شروط تقاص در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد قم

چکیده

بر اساس مبانی فقهی یکی از طرق وصول حقوق مالی تقاص است. نهاد تقاص پس از انقلاب از سوی قانونگذار مورد توجه قرار نگرفت، این در حالی بود که رویّۀ قضایی به پیروی از فقه در بسیاری از موارد تقاص را عاملی موجهه تلقی کرده است. دلیل بی‌توجهی قانونگذار، نگرانی برخی از حقوقدانان ناشی از ایجاد هرج و مرج به‌واسطۀ این تأسیس است، لیکن با مروری بر شرایط تقاص خواهیم دید که قلمرو این نهاد وسیع و بی‌ضابطه نیست و به تحقق شرایطی منوط است که با توجه به مقتضیات جامعه و نظم عمومی ایجاد شده‌اند و به همین دلیل است که منع ارتکاب جرم در تقاص شرط محسوب می‌شود و لذا تقاص اضراری پذیرفته نیست.این مقاله به روش تحلیلی - توصیفی به نقد و بررسی شروط تقاص در فقه می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

review the provision of retaliation

نویسنده [English]

  • Vahid Nekoonam
چکیده [English]

Abstract
On of the basis of jurisprudence, retaliation is one of the ways of attaining financial benefits. retaliation after the revolution is not considered by the legislature. Although the proceedings it looks as justificatory condition but many legal experts believe that facility is causing chaos.by an overview of the pay situation, we see that vast territory of this entity is not regulated and is subject to fulfillment of condition and therefore that the prohibition of crimes is one of the conditions in retribution.


کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: retaliation
  • governor
  • justificatory condition
  • Ownership
  • Debtor

مراجع

  1. ابن‌عابدین، محمد (1415ق). تکملة حاشیه رد المختار، چاپ اول، بیروت: دارالفکر.
  2. ابن‌منظور، محمد (1414ق). لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر.
  3. اردبیلی، احمد (1403ق). مجمع الفایده و البرهان، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  4. اردبیلی، سید عبدالکریم (1423ق). فقه القضا، چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر لجامعه المفید.
  5. امین، سیده نصرت (1361). مخزن‌ العرفان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات نهضت زنان اسلامی. بحرالعلوم، محمد (1403ق). بلغه الفقیه، چاپ چهارم، تهران: منشورات مکتبه الصادق.
  6. بروجردی، آقا حسین (1386). جامع احادیث شیعه، چاپ اول، تهران: فرهنگ سبز
  7. بهبهانی، محمد باقر (1417ق). حاشیه مجمع الفائدة و البرهان، چاپ اول، قم: مؤسسۀ العلامه البهبهانی.
  8. تقی‌زاده داغیان، مجتبی (1387). تقاص، مجلۀ الهیات و حقوق، شمارۀ 27.
  9. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1388). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ چهارم، تهران: گنج دانش.
  10. جوهری، اسماعیل (1410ق). الصحاح، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین.
  11. حائری طباطبایی، سید علی(1418ق). ریاض المسائل، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  12. حبیب‌زاده، محمد جعفر (1389). تحلیل جرایم کلاهبرداری و خیانت در امانت، چاپ اول، تهران: دادگستر.
  13. حر عاملی، محمد (1409ق). وسایل‌الشیعه، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  14. حلی، مقداد (1404ق). التنقیح الرائع، چاپ اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
  15. خامنه‌ای، سید علی (1415ق). اجوبة الاستفتائات، چاپ اول، بیروت: دارالاسلامیه.
  16. خمینی، روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیله، چاپ اول، قم: مؤسسۀ دارالعلم.
  17. خوانساری، سید احمد (1405ق). جامع المدارک، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  18. خویی، ابوالقاسم (1403ق). مبانی تکملة المنهاج، چاپ اول، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  19. دهخدا، علی اکبر (1373). لغت‌نامۀ دهخدا، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  20. راغب اصفهانی، حسین (1412ق). مفردات الفاظ قرآن، چاپ اول، بیروت: نشر دارالعلم.
  21. رشتی، میرزا حبیب‌الله (1401ق). کتاب القضا، چاپ اول، قم: دارالقرآن الکریم.
  22. زحیلی، وهبه (1418ق). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر المعاصر.
  23. سبحانی، جعفر (1418ق). نظام القضا، چاپ اول، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
  24. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق). مهذب الاحکام، چاپ چهارم، قم: مؤسسۀ المنار.
  25. شیرازی، سید عبدالله (1404ق). کتاب القضا، چاپ اول، مشهد: مؤسسۀ امام امیرالمؤمنین (ع).
  26. صدوق، محمد (1413ق). من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  27. صیمری، مفلح (1420ق). غایة المرام، چاپ اول، بیروت: دارالهادی.
  28. طباطبایی حکیم، سید محسن (بی‌تا). نهج‌الفقاهه، چاپ اول، قم: انتشارات 22 بهمن.
  29. طباطبایی قمی، سید تقی (1423ق). الانوار البهیه فی القواعد الفقهیه، چاپ اول، قم: نشر محلاتی.
  30. ---------------- (1413ق). عمدة المطالب، چاپ اول، قم: کتابفروشی محلاتی.
  31. ---------------- (1426ق). مبانی منهاج الصالحین، چاپ اول، قم: منشورات قلم الشرق.
  32. طوسی، محمد (1390ق). الاستبصار، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  33. ----------- (1407ق). الخلاف، چاپ اول، قم: انتشارات اسلامی.
  34. ----------- (1400ق). النهایه، چاپ دوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
  35. طیب، سید عبدالحسین (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسلام.
  36. عاملی (شهید اول)، محمد (1410ق). اللمعه الدمشقیه، چاپ اول، بیروت: دارالتراث.
  37. ------------------ (1414ق). غایة المراد، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  38. ------------------ (1410ق). الروضة البهیه، چاپ اول، قم: نشر داوری.
  39. ------------------- (1413ق). مسالک‌الافهام، چاپ اول، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
  40. علامه حلی، حسن (1410ق). ارشاد الاذهان، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  41. ------------- (1413ق). قواعد الاحکام، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  42. علیدوست، ابوالقاسم، درس خارج فقه، به نقل از سایت سرسبیل.
  43. عمید، حسن (1390). فرهنگ عمید، چاپ دوم، تهران: اشجع.
  44. فاضل آبی، حسن (1417ق). کشف الرموز، چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  45. فاضل اصفهانی، محمد (1416ق). کشف اللثام، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  46. فاضل لنکرانی، محمد (1420ق). تفصیل الشریعه - القضا و الشهادات، چاپ اول، قم:‌ مرکز فقهی ائمۀ اطهار (ع).
  47. فخر المحققین، محمد (1378). ایضاح الفوائد، چاپ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  48. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410ق). کتاب العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
  49. فرحزادی، علی اکبر (1393). توکیل در تقاص، مجلۀ مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی،شمارۀ 36.
  50. فضل‌الله، سید محمد حسین (1419ق). تفسیر من وحی القرآن، چاپ دوم، بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر.
  51. فقعانی، علی (1418ق). الدر المنضود، چاپ اول، قم: مکتبه امام العصر.
  52. کلینی، محمد (1407ق). الکافی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
  53. کاشف‌الغطاء، محمد (1359ق). تحریر المجله، چاپ اول، نجف: مکتبة المرتضویه.
  54. کاشف‌الغطاء، محمد حسین (1366). وجیزة الاحکام، چاپ دوم، نجف: مؤسسۀ کاشف‌الغطاء.
  55. گلپایگانی، سید محمد رضا (1413ق). کتاب القضا، چاپ اول، قم: دارالقرآن الکریم.
  56. مامقانی، عبدالله (بی‌تا). مناهج المتقین، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  57. مجلسی، محمد باقر(1403ق). بحارالانوار، چاپ اول، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  58. محقق حلی، نجم‌الدین (1408ق). شرایع الاسلام، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  59. --------------- (1418ق). مختصر النافع، چاپ ششم، قم: مؤسسۀ المطبوعات الدینیه.
  60. مشکینی، علی (1379). مصطلحات الفقهی، چاپ دوم، قم: دفتر نشر الهادی.
  61. معاونت آموزش قوّۀ قضاییه، گنجینۀ آرای فقهی قضایی، قم: دفتر آموزش روحانیون و تدوین متون فقهی.
  62. معین، محمد (1382). فرهنگ فارسی، چاپاول، تهران: زرین.
  63. میرزای قمی، ابوالقاسم (1378ق). قوانین الاصول، چاپ دوم، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیه.
  64. --------------- (1413ق). جامع الشّتات، چاپ اول، تهران: کیهان.
  65. مؤمن قمی، محمد (1422ق). مبانی تحریرالوسیله - قضا و شهادات، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  66. نجفی، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام، چاپ هفتم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  67. نراقی، احمد (1415ق). مستند الشیعه، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  68. نووی، محی‌الدین(1422ق).روضة الطالبین، چاپ اول، لبنان: دارالفکر.
  69. وحید بهبهانی، آقا محمد (1421ق). مقامع الفضل، چاپ اول، قم: مؤسسۀ علامه بهبهانی.
  70. یزدی، سید محمد کاظم (1414ق). تکملة العروة الوثقی، چاپ اول، قم: کتابفروشی داوری.
مجله علمی
دوره 13، شماره 2
تیر 1396
صفحه 365-387

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 مرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 29 مرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 18 تیر 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار