ملاک حرمت صورتگری بر مبنای نصوص دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی

چکیده

آگاهی از ملاک یک حکم به ما فرصت می‌دهد که همگام با وسعت محدودۀ ملاک، دایرۀ شمول حکم را کوچک یا بزرگ کنیم. حرمت صورتگری با صرف نظر از قیود، از مسلّمات فقه مذاهب اسلامی است؛ ولی با توجه به ویژگی‌های موضوع این حکم در ظرف تشریع، احتمال می‌دهیم که تشریع حرمت، تحت تأثیر خصوصیات موضوع در آن زمان صورت پذیرفته باشد. پس کشف ملاک این حکم شاید در تعمیم آن نسبت به مصادیق امروزینش مؤثر باشد. ملاک این حکم از راه عقل دست‌یافتنی نیست، چون عمل صورتگری قبح ذاتی ندارد،‌ ولی شاید از راه بررسی ادلۀ لفظی به علت آن دست پیدا کنیم. این مقاله با این پیش‌فرض به بررسی نصوص مسئله اختصاص دارد و با تجمیع قراین به این نتیجه دست یافته که این حکم فقط برای پیشگیری از ادامه و توسعۀ شرک و بت‌پرستی تشریع شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prohibitory Criterion for Sculpturing Based on Religion Texts

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Jabbaran
Assistant Professor of Research Institute for Islamic Culture and Thought
چکیده [English]

Awareness of the criterion of a rule provides us with the opportunity to scale up or down simultaneously the extent of the criterion and the range of application of the rule. Prohibition of sculpturing, regardless of its constraints, is an indisputable juridical law in Islamic religions. However, considering the features of the subject for legislation of this rule, the prohibition of sculpturing was probably legislated under the influence of features of the subject at that time. Therefore, uncovering the criterion of this rule can be effective in generalization of the rule to the current instances. As sculpturing has not natural enormity, the criterion of this rule can not be established by the way of reason. However it is possible to capture the criterion of this rule using verbal reasoning. Taking this presumption, this paper investigates the explicit terms of the subject and through collecting the evidences it concludes that the prohibitory rule of sculpturing was only legislated in order to stall the spread of polytheism (shirk) and Idolatry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sculpturing
  • Cause of Rule
  • Idol
  • Polytheism
  • Idolatry
  1. آبی، حسن‌بن ابی‌طالب (1404 ق‏/ 1363 ش). کشف الرموز، تحقیق: شیخ علی پناه اشتهاردی و حسین یزدی، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
  2. ابن‌بابویه، محمدبن على‏ (1362). خصال، تصحیح على‌اکبر غفارى، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
  3. --------------‏ (1395 ق). کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح علی‌اکبر غفاری،‌ تهران: نشر اسلامیه.
  4. -------------- (1403 ق). معانی الاخبار، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسۀ انتشارات اسلامی.
  5. -------------- (1413 ق). من لایحضره الفقیه‏، تصحیح على‌اکبر غفارى، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
  6. ابن‌براج، عبدالعزیز (1406 ق). المهذب، قم: مؤسسۀ انتشارات اسلامی.
  7. اردبیلی، احمد (1414 ق). مجمع الفائدة و البرهان، تحقیق مجتبی عراقی و ...، قم: مؤسسۀ انتشارات اسلامی.
  8. انصاری، مرتضی (1415 ق). المکاسب،‌ تحقیق: لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، قم: المؤتمر العالمی بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصاری.
  9. برقی، احمدبن محمدبن خالد (1371 ق). المحاسن، تحقیق جلال‌الدین الحسینی، قم: دارالکتب الإسلامیة.
  10. جباران، محمدرضا (1383). صورتگری در اسلام، تهران: سورۀ مهر.
  11. حرانى، حسن‌بن على‏ ابن‌شعبه (1404 ق/ 1363‏). تحف العقول، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسۀ انتشارات اسلامی.
  12. حر عاملى، محمدبن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة،‏ قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  13. حکیم، محمدتقی (1428 ق). الاصول العامة فی الفقه المقارن، قم: انتشارات ذوی القربی.
  14. حلبی، ‌ابوالصلاح (بی‌تا). کافی، تحقیق رضا استادی، اصفهان: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی (ع) العامة.
  15. حمیری، عبدالله‌بن جعفر (1413 ق). قرب الاسناد، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
  16. خمینی، سید روح‌الله (1410 ق/ 1368). المکاسب المحرمة، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  17. خویی، سید ابوالقاسم (1417 ق/ 1996). مصباح الفقاهة، تقریر محمدعلی توحیدی تبریزی، قم: مؤسسۀ انصاریان.
  18. دورانت، ویل (1367). تاریخ تمدن، جلد 1، ترجمۀ احمد آرام، ع. پاشایی و امیرحسین آریانپور، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
  19. دیلمی، سلاربن عبدالعزیز (1400 ق/ 1980). المراسم، تحقیق محمود بستانی، بیروت: دارالزهراء.
  20. زمخشری، محمودبن عمر (بی‌تا). الکشاف عن حقائق التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
  21. زین‌الدین، محمدامین (1413 ق). کلمة التقوی، بی‌جا: بی‌نا.
  22. شهید اول، محمدبن جمال‌الدین (1411 ق). اللمعة الدمشقیة، قم: منشورات دارالفکر.
  23. شهید ثانی (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، جلد 3، قم: منشورات مکتبة الداوری.
  24. ------- (1414 ق). مسالک الافهام،‌ قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  25. طبرسى، فضل‌بن حسن‌‏ (1412 ق/ 1370). مکارم الاخلاق: نشر شریف رضی. ‏
  26. --------------- (1339/ 1379 ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق هاشم رسولی محلاتی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  27. طوسی، محمدبن حسن (1364). تهذیب الاحکام، تحقیق سید حسن موسوی خرسان، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  28. عاملی، سید محمدجواد (بی‌تا). مفتاح الکرامة، بی‌جا: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  29. عکاشه، ثروَت (1380). نگارگری اسلامی،‌ترجمۀ غلامرضا تهامی، چ اول، تهران: حوزۀ هنری.
  30. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1420 ق). تحریر الاحکام، تحقیق ابراهیم بهادری، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
  31. -------------------- (1410 ق). نهایة الاحکام، تحقیق سید مهدی روحانی، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  32. علی، جواد (1970). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دارالعلم للملایین.
  33. کاشف‌الغطاء، جعفر (بی‌تا). کشف الغطاء، اصفهان: انتشارات مهدوی.
  34. کلینى، محمدبن یعقوب‏ (1407 ق). کافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  35. محقق حلی، جعفربن حسن (1409 ق). شرایع الاسلام، با تعلیقات سید صادق شیرازی، قم: انتشارات استقلال.
  36. مظفر، محمدرضا (1405 ق). اصول الفقه، بی‌جا: نشر دانش اسلامی.
  37. معلوف، لوئیس (1389). المنجد، چ ششم، قم: ذوی القربی.
  38. مغنیه، محمدجواد (1993). فلسفات اسلامیة، بیروت: دار و مکتبة الهلال/ دارالجواد.
  39. منتظری، حسینعلی (1415 ق). دراسات فی المکاسب المحرمه، قم: نشر تفکر.
  40. نجفی، محمد حسن‌بن باقر (1373). جواهر الکلام، چ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  41. نورى، حسین‌بن محمد تقى‏ (1408 ق). مستدرک الوسائل‏، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  42. هیثمی، ‌نورالدین (1408 ق/ 1988). مجمع الزوائد، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  43. یونسکو (1356). تاریخ پیشرفت علمی و فرهنگی بشر، ترجمۀ پرویز مرزبان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.