تأملی در مهریۀ غرری با رویکردی به شرط عند‌الاستطاعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

چکیده

ماهیت عقد نکاح با دو رویکرد متفاوت از سوی صاحب‌نظران مواجه است. برخی با تأکید بر معاوضی بودن نکاح، مهر را عوض بضع دانسته‌اند و تمام شرایط عقود معاوضی از جمله نفی غرر را در آن لازم می‌دانند .به اعتقاد ایشان مهر غرری باطل و موجب ثبوت مهر المثل است. در مقابل برخی با توجه به تقدس نهاد خانواده و اهمیت انس و الفت زوجین ،معاوضی دانستن نکاح را از باب مسامحه دانسته‌اند و معتقدند که نکاح، معاوضۀ صرف نیست؛ از این‌رو مهر به‌عنوان عوض تلقی نمی‌شود و ثبوت غرر در آن نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند. بزرگانی چون ابن‌براج با ارائۀ مثال‌های عینی چون تعلیم سوره‌ای از قرآن بر این نکته اصرار ورزیده‌اند که همین مقدار غرر نیز در مهر پذیرفته نیست و بر لزوم تعیین نام سوره تأکید کرده‌اند. بنابراین می‌توان گفت که تقیید مهریه به قید عند الاستطاعه، شبهۀ غرری بودن چنین مهریه‌ای را قوّت بخشیده است.در این نوشتار برآنیم تا با بررسی غرر در مهر بر این مطلب تأکید کنیم که حتی اگر مهر عندالاستطاعه با اشکال غرر مواجه نباشد، عملاً جز تحمیل بار اجرایی بر زوجه فایدۀ دیگری ندارد و چالش‌های اجرایی و اجتماعی فراوانی را برای زوجه به‌دنبال دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflectively on the dowry Gharar with approach to the condition bound to afford

نویسندگان [English]

  • Maryam Aghaie Bejestani
  • Mohammad Rohani Moghadam
چکیده [English]

The nature of marriage is faced with two different approaches by experts. Some with an emphasis on marriage commutative, considered dowry instead marital and considered necessary all the circumstances in commutative contracts, including the denial Gharar. To their believe dowry Gharar is wrong and result proved is mahrolmesl. In contrast, some with respect to the sacredness of the family and The importance of intimacy and proximity couples, Commutative know marriage considered of neglect. And believed that marriage is not a mere Swaps therefore dowry not considered as a change and Gharar does not cause the problem. Scholars like Ibn Barraj by providing concrete examples as training sura of the Koran insisted on the fact that the same amount of Gharar is not accepted in dowry and need to determine the names of the sura. Therefore Can say that restriction dowry to Endalasttah, has invigorated the dowry doubt Gharar. In this article we review the Gharar in dowry and assert that even if dowry of Endalasttah not be faced with the problem Gharar , actually isn,t another benefit except imposes administrative burden on the wife and followed administrative and social challenges for the wife.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marriage
  • dowry
  • bound to Asttah
1. ابن‌براج، قاضى عبدالعزیز ‌(1406ق). المهذب، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى‌.
2. اصفهانى، سید ابوالحسن (1422ق). وسیلة النجاة‌، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى
3. اصفهانى، محمد حسین کمپانى ‌(1418‍ق‌). حاشیة کتاب المکاسب (ط - الحدیثة)، قم: أنوارالهدى.
4. امامى، سید حسن ‌(بی‌تا). حقوق مدنى، تهران: اسلامیه.
5. ایروانی، محمد باقر (1392). دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی، قم: هاجر.
6. بحرانی، یوسف‌بن احمد (1405ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم: انتشارات اسلامی.
7. حائرى طباطبایى، سید على‌بن محمد ‌(1418ق‌). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل (ط - الحدیثة)، قم، آل‌البیت (ع).
8. حلّى، علامه حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدى ‌(1388ق‌). تذکرة الفقهاء، قم: آل‌البیت.
9. حلّی، علامه حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعه‌ ،قم: انتشارات اسلامى.
10. حلّی، علامه حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (بی‌تا). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، چاپ اول، مشهد، آل‌البیت (ع).
11. حلّى، محقق، نجم‌الدین، جعفر‌بن حسن‌ (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان‌.
12. خمینی، سید روح‌الله (1421ق). البیع، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر.
13. خمینی، سید روح‌الله (1390). تحریرالوسیلة، قم: ‌دارالعلم‌.
14. خویى، سید ابوالقاسم موسوى ‌(بی‌تا). مصباح الفقاهة‌، بی‌جا: بی‌نا.
15. خویى، سید محمد تقى موسوى ‌(1414ق). الشروط أو الالتزامات التبعیة فی العقود‌ ،بیروت: دارالمورخ العربی‌.
16. دهخدا، علی اکبر (۱۳۳۰). لغت‌نامه، تهران: انتشارات مؤسسۀ لغتنامۀ دهخدا.
17. ساردویی‌نسب، محمد (1388).تحلیل حقوقی مهریۀ عندالاستطاعه یا عندالمطالبه، مجلۀ مطالعات راهبردی زنان، شمارۀ 43: 185 -214.
18. سید مرتضی علم‌الهدی، علی‌بن حسین (1415ق). الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم: جامعۀ مدرسین.
19. سیستانى، سید على حسینى ‌(1417ق‌). منهاج الصالحین‌، قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانى‌.
20. شبیرى زنجانى، سید موسى ‌(1419ق‌). کتاب نکاح، قم‌: راى‌پرداز‌.
21. شهید اول، محمد‌بن مکی (بی‌تا). القواعد و الفوائد، قم: انتشارات مفید.
22. شهید ثانى، زین‌الدین‌بن على ‌(1413ق‌). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، قم: المعارف.
23. شهید ثانى، زین‌الدین‌بن على (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر)، ج 8، قم: کتابفروشى داورى
24. شیخ انصاری، مرتضى‌بن محمد امین (1406ق‌). ‌کتاب النکاح‌، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
25. شیخ انصاری، مرتضى‌بن محمد امین (1415ق‌). المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات (ط - الحدیثة)، چاپ اول، قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌.
26. شیخ انصاری، مرتضى‌بن محمد امین (1421ق). صیغ العقود و الإیقاعات‌، مصحح ملا محمد یوسف استرآبادى‌، قم: مجمع اندیشۀ اسلامى‌.
27. طباطبایى قمى، سید تقى (1426ق). مبانی منهاج الصالحین، چاپ اول، قم: منشورات قلم الشرق.
28. طوسى، ابوجعفر، محمدبن حسن‌ (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة‌‌، چاپ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریه.
29. ------------------------- (1407ق‌). الخلاف، قم: انتشارات اسلامى.
30. فاضل هندى، محمدبن حسن‌ اصفهانى (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعدالأحکام، قم: انتشارات اسلامى.
31. کاتوزیان، ناصر (1371). قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت انتشار.‌
32. محقق کرکى، على‌بن حسین ‌1414‍ق‌). جامع المقاصد فی شرح القواعد‌، قم: آل‌البیت (ع).
33. مراغی، سید میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه، چاپ اول، قم: انتشارات اسلامی.
34. مشکینى، میرزا على ‌(بی‌تا). مصطلحات الفقه، بی‌جا: بی‌نا‌.
35. معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی معین، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
36. مکارم شیرازى، ناصر (1424ق). النکاح، قم: انتشارات مدرسۀ امام على‌بن ابى‌طالب علیه‌السلام.
37. میرزاى قمى، ابوالقاسم‌بن محمد حسن‌ گیلانى (1413ق). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، چاپ اول، تهران:کیهان.
38. نجفى، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌‌، چاپ هفتم، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
39. یزدى، سید مصطفى محقق داماد (بی‌تا). بررسى فقهى حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن‌، قم.