

Human cloning has raised many discussions in scientific circles. On the one hand, scholars are concerned about the possible consequences of human cloning, and on the other hand, the verdict sanctions deprive the scientific and research community. The present article aims to explain and criticize the main arguments of the Shi'ite and Sunni scholars. Although Sunni scholars allowed the use of simulation techniques or asexual reproduction in animals, they have unanimously hold that any form of human cloning is illegitimate. Most of the Shi'ite thinkers allowed the simulation of plants and animals due to the principle of permissibility (ibaha). But, there is no consensus about the rule of human simulation. Some of them believe that it is absolutely permissible, a group of them believe that it is absolutely forbidden. Another group holds that human cloning is limitedly allowed. The fourth group holds that, as a primary verdict, it is allowed by itself, but, as a secondary verdict, it is forbiden due to its adverse consequences. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Cloning
  • Islamic jurisprudence
  • Shi'ite
  • Sunni
  • Prohibition
  • Permission
. اسلامی، حسن (1386). شبیه‌سازی انسانی از دیدگاه آیین کاتولیک و اسلام، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
2. الاشقر، محمد سلیمان (2001).  ابحاث اجتهادیه فی الفقه الطبی، بیروت: مؤسسۀ الرساله.
3. الجواهری، حسن (1423 ق). »الاستتآم والاستنساخ«، در قرائات فقهیه معاصره فی معطیات الطب الحدیث، بیروت: الغدیر.
4. الخادمی، نورالدین مختار(1425) . الاستنساخ البشری بدعه العصر، بیروت: دار وحی القلم.
5. خرمی، جواد (بهمن و اسفند 1382). شبیه‌سازی انسان، پیامدها و عکس‌العمل‌ها، مجلۀ مبلغان، ش 51: 162 - 173.
6. خطاب، عبدالمعز (1997 ق). الاستنساخ البشری هل هو ضد المشیئه الالهیه، قاهره: الدار الذهبیه.
7. الدمرداش، صبری (1997 ق). الاستنساخ البشری قنبله العصر، الریاض: مکتبه العبیکان
8. «رساله من رابطه العالم الاسلامی فی مکه المکرمه بشان عملیات الاستنساخ البشری» (5/2/2003)، قابل دسترسی در سایت اسلام آنلاین نت به نشانی  www.islamonline.net
9. شهابی، محمدجواد (1412 ق). مسائل وردود: طبق الفتاوی المرجع الدینی السیدابوالقاسم الموسوی الخوئی، ج1، قم: دارالهادی.
10. صادقی، محمود (بی‌تا). بررسی فقهی و حقوقی همانندسازی انسان، مندرج در: خلاصه مقالات اولین کنگرۀ پزشکی قانونی کشورهای اسلامی:95.
11.صادقی، محمود (1384). همانندسازی انسان از نظر مراجع ادیان آسمانی و بررسی آن از نظر فقه اسلامی، در اخلاق زیستی (بیواتیک)، چاپ دوم، تهران: سمت.
12. صدوق، محمدبن علی (1413 ق). من لایحضره ‌الفقیه، ج1، قم: جامعۀ مدرسین.
13. عاملی، شیخ حر (1412 ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 12، قم: مؤسسۀ آل‌البیت لاحیاء التراث.
14.علیان نژادی، ابوالقاسم (1380). دیدگاه فقهی آیت‌الله مکارم شیرازی دربارۀ دو مسئلۀ شبیه‌سازی و راه‌های فرار از ربا، مجلۀ پژوهش و حوزه، سال دوم، شمارۀ ششم.
15.عـودة الله،‌ ریاض احمد (2003). الاستنساخ فی میزان الاسلام، عمان: دار اسامه.
16.العوضی، عبدالرحمن؛ عبدالله، اشراف و تقدیم (1999). رؤیه الاسلامیه لبعض المشکلات الطبیه المعاصرة، الجزء الثانی: الاستنساخ، کویت: المنظمه الاسلامیه للعلوم الطبیه.
17.غنیم،‌ کارم السید (1998). الاستنساخ و الانجاب بین تجریب العلماء و تشریع السماء، قاهره: دارالفکر العربی.
18.القرضاوی، المفتی شـیخ یوسف عبدالله (28/12/2002). الاستنساخ بین العلم و الدین: ما حکم الاستنساخ فـی الاسـلام، قـابل دسترسی در پایگاه اسلام آنلاین نت، به آدرس. islamonline.net.
19.الکندری، فایز عبدالله (1998). مشروعیه الاستنساخ الجینی البشری من الوجهه القانونیه، مجلۀ الحقوق، کویت، سنه 22، العدد الثانی.
20. «ماهو رأی الشریعه الاسلامیه من عملیه الاستنساخ؟»، قابل دسترسی در پایگاه البلاغ به نشانیwww.balagh.com :
21. مجلۀ مـجمع الفـقه الاسـلامی (1997). الدورة العاشرة، الجزء الثالث.
22. مرکز تحقیقات فقهی قوۀ قضاییه (گردآورنده) (1381). مجموعۀ آرای فقهی - قضایی در امور حقوقی، قم: مرکز تحقیقات فقهی، ج 1: 231 - 234.
23. محمدی، علی (1387). شبیه‌سازی انسان، تهران: انتشارات معارف.
24. مصباح، عبدالهادی (2002). الاستنساخ بین العلم والدین، قاهره: الدار المصریه اللبنانیه.
25. مطهری، مرتضی (بی‌تا). مقالات فلسفی: انتشارات حکمت.
26. مهاجری، عبدالرسول (1381). گزارشی پیرامون شبیه‌سازی، دفتر مطالعات زنان: 1 – 2.
27. نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام، ج 14: مؤسسۀ المرتضی.
28. نادر، جمال (2001). الاستنساخ: حقائق علمی هو فتاوی شرعیه، عمان: دارالاسراء.
29. یوسفان، محمدجواد (1386). شبیه‌سازی از دیدگاه اسلام، قم: انتشارات ارزشمند.