بررسی و نقد نظریه‌های تعریف حق در حقوق اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

فقیهان نظریه‌های متعدد و مختلفی را در تعریف حق ارائه داده‌اند. نحوة تعریف فقیهان از حق و نیز ارائة نظریه‌های خاص از سوی آنان در مورد حق، از آن جنبه اهمیت دارد که بسیاری از مسائل حقوق اسلامی و حقوق موضوعه، بر محور این نهاد فقهی و حقوقی پایه‌گذاری شده است، به‌طوری‌ که هر نظریه‌ای در بخشی از مسائل حقوق اسلامی و نیز حقوق موضوعه تأثیرگذار است. با این وصف، متأسفانه به نظریه‌های تعریف حق، توجه چندانی نشده و در نتیجه مورد بررسی و ارزیابی محققان فقه و حقوق قرار نگرفته است، به‌طوری‌ که می‌توان گفت: خلأ علمی جدی در این زمینه مشاهده می‌شود. در تحقیق حاضر در صدد این کار برآمده‌ایم و سعی خواهد شد آن را با روش تحلیل عقلانی و استنباط از قواعد حاکم بر حقوق اسلام و ایران و نیز ادلة موجود با ابزار استنادی و کتابخانه‌ای تحصیل و ارائه کنیم و این مهم‌ترین یافتة تحقیق محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Review of the Theories on the Definition of Right in Islamic law

نویسندگان [English]

  • Heydar Baqeri Asl 1
  • Sa'ide Baqeri Asl 2
1 Professor at Department of Law, Tabriz University
2 Ph.D Student of Private Law, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Many different theories have been presented for the definition of right by the jurisprudents. The way the jurisprudents  define right as well as their specific theories on right is of great importance becouse many matters pertaining to Islamic law and positive law are based on this jurisprudential and legal entity in such a way that every theory may affect part of Islamic law and positive law. Nonetheless, unfortunately the theories on the definition of right have not been considered and studied enoguh by the researchers in the area of jurisprudence and law. So it can be said there is a serious scientific void in this field. The present research aims to do so and will attempt to obtain and present it with a rational analysis and to deduce it from the rules of Islamic and Iranian law as well as the present evidences using citation and library instrument which is the main finding of the research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • right
  • Imature Ownership
  • Abstraction
  • Reign
  • Theory
  1. قرآن کریم.
  2. آل بحرالعلوم، سید محمد (1403 ق). بلغة الفقیه، شرح و تعلیق سید محمد تقی آل بحرالعلوم، چاپ چهارم، تهران: مکتبة الصادق.
  3. ابن ابی‌جمهور، محمدبن علی‌بن ابراهیم احسایی [ابن‌جمهور] (1403 ق). عوالی اللآلی العزیزۀ فی الآحادیث الدینیة، تحقیق مرعشی و مجتبی عراقی، الطبعة الاولی، قم: مؤسسۀ سید الشهداء.
  4. ابن‌ادریس، محمدبن منصور‌بن احمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی [سرائر]، الطبعة الثانیة، قم: النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین.
  5. ابن‌زهره، حمزة‌بن علی الحلبی الحسین (1417 ق). غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع [غنیه]، تحقیق ابراهیم بهادری، الطبعة الاولی، قم: مؤسسۀ الامام الصادق.
  6. ابن‌شعبۀ حرانی، حسن‌بن علی‌بن الحسین (بی‌تا). تحف العقول عن آل الرسول، ترجمۀ احمد جنتی، الطبعة الاولی، شیراز: انتشارات علمیۀ اسلامیه.
  7. انصاری، مرتضی (1375 ق). المکاسب [مکاسب]، اطلاعات، چاپ دوم، تبریز، چاپ سنگی [ط.ق].
  8. بحرانی، یوسف (1377). الحدائق الناضرۀ فی احکام العترۀ الطاهرۀ [حدائق]، تحقیق محمد تقی ایروانی، الطبعة الاولی، قم: النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین.
  9. تبریزی [میرزا جواد تبریزی]، جواد (1399 ق). ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، قم: مهر.
  10. جبعی عاملی، زین‌الدین [شهید ثانی] (1413 ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام [مسالک]، الطبعة الاولی، قم: تحقیق و نشر المؤسسة المعارف اسلامی.
  11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، تهران: گنج دانش.
  12. حر عاملی، محمدبن حسن (1387 ق). وسائل الشیعة الی تحصیل المسائل الشریعة [وسائل]، تصحیح محمد رازی، بیروت: احیاء دارالتراث.
  13. حسینی عاملی، سید محمدجواد (1419 ق). مفتاح الکرامۀ، تحقیق محمدباقر خالصی، الطبعة الاولی، قم: النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین.
  14. حکیم طباطبایی، سید محسن (بی‌تا). نهج الفقاهه، قم: انتشارات 22 بهمن.
  15. حلی، حسن‌بن یوسف‌بن علی مطهر حلی اسدی [علامه] (الف: بی‌تا)، تحریر الاحکام [تحریر]، مشهد، چاپ سنگی: مؤسسۀ آل‌البیت.
  16. -------- (1411 ق). قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، چاپ اول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین.
  17. ----- (ب: بی‌تا). تذکرۀ الفقهاء، الطبعة الحجریة، قم: المکتبه الرضویۀ لاحیاء التراث الجعفریه.
  18. خراسانی، محمدکاظم [آخوند خراسانی] (1406 ق). حاشیة علی المکاسب، تصحیح و تحقیق: سید مهدی شمس‌الدین، الطبعة الاولی: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  19. دفتر همکاری (1364). درآمدی بر حقوق اسلامی، چاپ اول، قم: انتشارات اسلامی.
  20. شرقاوی، جمیل (1966). دروس فی اصول القانون، قاهره: دارالنهضة العربیه.
  21. شهیدی تبریزی، میرزا فتاح (1372 ق). هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، تبریز: دارالصناعه.
  22. طباطبایی، سید علی (1404 ق). ریاض المسائل فی بیان الحکام بالدلایل، چاپ سنگی [ط.ق]، قم: مؤسسة آل‌البیت [ریاض].
  23. -------- (1407 ق). ریاض المسائل فی بیان الحکام بالدلایل، الطبعة الاولی [ط.ج]، قم: النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین.
  24. طباطبایی یزدی، محمدکاظم (1378ق)، حاشیۀ المکاسب، مؤسسۀ اسماعیلیان، قم.
  25. طباطبایی [علامه طباطبایی]، محمدحسین (الف: بی‌تا). اصول فلسفه و روش رئالیسم، با پاورقی مرتضی مطهری،قم: صدرا.
  26. ------ (ب: بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  27. غروی اصفهانی، محمدحسین (1418 ق). حاشیۀ المکاسب، تحقیق محمد آل‌سباع، الطبعة الاولی: دارالمصطفی.
  28. کاتوزیان، ناصر (1371). مقدمۀ علم حقوق، چاپ یازدهم: شرکت انتشارات بهمن برنا.
  29. لوی برول، هانری (1353). جامعه‌شناسی حقوق، ترجمۀ ابوالفضل قاضی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  30. محمدی، ابوالحسن (1358). مبانی استنباط در حقوق اسلامی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  31. موسوی بجنوردی، محمد (1374). نقش قبض در عقد رهن، مجلة فقه اهل بیت، شمارة 3.
  32. نایینی، محمدحسین (1418 ق). منیة الطالب، تقریرات خوانساری، الطبعة الاولی، قم: النشر الاسلامی الطابعة لجامعة المدرسین، قم.
  33. نجفی، محمد حسن‌بن باقر [صاحب جواهر] (1981). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام [جواهر]، تحقیق و تعلیق محمد القوچانی، الطبعة الاولی، بیروت: دارالإحیاء التراث العربیه.
  34. نراقی، احمد (1369 ق). مستند الشیعة، تهران: المکتبة المرتضویه.