بازپژوهی مستندات فقهی اکراه در قتل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه مازندران

چکیده

مطابق نظریۀ مشهور فقهی، اکراه در قتل، مجوز قتل محسوب نمی‌شود، بلکه مباشر به قصاص و اکراه‌کننده به حبس ابد محکوم می‌شود. این نظریه مبنای قانونگذار در وضع مقررات راجع به اکراه در قتل در قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 و 1392 بوده و بر پایۀ برخی از دلایل، نظیر روایات عدم جواز تقیه در دماء، روایت دستور به قتل دیگری، دلیل منع دفع ضرر از خود به شیوۀ اضرار به دیگری، امتنانی بودن حدیث رفع و اجماع فقها استوار است. در مقابل دیدگاه مشهور، نظریات غیرمشهوری هم هستند که وحدت مبانی ندارند.
در جستار حاضر نگارنده ضمن بازخوانی نظریۀ مشهور فقهی و ارائۀ غیرمشهور، به نقد و بررسی مستندات مربوط پرداخته است و در نهایت ضمن ایراد خدشه به رأی مشهور و با تأکید بر قضاوت عرفی، نظریۀ اقوائیت سبب از مباشر و در نتیجه لزوم قصاص سبب و سلب مسئولیت از مباشر قتل را پذیرفته است.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of jurisprudental documents of reluctance on murder

نویسنده [English]

  • Saeed Ebrahimi
assistant professor of university of Mazandaran
چکیده [English]

According to popular juris prudental  theory,   reluctance to murder, murder is not licensed, but the steward reluctantly sentenced to death and impeller is sentenced to life imprisonment. This theory is based of the legislator in placing regulations about reluctance in murder in islamic crimial law approved in 1370 and 1392 and is based on some of reasons such as tradition about impermissibility of resevation in bloods , tradition about ordering to kill another . the reason of prohibiting of losses from himself harm to another, denote the tradition of "rafe" and consensus of jurists.
against the famous view there are unpopular views that havent unity in basics in this artcle the writer with review on the popular juris prudental theory and unpopular theories review relevant documentation to be discussed , and finally while entering the objection to popular vote and with emphasis on customary arbitration , the view of stronger cause to steward , and in consequence the necessity of quesas of cause and removing responsibility from stward is accepted
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reluctance
  • murdur
  • quesas
  • responsibility
  • permanent imprisonment
1. ابن‌برّاج طرابلسی، قاضی (1363). المهذّب، الطبعه السادسه، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
2. ابن‌حزم اندلسی، علی‌بن محمّد (بی‌تا). المحلّی بالآثار، الطبعه الرابعه، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
3. ابن‌زهره، حمزه‌بن علی (1374). غُنیه النّزوع الی علمی الأصول و الفروع، الطبعه الرابعه، بیروت: مؤسّسۀ فقه الشّیعه.
4. ابن‌منظور، محمّد‌بن مکرّم (1361). لسان العرب، ج 13، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالفکر للطّباعه و النّشر.
5. اصفهانی، راغب (1369). المفردات فی غریب القرآن، الطبعه الخامسه، بیروت: دارالمعرفه.
6. اصفهانی، محمّدباقر ‌بن محمّدتقی (مجلسی دوم) (1361). مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرّسول، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیّه.
7. انصاری، مرتضی (شیخ) (1374). المکاسب، ج 1 و 2، چاپ دهم، قم: انتشارات اسمعیلیان.
8. برقی، احمدبن محمّد (بی‌تا). المحاسن، ج 1، چاپ سوم، قم: دارالکتب الاسلامیّه.
9. جبل عاملی، زین‌الدّین (شهید ثانی) (1367). الرّوضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدّمشقیّه، ج 10 و 15، چاپ نهم، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
10. جبل عاملی، محمّد‌بن مکّی (شهید اول) (1368). اللمعه الدّمشقیّه، قم: دارالفکر.
11. حر عاملی، محمد‌بن حسن (1366). وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشّریعه، ج 16، 19، 29، چاپ هفتم، قم: مؤسّسۀ آل‌البیت.
12. حلبی، ابوالصّلاح (1360). الکافی فی الفقه، چاپ چهارم، اصفهان: کتابخانۀ امیرالمؤمنین (ع).
13. حلی، جعفربن حسین (محقّق) (1366). شرایع الاسلام، ج 4، الطبعه الثالثه، نجف اشرف: مطبعه الآداب.
14. حلی، حسن‌بن یوسف (علامه) (1370). مختلف الشّیعه، ج 2 و 9، چاپ پنجم، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
15. خمینی، سیّد روح‌الله (1361). تحریر الوسیله، ج 2، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
16. خوانساری، سید احمد‌بن یوسف (1362). جامع المدارک، ج 7، چاپ اول، قم: مؤسسۀ اسمعیلیان.
17. خویی، سید ابوالقاسم (1385). مبانی تکمله المنهاج، ج 2 و 8، چاپ هشتم، قم: مؤسسۀ احیاء آثار امام خوئی.
18. روحانی، سید صادق (1369). منهاج الصّالحین، چاپ دوم، قم: مدرسۀ امام صادق (ع).
19. زراعت، عباس (1392). شرح مختصر قانون مجازات اسلامی مصوب 75 (اصلاحی 92)، ج 2، چاپ اول، تهران: ققنوس.
20. صانعی، یوسف (1382). فقه الثّقلین، چاپ دوم، قم: مؤسّسۀ عروج.
21. صدوق، محمد‌بن علی‌بن بابویه (1370). من لایحضره الفقیه، ج 4، چاپ هفتم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
22. طباطبایی، سید علی (1369). ریاض المسائل، ج 14، چاپ اول، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
23. طبسی، نجم‌الدین (1382). حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ترجمۀ محمدعلی ابهری و بوذر دیلمی معزّی و هادی رمضانی، چاپ اول، قم: بوستان کتاب قم.
24. طوسی، ابن‌حمزه (1375). الوسیله الی نیل الفضیله، چاپ دوم، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
25. طوسی، محمد‌بن حسن (1374). الخلاف، چاپ سوم، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
26. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1367). کتاب العین، ج 3، چاپ اول، قم: نشر هجرت.
27. فقعانی، علی‌بن علی (بی‌تا). الدّر المنضود فی معرفه صیغ النیّات و العقود، بیروت: مؤسّسۀ فقه الشّیعه.
28. فیاض، محمداسحق (1378). منهاج الصّالحین، ج 3، چاپ دوم، قم: مکتبة آیت‌الله فیاض.
29. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1386). الکافی، ج 7، چاپ ششم، قم: دارالحدیث للطّباعه و النّشر.
30. گلپایگانی، محمدرضا (1365). الدّر المنضود فی احکام الحدود، ج 3، چاپ اول، قم: دارالقرآن.
31. مرعشی شوشتری، محمد حسن (1376). دیدگاه‌های نو در حقوق کیفری اسلام، ج 1، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
32. مظفر، محمدرضا (1377). اصول الفقه، ج 1، چاپ سوم، قم: انتشارات علمیه.
33. معلوف، لوئیس (1352). المنجد فی اللغه و الاعلام، الطبعه التاسعه، بیروت: دارالمشرق.
34. نجفی، محمدحسن (1374). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 42، چاپ هفتم، تهران، دارالکتب الاسلامی.
35. نوری طبرسی، میرزا حسین (محدّث) (1270). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ دوم، بیروت: مؤسّسة آل‌البیت.
36. وحید خراسانی، حسین (1385). منهاج الصّالحین، چاپ اول، قم: مدرسۀ امام باقر (ع).