بررسی حکم فقهی پول مخمس در فرض افزایش قدرت خرید آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه پیام نور، گروه معارف اسلامی، تهران، ایران

2 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی

چکیده

پول‌های نقدی که خمس آنها پرداخت شده است، گاهی با افزایش در قدرت خرید مواجه می‌شوند. نظریات علمی و فقهی پذیرفتنی در مورد کاهش ارزش پول مطرح شده، اما در زمینۀ افزایش ارزش پول هیچ‌گونه تحقیقی انجام نگرفته است. سؤال این خواهد بود که آیا بر میزان افزایش‌یافته در قدرت خرید پول، خمس تعلق می‌گیرد؟ به‌عبارت دیگر آیا افزایش در ارزش پول مصداق فایده، نماء و کسب محسوب می‌شود تا متعلق خمس باشد؟ با توجه به عرفی بودن عناوین مذکور برای تعلق خمس، در صورتی‌که عرف آن افزایش را مصداق فایده، نماء و کسب، محسوب کند، بر این افزایش خمس تعلق می‌گیرد و اگر قضاوت عرف بر عدم انطباق افزایش قدرت خرید بر عناوین مذکور باشد، آن افزایش متعلق خمس نخواهد بود. در صورت عدم تشخیص با ادلة اجتهادی بر افزایش قدرت خرید پول، اصل عملی برائت و استصحاب، بیانگر عدم تعلق خمس بر افزایش قدرت خرید پول است. اثبات فرضیة تحقیق، به روش توصیفی - تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای صورت می‌پذیرد. نتیجة تحقیق این است که با توجه به اینکه مقوّم ماهیت پول، قدرت خرید آن است، بر افزایش قدرت خرید (به‌دلیل آنکه عنوان فایده، نماء و کسب صدق می‌کند) خمس تعلق می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation into Jurisprudential Rule of Money on Which Khums Has Been Paid (Mukhammas) in Assuming the Increase in Its Purchasing Power

نویسندگان [English]

  • Seyyed Rahmatollah Danesh Mirkohan 1
  • Mohammad Hasan Haeri 2
  • Ahmadali Yousefi 3
1 Ph.D Student in Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad, Instructor of Islamic Teachings at Payame Noor University
2 Professor at Ferdowsi University of Mashhad
3 Associate Professor at Research Institute for Islamic Culture and Thought
چکیده [English]

Cash on which Khums has been paid is sometimes subjected to an increase in purchasing power. Some acceptable scientific and jurisprudential comments have been made on the devaluation but no research has been conducted on revaluation of money. The question is whether the increase in purchasing power of money is subject to Khums. In other words, is the revaluation of money considered an instance of interest, accretion, and business subjected to Khums? Given the aforementioned titles being customary in order that they are subjected to Khums, if custom regards the increase as an instance of interest, accretion, and business, it is subjected to Khums and if the customary judgment posits the increase in purchasing power incompatible with the aforementioned titles, the increase is not subjected to Khums. In the case where the increase in purchasing power can not be recognized based on Ijtihad reasons, the principles of acquittal and presumption explain that the increase in the purchasing power of money is not subjected to Khums. The research assumption is proved in a descriptive-analytical method and through collecting library data. The research concludes that, considering the fact that the purchasing power of money is the valuation of its nature, the increase in purchasing power is subjected to Khums because on which the titles of interest, accretion, and business are applicable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khums
  • Increase in Purchasing Power of Money
  • Interest
  • accretion
  1. آلوسى، سید محمود (1415 ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، ج 3، بیروت: دارالکتب العلمیة‏.
  2. ابن‌اثیر، مبارک‌بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج 3، قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
  3. ابن‌فارس، احمد‌بن فارس‏ (1404 ق). معجم مقاییس اللغة‏، ج 4، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  4. ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم‏ (1414 ق). لسان العرب، ج 12، بیروت: دار صادر.
  5. ازهرى، محمد‌بن احمد (1421 ق). تهذیب اللغة، ج 8، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  6. انصاری، مرتضی (1416 ق). فرائد الاصول، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة‏ مدرسین حوزة علمیۀ قم.
  7. حر عاملی، محمد‌بن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة، ج 9، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  8. حقى بروسوى اسماعیل‏ (بی‌تا). تفسیر روح‌البیان‏، ج 2، بیروت: دارالفکر.
  9. حلّى، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدى (1413 ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  10.  حلى، نجم‌الدین، جعفربن حسن (1407 ق). المعتبر فی شرح المختصر، ج 2، قم: مؤسسة سید الشهداء علیه السلام.
  11.  حمیرى، نشوان‌بن سعید (1420 ق). شمس العلوم‏، ج 8، ‏بیروت: دارالفکر.
  12.  خراسانی، محمد کاظم (1432 ق).کفایة الاصول، ج 2، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  13.  خویى، سید ابوالقاسم موسوى (بی‌تا). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، ج 4، بی‌جا: بی‌نا.
  14.  راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دارالقلم.
  15.  زمخشرى، محمود (بی‌تا). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، ج 1، بیروت: دارالکتاب العربی.
  16.  سبحانی تبریزی، جعفر (1424 ق). ارشاد العقول الی مباحث الأصول، ج 3، قم: مؤسسة امام صادق (ع).
  17.  سید رضى، محمد (1414 ق). نهج‌البلاغه، قم: مؤسسة نهج‌البلاغه.
  18. ‏ طباطبایى، سید محمد حسین‏ (1417 ق). المیزان فى تفسیر القرآن‏، ج 5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  19.  طبرسى، فضل‌بن حسن‏ (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  20.  طبرسى، فضل‌بن حسن‏ (1377). تفسیر جوامع الجامع، ج 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزة علمیة قم.
  21.  طریحى، فخرالدین‌بن محمد (1375). مجمع البحرین‏، ج 6، تهران: نشر مرتضوی‏.
  22.  طوسى، ابوجعفر، محمدبن حسن (1407 ق). الخلاف، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  23.  طوسى، ابوجعفر، محمدبن حسن (1390 ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج 2، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  24.  فراهیدى، خلیل‌بن احمد (1409 ق). کتاب العین، ج 4، قم: نشر هجرت.
  25.  فیروزآبادى، محمدبن یعقوب (1415 ق). ‏القاموس المحیط، ج 4، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  26. کلینى، ابوجعفر محمد‌بن یعقوب (1407 ق). الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 1 و 3،تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  27.  مکارم شیرازى، ناصر (1427 ق). استفتاءات جدید (مکارم)، ج 1 و 3 ، قم: انتشارات مدرسة امام على‌بن ابى‌طالب (ع).
  28.  منسوب به امام رضا، على‌بن موسى علیه‌السلام (1406 ق). الفقه - فقه الرضا، مشهد: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  29.  نجاشى، ابوالحسن، احمد‌بن على (1407 ق). رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  30.  یوسفی، احمد علی (1377). ماهیت پول و راهبردهای فقهی و اقتصادی آن، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

 

 

  1. Alan , A., Gagnon, J., & Haltmaier, J. . (2002). Preventing Deflation: Lessons from Japan’s Experience in the1990s washington: Board of Governors of the Federal Reserve System
  2. prechter, r. (2012). the guide to undrestanding deflation. new york:elliottwave
  3. Bordo, M., & Filardo, A. (2005). Deflation in a historical prespective. Basel: Bank for International Settlements

34. Bordo, M., & Haubrich, J. (2004). The yield curve, recessions washington: Board of Governors of the Federal Reserve and the credibility of the monetary regime: long-run evidence 1875-1997. washington: NBER Working Paper.

 

35. Hetzel, R. (2004). Price stability and Japanese monetary policy. Richmond: Federal Reserve Bank of Richmond.

 

  1. Thomas , f. (2004). Price deflation, money demand, and monetary policy discontinuity: a comparative view of Japan, China, and the United States. Economics and Finance , 125–147

 

منابع الکترونیکی

  1. باشگاه خبرنگاران جوان به آدرس  http://www.yjc.ir/fa/news، گروه : اقتصادی، کد خبر ۵۱۸۹۴۹۰، تاریخ انتشار: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۴ - ۲۲:۰۰
  2. گروه بین‌الملل بازار خبر به آدرس http://www.bazarkhabar.ir/News.aspx?ID=48949، کد خبر: 48949، زمان انتشار: 8 تیر 1392 - 11:06:00
  3. استفتاء نگارنده از سایت آیت‌الله مکارم شیرازی به آدرس http://makarem.ir/index.aspx?typeinfo=3000، کد رهگیری: 9402060044 تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۳۹۴ - ۱۱:۰۵