بررسی فقهی ترافع نزد محاکم غیراسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مفید و مدرس دانشگاه

چکیده

در صورت اختیار و امکان رجوع به قاضی مسلمان و عادل، داوری و دادخواهی نزد قاضی جور و دادگاه غیراسلامی جایز نیست، در این زمینه به ادله‌ای اعم از آیات، روایات، اجماع و عقل استناد شده؛ اما نکتۀ مهم در صورتی است که امکان رجوع به قاضی عادل و مسلمان وجود نداشته باشد. در این‌صورت آیا داوری و دادخواهی نزد قضات جور و نهاد داوری بین‌المللی جایز است یا خیر و آیا در صورتی‌که قاضی غیرمسلمان به نفع مسلمان قضاوت کند، جایز است مسلمان بر اساس حکم آن قاضی به حکمش ملتزم شود. فقها در این ‌زمینه، نظرهای متفاوتی دارند، بعضی رجوع به محاکم غیراسلامی بین‌المللی را در صورت بروز عناوین ثانویه مانند اضطرار، ضرر و حرج جایز دانسته‌اند. در این نوشتار با بهره‌مند شدن از روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه‌های مختلف فقها و ادلۀ دادخواهی نزد محاکم غیراسلامی بازبینی و چهار صورت ممکن برای اخذ حکم این محاکم بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The lawsuit is un-Islamic courts in Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Seyed Ahmad Habibnejad 1
  • Mostafa Bekhrad 2
2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مفید و مدرس دانشگاه
چکیده [English]

In the case of the authority and the possibility of referring to the Muslim judge and the judge, arbitration and litigation against the judge and non-Islamic court are not permissible. In this regard, there are cited adages, including verses, narrations, consensus and jurisprudence, but the important thing is to refer to Judge Adil and Muslims do not exist. In this case, it is permissible for judges to judge international arbitration and whether it is permissible for a non-Muslim judge to judge Muslims in accordance with the judge's order; the jurisprudents have different opinions in this regard for some of the references. It is permissible for international non-Islamic tribunals to be entitled to secondary titles, such as emergency, harm, and harassment. In this paper, by using the descriptive-analytical method, different views of the jurists and the reasons for the litigation were investigated in non-Islamic tribunals, and four possible cases were considered for obtaining by the courts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lawsuit
  • lawlessness
  • Arbitration
  • judge-law
  • non-Islamic courts
  1. قرآن کریم

    1. اردبیلى، سید عبدالکریم (1423ق). فقه القضاء، ج 1، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ النشر لجامعه المفید.
    2. اسماعیل‌پور قمشه‌ای، محمد علی(1380). البراهین الواضحات، دراسات فی القضاء، ج 1، قم: بی‌نا.
    3. انصاری، شیخ مرتضى‌بن محمد (1415ق). القضاء و الشهادات، قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ انصارى.
    4. آشتیانى، میرزا محمد حسن (1425ق). کتاب القضاء، ج 1، چاپ اول، قم: زهیر.
    5. بجنوردى، سید محمد (1401ق). قواعد فقهیه، ج 1، چاپ سوم، تهران: مؤسسۀ عروج.
    6. بحرانى، یوسف‌بن احمد‌بن ابراهیم (1423ق). الدرر النجفیه من الملتقطات الیوسفیه، ج 1، بیروت: دارالمصطفى لإحیاء التراث.
    7. جبعی عاملی، زین‌الدین‌بن علی (1396ق). الروضه البهیه، بیروت: منشورات الاعلمی.
    8. جبعی عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین‌بن على (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج 13، قم: مؤسسۀ المعارف الإسلامیه.
    9. حائرى، سید على (بی‌تا‌). ریاض المسائل، ج 2، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    10. حر عاملى، محمد‌بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه، ج 26 و 27، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    11. حسینى، سید جوادبن محمد (1419ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلاّمه، ج 12،قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    12. حلى، حسن‌بن یوسف (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج 1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    13. حلى، محقق، جعفربن حسن (1408ق). شرائع الإسلام، ج ‌4، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    14. حلى، یحیى‌بن سعید (1405ق). الجامع للشرائع، قم: مؤسسۀ سیدالشهداء العلمیه.
    15. خمینى، روح‌الله (1421ق). کتاب البیع، ج 2، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار.
    16. ------------- (1423ق). ولایت‌ فقیه، دوازدهم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار.
    17. ------------- (1404ق). زبده الأحکام، تهران: سازمان تبلیغات اسلامى.
    18. خویى، سید ابوالقاسم (1422ق). مبانی تکمله المنهاج، ج 41، قم: مؤسسۀ إحیای آثار امام خویی (ره).
    19. -------------- (1418ق). موسوعه الإمام الخوئی، ج 1، قم: مؤسسۀ إحیای آثار امام خویی (ره).
    20. سبحانى، جعفر (1418ق). نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الإسلامیه الغراء، ج 1، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
    21. سبزوارى محقق، محمد باقر (1423ق). کفایه الأحکام، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    22. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1417ق). الخلاف، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
    23. ---------------------- (1351ق). المبسوط، تهران: المکتبه المرتضویه.
    24. فاضل، جوادبن سعد (بی‌تا). مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، ج 4: بی‌جا.
    25. فخر المحققین، محمدبن حسن (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج 4: قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    26. فیض کاشانی، محمد محسن (1404ق). الوافی، ج 16، اصفهان: کتابخانۀ امیرالمؤمنین (ع).
    27. قزوینى، سید على موسوى (1427ق). الاجتهاد و التقلید، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    28. کرکى، على‌بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 3، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    29. گلپایگانى، سید محمد رضا موسوى (1413 ق). کتاب القضاء، ج 1، قم: دارالقرآن.
    30. گیلانى، میرزا حبیب‌الله رشتى (1404 ق). کتاب القضاء، ج 1، قم: دارالقرآن الکریم.
    31. لنکرانى، محمد فاضل (1420 ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - القضاء و الشهادات، قم: مرکز فقهى ائمۀ اطهار (ع).
    32. محمدی گیلانی، محمد (1378). قضا و قضاوت در اسلام، تهران: نشر سایه.
    33. مقدس اردبیلى، احمدبن محمد (1417ق). مجمع الفائده والبرهان، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
    34. مقدس اردبیلى، احمدبن محمد (1404ق). زبده البیان فی أحکام القرآن، تهران: المکتبه الجعفریه
    35. منصور، جهانگیر (1380). قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، تهران: نشر دوران.
    36. موحد، علی (1357). نفت ما و مسائل حقوقی آن، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
    37. مؤمن قمی، محمد (1380). مبانی تحریر الوسیله، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    38. نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 40، چاپ هفتم، بیروت: دارإلاحیاء التراث العربی.
    39. یزدى، سید محمد کاظم (1414ق). تکمله العروه الوثقى، ج 2، قم: کتابفروشی داورى.